On Earth We're Briefly Gorgeous - Ocean Vuong (2019)
Alternatieve titel: Op Aarde Schitteren We Even
mijn stem
22 stemmen
Engels
Psychologisch
246 pagina's
Eerste druk: Penguin,
New York (Verenigde Staten)
'Op aarde schitteren we even' is een brief van een zoon aan zijn moeder die niet kan lezen. De schrijver van de brief, de achtentwintigjarige Hondje, legt een familiegeschiedenis bloot die voor zijn geboorte begon - een geschiedenis waarvan het brandpunt in Vietnam ligt. Daarnaast verschaft hij toegang tot delen van zijn leven waar zijn moeder nooit van heeft geweten, en doet hij een onvergetelijke onthulling. De roman is behalve een getuigenis van de problematische maar onmiskenbare liefde tussen een alleenstaande moeder en haar zoon, ook een genadeloos eerlijk onderzoek naar ras, klasse en mannelijkheid. 'Op aarde schitteren we even' stelt vragen die centraal staan in het Amerika van nu, dat ondergedompeld is in verslaving, geweld en trauma. Het is een roman vol mededogen en tederheid over de kracht van je eigen verhaal vertellen en over de vernietigende stilte van niet gehoord worden.
4
geplaatst: 19 december 2019, 10:52 uur
Een zoon schrijft een brief aan zijn moeder. Een brief die ze waarschijnlijk nooit zal lezen. Het is een brief vol rampspoed van een pijnlijk verleden. Herinneringen aan dramatische tijden. Littekens uit het verscheurde Vietnam. Nieuwe drama’s in het bevooroordeelde, verslaafde Amerika. Een zoektocht naar identiteit, naar een plek om thuis te zijn, terwijl je ontworteld bent en moeite hebt om op een nieuwe plek te aarden. Schrijven, woorden op papier zetten, Engelse woorden, onbegrepen door zijn moeder, bieden wellicht enig houvast. De schrijver zoekt ze in alle gedaantes.
Het boek leest amper als een verhaal. Zo schrijft Vuong ook tegen het einde: “Ik vertel je niet zozeer een verhaal als wel een schipbreuk – de drijvende brokstukken, eindelijk leesbaar”.
Die schipbreuk maken het voor de lezer niet gemakkelijk om mee te varen, om aan te haken. Niet zelden dreef ik tussen de brokstukken, me wanhopig proberend ergens aan vast te klampen. Soms, voor een aantal pagina’s wist ik mij te drijven, maar te vaak wilde ik loslaten.
Toch is het niet voor niets dat boek door veel anderen wel bemind wordt. Vuong is ook niet zozeer op zoek geweest naar een verhaal. Dat ik zoekende was is mijn probleem als lezern. Ergens las ik: “Ik heb nooit een ‘lijvig werk’ willen maken, maar ik wilde onze lijven, ademend en onverklaard, in het werk bewaren”. Hierin is de schrijver goed in geslaagd. Als je je even laat onderdompelen in bepaalde scènes kom je heel dichtbij en weet je dat de schrijver is geslaagd in zijn opzet om zijn herinneringen te bewaren, ook al weet hij dat het nooit helemaal zal lukken. Nergens komt dit zo duidelijk naar voren als in deze passage: “En toch verzet het fysieke feit van je lichaam zich zelfs hier, terwijl ik je schrijf, tegen mijn pogingen om het in beweging te krijgen. Zelfs in deze zinnen leg ik mijn handen op je rug en zie ik hoe donker ze zijn tegen de niet te veranderen witte achtergrond van je huid. Zelfs nu zie ik de plooien van je middel en heupen terwijl ik de gespannenheid eruit kneed, de kleine wervels van je ruggengraat, een rij ellipsen die door geen stilte vertaald kunnen worden. Zelfs na al die jaren verbaas ik me over het contrast tussen jouw huid en die van mij – zoals ik me verbaas over een blanco pagina wanneer mijn hand, die een pen vasthoudt, begint te bewegen door het ruimtelijke veld ervan, in een poging erop in te werken zonder het aan te tasten. Maar door te schrijven tast ik het aan. Ik verander, verfraai en conserveer je tegelijkertijd”.
De pogingen die de schrijver onderneemt om alle herinneringen op papier te krijgen maken het verhaal, of de brokstukken, hier en daar wat eenzijdig. Slechts zelden stijgt hij even boven de eigen herinneringen uit om de context te schetsen. Als dat wel lukt is het zeer treffend en tegelijk wonderschoon: “Een nieuwe immigrant zal binnen twee jaar ondervinden dat de salon uiteindelijk een plek is waar dromen de verkalkte kennis worden van wat het betekent om wakker te zijn in Amerikaanse botten – met of zonder staatsburgerschap; pijn lijdend, giftig en onderbetaald.”
Ja, daar ligt de kracht. Hopelijk lukt het de schrijver ooit om de brokstukken bijeen te rapen voor een lijviger werk. Dan zou hij opnieuw mijn aandacht als lezer kunnen krijgen.
Het boek leest amper als een verhaal. Zo schrijft Vuong ook tegen het einde: “Ik vertel je niet zozeer een verhaal als wel een schipbreuk – de drijvende brokstukken, eindelijk leesbaar”.
Die schipbreuk maken het voor de lezer niet gemakkelijk om mee te varen, om aan te haken. Niet zelden dreef ik tussen de brokstukken, me wanhopig proberend ergens aan vast te klampen. Soms, voor een aantal pagina’s wist ik mij te drijven, maar te vaak wilde ik loslaten.
Toch is het niet voor niets dat boek door veel anderen wel bemind wordt. Vuong is ook niet zozeer op zoek geweest naar een verhaal. Dat ik zoekende was is mijn probleem als lezern. Ergens las ik: “Ik heb nooit een ‘lijvig werk’ willen maken, maar ik wilde onze lijven, ademend en onverklaard, in het werk bewaren”. Hierin is de schrijver goed in geslaagd. Als je je even laat onderdompelen in bepaalde scènes kom je heel dichtbij en weet je dat de schrijver is geslaagd in zijn opzet om zijn herinneringen te bewaren, ook al weet hij dat het nooit helemaal zal lukken. Nergens komt dit zo duidelijk naar voren als in deze passage: “En toch verzet het fysieke feit van je lichaam zich zelfs hier, terwijl ik je schrijf, tegen mijn pogingen om het in beweging te krijgen. Zelfs in deze zinnen leg ik mijn handen op je rug en zie ik hoe donker ze zijn tegen de niet te veranderen witte achtergrond van je huid. Zelfs nu zie ik de plooien van je middel en heupen terwijl ik de gespannenheid eruit kneed, de kleine wervels van je ruggengraat, een rij ellipsen die door geen stilte vertaald kunnen worden. Zelfs na al die jaren verbaas ik me over het contrast tussen jouw huid en die van mij – zoals ik me verbaas over een blanco pagina wanneer mijn hand, die een pen vasthoudt, begint te bewegen door het ruimtelijke veld ervan, in een poging erop in te werken zonder het aan te tasten. Maar door te schrijven tast ik het aan. Ik verander, verfraai en conserveer je tegelijkertijd”.
De pogingen die de schrijver onderneemt om alle herinneringen op papier te krijgen maken het verhaal, of de brokstukken, hier en daar wat eenzijdig. Slechts zelden stijgt hij even boven de eigen herinneringen uit om de context te schetsen. Als dat wel lukt is het zeer treffend en tegelijk wonderschoon: “Een nieuwe immigrant zal binnen twee jaar ondervinden dat de salon uiteindelijk een plek is waar dromen de verkalkte kennis worden van wat het betekent om wakker te zijn in Amerikaanse botten – met of zonder staatsburgerschap; pijn lijdend, giftig en onderbetaald.”
Ja, daar ligt de kracht. Hopelijk lukt het de schrijver ooit om de brokstukken bijeen te rapen voor een lijviger werk. Dan zou hij opnieuw mijn aandacht als lezer kunnen krijgen.
2
geplaatst: 1 februari 2020, 23:10 uur
Zonder twijfel dé hype van 2019. Maar wat moet je ermee? Nou, schrijven kan ‘ie, deze Ocean Vuong – waarover het verhaal overigens gaat dat hij bijna Beach had geheten, tenminste als zijn moeder de lettergrepen tot aanvaardbaar Engels had kunnen omvormen. Had dat de drempel voor jou verlaagd, eRCee? 
Enfin, Ocean dus. Het type schrijver dat koste wat het kost poëzie in iedere zin lijkt te willen injecteren. Elk beeld, elke metafoor, elke bij elkaar geharkte alinea, elk associatief geconstrueerd hoofdstuk moet laten zien dat de literatuur zoals we haar traditioneel kennen niet volstaat voor een verhaal zoals het zijne: een verhaal over ontheemding, identitaire crisis, verborgen seksualiteit, armoede, geweld, waanzin…en ga zo maar door? Juist, waar heeft Vuong het eigenlijk (niet) over? En is dat niet een van de problemen waar het boek mee te kampen heeft, met name dat het over alles wil gaan, en daardoor te weinig kan vasthouden?
Maar even terug naar het verhaal. Een verhaal zo onwerkelijk dat het pas verteld kan worden door voor een onwerkelijke vorm te kiezen, of dat wil de auteur zijn lezers laten geloven? Zoals Vuong zichzelf binnenstebuiten keert, zijn verleden disseceert, zo leest ook de roman als een puzzel – een schipbreuk, zoals Theunis de schrijver treffend citeert. Aan de stuurloosheid die het gevolg is van de (relatieve) vorm(eloosheid) ontleent de leeservaring zijn kracht (de lezer vraagt zich af wat voor catharsis er zit aan te komen), maar het blijkt ook een zwakte (precies omdat de catharsis niet datgene is waar de briefroman in zijn totaliteit naar toewerkt) – moeten, mogen, kunnen we spreken van ballast?
Toch werkt ‘Op aarde schitteren we even’ behoorlijk goed, althans van zodra Trevor ten tonele verschijnt, en er zich een concreet narratief aftekent waarmee de lezer zich kan identificeren. Is dat het failliet van wat Vuong probeert – de roman ontroert omwille van een verhalend discours dat de architectuur van het boek probeert tegen te spreken? Enfin, dit geneuzel mogen academici zien uit te klaren. Niet onbelangrijk is alleszins dat het boek doorheen de laatste honderd bladzijden niet alleen aan intensiteit wint door de nadruk op het verhalende karakter waarvan de brokstukken bij elkaar te voegen zijn, maar ook doordat Vuong uitzoomt vanuit zijn particuliere etnische en historische context en de zogenaamde trailer trash in ruimere zin onder de loep neemt – waardoor, alweer, meer empathie mogelijk wordt.
Waar de eerste indruk er vooral een is van vermoeidheid omwille van de demonstratieve talige virtuositeit en het bijwijlen al te gewichtige gemijmer, laat het integrale boek uiteindelijk aangedaan doch ook verward achter. Juist, er zijn prachtige vondsten, pakkende momenten, passages die bij de keel grijpen. Het “lijveriger werk” waar Theunis het over heeft, zou wat mij betreft echter vooral een meer gefocust werk moeten zijn, ongeacht de omvang. Kunnen Vuongs mistflarden ooit het skelet van een echt huis vormen, een plek om in te wonen tot zolang de tekst voortduurt? Of is de desoriëntatie, het shockeffect, de literaire desillusie het gimmick waarop de artisticiteit van de schrijver drijft, zonder meer?
Time will tell.
3,25*
Enfin, Ocean dus. Het type schrijver dat koste wat het kost poëzie in iedere zin lijkt te willen injecteren. Elk beeld, elke metafoor, elke bij elkaar geharkte alinea, elk associatief geconstrueerd hoofdstuk moet laten zien dat de literatuur zoals we haar traditioneel kennen niet volstaat voor een verhaal zoals het zijne: een verhaal over ontheemding, identitaire crisis, verborgen seksualiteit, armoede, geweld, waanzin…en ga zo maar door? Juist, waar heeft Vuong het eigenlijk (niet) over? En is dat niet een van de problemen waar het boek mee te kampen heeft, met name dat het over alles wil gaan, en daardoor te weinig kan vasthouden?
Maar even terug naar het verhaal. Een verhaal zo onwerkelijk dat het pas verteld kan worden door voor een onwerkelijke vorm te kiezen, of dat wil de auteur zijn lezers laten geloven? Zoals Vuong zichzelf binnenstebuiten keert, zijn verleden disseceert, zo leest ook de roman als een puzzel – een schipbreuk, zoals Theunis de schrijver treffend citeert. Aan de stuurloosheid die het gevolg is van de (relatieve) vorm(eloosheid) ontleent de leeservaring zijn kracht (de lezer vraagt zich af wat voor catharsis er zit aan te komen), maar het blijkt ook een zwakte (precies omdat de catharsis niet datgene is waar de briefroman in zijn totaliteit naar toewerkt) – moeten, mogen, kunnen we spreken van ballast?
Toch werkt ‘Op aarde schitteren we even’ behoorlijk goed, althans van zodra Trevor ten tonele verschijnt, en er zich een concreet narratief aftekent waarmee de lezer zich kan identificeren. Is dat het failliet van wat Vuong probeert – de roman ontroert omwille van een verhalend discours dat de architectuur van het boek probeert tegen te spreken? Enfin, dit geneuzel mogen academici zien uit te klaren. Niet onbelangrijk is alleszins dat het boek doorheen de laatste honderd bladzijden niet alleen aan intensiteit wint door de nadruk op het verhalende karakter waarvan de brokstukken bij elkaar te voegen zijn, maar ook doordat Vuong uitzoomt vanuit zijn particuliere etnische en historische context en de zogenaamde trailer trash in ruimere zin onder de loep neemt – waardoor, alweer, meer empathie mogelijk wordt.
Waar de eerste indruk er vooral een is van vermoeidheid omwille van de demonstratieve talige virtuositeit en het bijwijlen al te gewichtige gemijmer, laat het integrale boek uiteindelijk aangedaan doch ook verward achter. Juist, er zijn prachtige vondsten, pakkende momenten, passages die bij de keel grijpen. Het “lijveriger werk” waar Theunis het over heeft, zou wat mij betreft echter vooral een meer gefocust werk moeten zijn, ongeacht de omvang. Kunnen Vuongs mistflarden ooit het skelet van een echt huis vormen, een plek om in te wonen tot zolang de tekst voortduurt? Of is de desoriëntatie, het shockeffect, de literaire desillusie het gimmick waarop de artisticiteit van de schrijver drijft, zonder meer?
Time will tell.
3,25*
1
geplaatst: 4 juli 2022, 14:14 uur
Beste Ocean
Ik schrijf je dit als bezitter van een exemplaar van jouw boek, waarin ezelsoren verraden welke passages mijn voormalige geliefde het opmerkelijkst vond en waarin een bladwijzer in de vorm van een vliegtuigticket dat mijn naam draagt aangeeft dat ik de laatste pagina bereikt heb. Ik schrijf je dit als een lezer.
Zo, ik kan het ook, jouw overladen schrijfstijl. Mij kost het echter heel veel moeite om zo te schrijven. En dat is niet het enige verschil tussen mijn stijl en de jouwe. Die opzichtige retorische vragen bijvoorbeeld, op élke bladzijde, moet dat echt? Waarom kan je niet gewoon je gedachten delen, of die vragen aan de lezer overlaten, of ze in een dialoog tussen personages verwerken? En dan die vergezochte vergelijkingen, alsof een woord ontoereikend is voor jou en je zelfs voor alledaagse voorwerpen op zoek moet gaan naar vergelijkingen die er meer poëzie en symboliek aan toekennen.
En toch kon ik je boek niet makkelijk wegleggen. En toch zal je boek mij altijd bijblijven. Want waarom lezen mensen? (Oeps, retorische vraag.) Ik zou in de eerste plaats zeggen: om inzicht te krijgen in levens die ze anders nooit zouden ontdekken, om niet voor de hand liggende personages en verhalen te leren kennen. Je levendige details, je niet aflatende stroom aan anekdotes lieten me dingen voelen die ik niet meer gevoeld had sinds ik De vliegeraar las, die andere vertelling over verschillende generaties die hun verwoeste land verlaten en aankomen in een nieuwe thuis.
En waarom lezen mensen nog meer? Om geraakt te worden, om ontroerd te worden. Dat doel bereikt de geschiedenis met Trevor zeker: ook daar zijn het die haarscherpe details die zich langzaamaan ontvouwen en het portret borstelen van een onwaarschijnlijke liefde. Misschien schrijf je daarom zo barok, zo lyrisch: om het contrast in de verf te zetten tussen de ruwheid van het leven in een aan pijnstillers verslaafd suburban Amerika en jouw eeuwige zoektocht naar schoonheid.
En dan knijp ik mijn ogen al eens dicht voor de zoveelste retorische vraag of vergezochte vergelijking. Of de zoveelste Tiger Woods-referentie die er niet toe doet. On Earth zijn we misschien maar briefly gorgeous, maar dit boek zal nog lang schitteren.
Ik schrijf je dit als bezitter van een exemplaar van jouw boek, waarin ezelsoren verraden welke passages mijn voormalige geliefde het opmerkelijkst vond en waarin een bladwijzer in de vorm van een vliegtuigticket dat mijn naam draagt aangeeft dat ik de laatste pagina bereikt heb. Ik schrijf je dit als een lezer.
Zo, ik kan het ook, jouw overladen schrijfstijl. Mij kost het echter heel veel moeite om zo te schrijven. En dat is niet het enige verschil tussen mijn stijl en de jouwe. Die opzichtige retorische vragen bijvoorbeeld, op élke bladzijde, moet dat echt? Waarom kan je niet gewoon je gedachten delen, of die vragen aan de lezer overlaten, of ze in een dialoog tussen personages verwerken? En dan die vergezochte vergelijkingen, alsof een woord ontoereikend is voor jou en je zelfs voor alledaagse voorwerpen op zoek moet gaan naar vergelijkingen die er meer poëzie en symboliek aan toekennen.
En toch kon ik je boek niet makkelijk wegleggen. En toch zal je boek mij altijd bijblijven. Want waarom lezen mensen? (Oeps, retorische vraag.) Ik zou in de eerste plaats zeggen: om inzicht te krijgen in levens die ze anders nooit zouden ontdekken, om niet voor de hand liggende personages en verhalen te leren kennen. Je levendige details, je niet aflatende stroom aan anekdotes lieten me dingen voelen die ik niet meer gevoeld had sinds ik De vliegeraar las, die andere vertelling over verschillende generaties die hun verwoeste land verlaten en aankomen in een nieuwe thuis.
En waarom lezen mensen nog meer? Om geraakt te worden, om ontroerd te worden. Dat doel bereikt de geschiedenis met Trevor zeker: ook daar zijn het die haarscherpe details die zich langzaamaan ontvouwen en het portret borstelen van een onwaarschijnlijke liefde. Misschien schrijf je daarom zo barok, zo lyrisch: om het contrast in de verf te zetten tussen de ruwheid van het leven in een aan pijnstillers verslaafd suburban Amerika en jouw eeuwige zoektocht naar schoonheid.
En dan knijp ik mijn ogen al eens dicht voor de zoveelste retorische vraag of vergezochte vergelijking. Of de zoveelste Tiger Woods-referentie die er niet toe doet. On Earth zijn we misschien maar briefly gorgeous, maar dit boek zal nog lang schitteren.
* denotes required fields.
* denotes required fields.