Il Gattopardo - Giuseppe Tomasi di Lampedusa (1958)

Het boek van de weemoed. Niet alleen weemoed ten opzichte van de ondergang van een klasse (de aristocratie) maar ook weemoed over het eigen, vervlogen leven, over gemiste kansen en onvervulde dromen. Giuseppe Tomasi di Lampedusa weet de weemoedigheid zelfs een plek te geven bij de jongelieden, de ravissante Angelica (Claudia Cardinale in Visconti's verfilming, was er ooit iemand meer geknipt voor een rol!?) en de pragmatische Tancredi, die stralend van levenslust op het punt staan hun volwassen leven te beginnen, door in nonchalante tussenzinnen informatie rond te strooien over het verloop van hun leven en huwelijk. Tenslotte is er de weemoed over het onveranderlijke lot van Sicilië en dat van gewone, hardwerkende mensen.
Het boek is wat los-vast gecomponeerd. Zoals uit het nawoord blijkt bleef Tomasi di Lampedusa er delen aan toevoegen. Het laatste hoofdstuk bijvoorbeeld voelt aanvankelijk overbodig aan, maar is uiteindelijk toch wel een fraaie afsluiting. Indrukwekkend is de sterfscene van Don Fabrizio, niet veel schrijvers slagen erin zoiets weer te geven. De schrijfstijl vond ik aanvankelijk iets te stijf of gemaakt, maar dat bezwaar verdwijnt eigenlijk al na een paar bladzijden en daarna is de taal niet alleen onberispelijk maar ook zeer passend.
Een mooi boek, melancholisch zonder droevig te stemmen, een ode aan de verdwenen adel (en wat hebben we er voor terug gekregen, de huidige toplaag bestaat uit oppervlakkige BN'ers die we 'sterren' noemen en zichzelf verrijkende bankiers). Ik sluit me aan bij JJ_D: om te lezen en te herlezen.

Een zeldzaam geval waarbij zowel boek als film algemeen hoog geacht worden, en na een keer of 3 de film, werd het maar eens tijd voor het boek. Dat is opvallend compact, zowel in vergelijking met de film (die met 3 uur royaal langer is dan een normale speelfilm) als met vergelijkbare klassiekers uit de 19e eeuw, waar het verhaal zich afspeelt. In het boek komt de bijzondere positie van Sicilië wat meer naar voren, als een land dat voortdurend overheerst wordt door steeds wisselende machtshebbers. Een algehele lethargie tekent de Sicilianen en eigenlijk ook Don Fabrizio, die het allemaal maar gelaten uit zijn handen laat glippen wanneer de revolutie olv Garribaldi aan de deur klopt.

Het probleem dat ik gewoonlijk heb met historische romans is dat de afstand tussen auteur en tijdperk te groot is. Daardoor is een authentieke beleving van het beschreven tijdsperk inherent onmogelijk. Als het om historie gaat lees ik daarom liever contemporaine schrijvers. Nu wil het geval dat Il Gattopardo geschreven is door een afstammeling van een Siciliaanse edelman, die figuur heeft gestaan voor Don Fabrizio. Aan alles voel je de persoonlijke betrokkenheid bij en kennis over de materie bij deze schrijver, wat de authenticiteit enorm ten goede komt. Het is haast of het werk daadwerkelijk in de jaren 1860 geschreven was, ware het niet dat de ‘moderne’ pen de roman een frisheid geeft tov 19e eeuwse literatuur. De perfecte schrijver voor dit verhaal, zoals Visconti (ook van edele komaf) de perfecte regisseur voor de verfilming was.

Toen ik dit boek opzocht was ik door twee dingen verrast. Allereerst de dikte. Ik kende de film van dik drie uur en dan verwacht je een dikker boek (al las ik later mijn review en bleek ik dat vooral een lange film met lange scènes te vinden, niet zozeer een rijke volle film). Maar ook door het jaartal. Het verhaal speelt zich in de 19e eeuw af en ik had ook wel verwacht dat het boek op zijn minst een jaar of 50 ouder zou zijn.

Enfin, hoewel er zeker kwaliteiten in dit werk zitten vond ik dit boek qua beleving niet heel geweldig en zit ik qua score duidelijk lager dan gemiddeld. Het boek is wat afstandelijk, stiekem kort (het leest eerder als een samenvatting dan een echte doorleefde roman) en ook wat fragmentarisch waardoor dit nooit gaat leven. Ik heb me zeker niet verveeld maar het boek raakte me nergens en wist me niet mee te slepen.

Niettemin zitten er wel goede elementen in. Af en toe de natuurbeschrijvingen zijn mooi en de loomte van de zomer wordt invoelbaar gemaakt. Ook de uitweidingen over de aard en geschiedenis (en invloed daarvan op de mensen) van Sicilië en Sicilianen zijn absoluut boeiend. En verder is dit een aardig inkijkje in die periode en de vroege maffia, al zijn dat alle wel thema's die er een beetje bijhangen. 3,0*.