Il Gattopardo - Giuseppe Tomasi di Lampedusa (1958)

Wil het boek graag lezen, op aanraden van een lerares. Maar het is echt nergens te krijgen! Zelfs niet in de bieb! Iemand een idee hoe ik eraan kom?

Het boek is nieuw te krijgen in de boekenwinkel. Alleen zul je het bij de meeste boekenwinkels moeten bestellen.
de prijs is 29.95. het isbn = 9789025363253
Bij mij in de bieb is hij overigens wel te krijgen.

Giuseppe Tomasi di Lampedusa heeft een interessante kijk op politiek.
`Als we willen dat alles blijft zoals het is, moet alles anders worden.'
Het is de meest geciteerde zin uit het boek en als je het uit hebt begrijp je dat eigenlijk alle politiek zo werkt.

Het gaat niet alleen over politiek, maar over de hele wereld.

Mijn favoriete zin uit dit boek: "They are coming to teach us good mannners! But they won't succeed, because we are gods."

Het boek bevat mooi beeldend taalgebruik, waarbij aan de hand van familierelaties de totstandkoming van Italië en de val van de feodale klasse in beeld wordt gebracht. Zeker een aanrader!

Een virtuoos portret van een man, een geslacht, een land, een volk. Stilistisch duizelingwekkend, genuanceerd doch messcherp tot in de karaktertekeningen van de verste achterneven en de meest onbeduidende dienstknechten, vormgegeven met humor en vaart binnen een uit marmer gehouwen, losse maar niettemin overzichtelijke architectuur. Het onderscheid tussen omlijsting en essentie vervaagt: in grote schaarste krijgt elk woord een loden betekenis, hoewel ‘De tijgerkat’ nergens te dwingend leest. En hoe een hond (Bendicò!) een van de meest sprekende symbolen uit de twintigste eeuwse Europese literatuur kan worden…simpelweg een grandioze roman. (Needless to say: om te lezen en te herlezen.)
4,25*

Het boek van de weemoed. Niet alleen weemoed ten opzichte van de ondergang van een klasse (de aristocratie) maar ook weemoed over het eigen, vervlogen leven, over gemiste kansen en onvervulde dromen. Giuseppe Tomasi di Lampedusa weet de weemoedigheid zelfs een plek te geven bij de jongelieden, de ravissante Angelica (Claudia Cardinale in Visconti's verfilming, was er ooit iemand meer geknipt voor een rol!?) en de pragmatische Tancredi, die stralend van levenslust op het punt staan hun volwassen leven te beginnen, door in nonchalante tussenzinnen informatie rond te strooien over het verloop van hun leven en huwelijk. Tenslotte is er de weemoed over het onveranderlijke lot van Sicilië en dat van gewone, hardwerkende mensen.
Het boek is wat los-vast gecomponeerd. Zoals uit het nawoord blijkt bleef Tomasi di Lampedusa er delen aan toevoegen. Het laatste hoofdstuk bijvoorbeeld voelt aanvankelijk overbodig aan, maar is uiteindelijk toch wel een fraaie afsluiting. Indrukwekkend is de sterfscene van Don Fabrizio, niet veel schrijvers slagen erin zoiets weer te geven. De schrijfstijl vond ik aanvankelijk iets te stijf of gemaakt, maar dat bezwaar verdwijnt eigenlijk al na een paar bladzijden en daarna is de taal niet alleen onberispelijk maar ook zeer passend.
Een mooi boek, melancholisch zonder droevig te stemmen, een ode aan de verdwenen adel (en wat hebben we er voor terug gekregen, de huidige toplaag bestaat uit oppervlakkige BN'ers die we 'sterren' noemen en zichzelf verrijkende bankiers). Ik sluit me aan bij JJ_D: om te lezen en te herlezen.

Ben nog maar in de helft, ik had me me namelijk voorgenomen om de originele Italiaanse versie te lezen, die ik in de bib vond. Maar ik geniet van elke regel. En zo'n werk moet je trouwens traag lezen, eigenlijk zo traag mogelijk. Want dit is absolute topliteratuur, om duimen en vingers aan af te likken (trouwens ook letterlijk: heb me zopas met succes en vooral voldoening aan de fameuze Timballo letterario gewaagd, een Siciliaanse culinaire specialiteit de haar naam en faam aan Lampedusa's unieke somptueus-suculente beschrijving te danken heeft!)...

Op Wikipedia lees ik dat Lampedusa een boek wilde schrijven in de stijl van Ulysses van James Joyce, dat dat weliswaar niet lukte, maar dat daarvan wel sporen zijn terug te vinden in het eerste hoofdstuk. Weet iemand wat hier bedoeld wordt? Als ik Lampedusa met één schrijver zou vergelijken, dan is het namelijk met Proust, niet met Joyce.
Voor mij vormt Lampedusa samen met Proust alleszins de absolute top van de twintigste- eeuwse Europese literatuur (ten westen van Rijn en Donau)...

In het nawoord van mijn editie stond volgens mij dat Lampedusa een boek wilde schrijven dat zich binnen één dag afspeelde met allerlei zijlijntjes en aandacht voor het moment, naar model dus van Ulysses. Hij was ook literair criticus, als ik me niet vergis. Zijn uiteindelijke boek zou ik echter zeker niet vergelijken met Joyce.

De top van de 20e eeuw lijkt me wat veel eer voor een man die slechts één roman uitbracht. De 20e eeuw heeft heel veel goede schrijvers voortgebracht.

Thanks voor je reactie, eRCee. Nu ik Il Gattopardo uit heb, heb ik trouwens ook je vorige mooie bijdrage (van 19 april) nog eens herlezen, en wil ik graag nog op een paar dingen verder ingaan, één van de volgende dagen.
Maar op je allerlaatste opmerking wil ik toch nu al reageren. Mijn ronkende uitspraak over de absolute top van de 20ste eeuwse literatuur moet je natuurlijk met een korrel zout nemen, en zien als een zekere "retorische overdrijving". Je hebt natuurlijk gelijk als je zegt dat de vorige eeuw heel veel grote literatuur heeft voortgebracht. Maar dat Lampedusa slechts één groot werk schreef, lijkt me toch niet echt een probleem in dat verband. Het lijkt eerder bijna een kenmerk van de allergrootsten om zich aan één meesterwerk (of toch een heel beperkt aantal) te houden! Ik denk dan niet alleen aan Proust himself, maar ook aan Musil, Pessoa, enz. Joyce was trouwens ook geen veelschrijver! Toevallig hoorde ik trouwens onlangs nog op de radio, ik geloof naar aanleiding van de Sacre van Stravinsky, dat één of andere beroemdheid wiens naam me nu ontsnapt, ooit eens beweerd heeft dat een kunstenaar eigenlijk altijd slechts één echt meesterwerk maakt, en dat al de rest "bijzaak" is...
Of je zóver moet gaan, laat ik in het midden, maar van Proust, Musil, Joyce en Pessoa gesproken: zoals die voor "hun" land de grootste 20ste eeuwers kunnen genoemd worden, zo is dat voor Italië dan toch wel... Giuseppe Tomasi di Lampedusa. Ook al moet ik er onmiddellijk eerlijk aan toevoegen dat ik er eigenlijk nog veel moet ontdekken...

Ik ben het daarmee totaal oneens. Eén goed boek schrijven kan iedereen, las ik ooit. Dat mag overdreven zijn, een groot schrijver moet je mijns inziens beoordelen op z'n oeuvre, niet op één meesterwerk. Je rijtje voorbeelden overtuigt ook allerminst; Proust schreef 3000 bladzijden bij elkaar, en ook die anderen hebben heel wat meer uit hun pen geschud dan Lampedusa.
(Ik ga me overigens niet aan een tegenovergesteld rijtje wagen, maar neem Bach als voorbeeld; naast de kwaliteit van zijn muziek is het toch ook de enorme productiviteit van hem die respect afdwingt. Jarenlang elke week een nieuw stuk componeren, instuderen en uitvoeren. Voor z'n hele oeuvre had Kruidvat 155 CD's nodig. Dan ben je een groot componist.)

Giuseppe Tomasi di Lampedusa was een literatuurliefhebber die aan het eind van zijn leven eenmaal zelf een roman schreef, en dat is een voortreffelijke roman geworden.

Het heeft dan des te langer kunnen rijpen!
Ach, dat is een lange discussie, eRCee, die enerzijds nogal erg theoretisch is, maar anderzijds ook wel ergens met de kern van de kunstvraag te maken heeft, onder andere met de verhouding tussen kunst en "brood", als je begrijpt wat ik bedoel, en de verhouding tussen genie en herhaling (of voorbereiding). Enz... En wat het respect betreft dat Bachs enorme productiviteit afdwingt, zou de Matthäuspassion bijvoorbeeld minder indrukwekkend zijn als dat Bachs enige werk was? Wellicht niet eens als als al de rest rommel was! En die rest is er bij Lampedusa niet eens...
Maar goed, in deze discussie wil ik zeker niet het laatste woord hebben. Ik wil enkel benadrukken dat het voor mij op geen enkele manier tegen de kracht van Il Gattopardo zelf pleit dat Lampedusa's magnum opus ook zijn opus unicum is...

Begrijpen is één, het erg kort door de bocht vinden iets anders.


Uiteraard, niet tegen het boek, wel tegen Tomasi di Lampedusa's grootheid als schrijver.

Moeten we dan zeggen dat wel het werk groot en geniaal is, maar niet de schrijver??
Maar kom, ik wil nog even ingaan op je bijdrage van 19 april...

PS.
- Ik ben bang dat je mijn opmerking over de verhouding tussen kunst en "brood" toch verkeerd begrepen hebt, eRCee. Ik had het niet over "brood bakken", maar over "brood verdienen"...
- Weet je hoeveel werken we hebben van wie algemeen als de allergrootste (lyrische) dichter van de hele Griekse oudheid doorgaat? Welgeteld één gedichtje van nog geen twintig regeltjes (op een paar luttele gehavende en dan nog erg omstreden fragmentjes na)!
- Ik zou je uitspraak "Eén goed boek schrijven kan iedereen" eigenlijk liever willen omdraaien: wie één echt goed boek (of ander kunstwerk) kan maken, kan er - indien nodig of gewenst - meestal ook wel méér maken!

Met name op dit stukje van je reactie van 19 april wou ik nog even verder ingeen, eRCee.
De informatie die je geeft uit het nawoord van jouw uitgave, was voor mij zeer verhelderend. Het zwakste aspect van het boek van Lampedusa vond ik namelijk net dat van de totaalcompositie, en op dat punt worden mij na het lezen van jouw bijdrage een aantal dingen veel duidelijker.
Het lijkt me in dit verband ook veelzeggend dat Visconti zijn verfilming van Il Gattopardo laat eindigen bij hoofdstuk 6 van het boek!
Eigenlijk zou je het geheel misschien wel kunnen vergelijken met de schilderijententoonstelling van Moessorgski: een opeenvolging van 8 schitterende en onovertroffen beschrijvingen van even schitterende schilderijen, die eigenlijk nogal losjes met elkaar verbonden zijn, maar natuurlijk wel allemaal rond hetzelfde thema (ook mooi door eRCee omschreven) en dezelfde personages draaien. Eén van de meest opvallende breuklijnen in dit verband vond ik bijvoorbeeld de figuur van Concetta, die een heel ongelijkmatige rol speelt doorheen het geheel. En wat mij ook opviel, was de gewichtige suggestie rond het verdere verloop van de relatie tussen Tancredi en Angelica, waar uiteindelijk eigenlijk niks meer mee gebeurt...
Wat vinden jullie?

Een zeldzaam geval waarbij zowel boek als film algemeen hoog geacht worden, en na een keer of 3 de film, werd het maar eens tijd voor het boek. Dat is opvallend compact, zowel in vergelijking met de film (die met 3 uur royaal langer is dan een normale speelfilm) als met vergelijkbare klassiekers uit de 19e eeuw, waar het verhaal zich afspeelt. In het boek komt de bijzondere positie van Sicilië wat meer naar voren, als een land dat voortdurend overheerst wordt door steeds wisselende machtshebbers. Een algehele lethargie tekent de Sicilianen en eigenlijk ook Don Fabrizio, die het allemaal maar gelaten uit zijn handen laat glippen wanneer de revolutie olv Garribaldi aan de deur klopt.

Het probleem dat ik gewoonlijk heb met historische romans is dat de afstand tussen auteur en tijdperk te groot is. Daardoor is een authentieke beleving van het beschreven tijdsperk inherent onmogelijk. Als het om historie gaat lees ik daarom liever contemporaine schrijvers. Nu wil het geval dat Il Gattopardo geschreven is door een afstammeling van een Siciliaanse edelman, die figuur heeft gestaan voor Don Fabrizio. Aan alles voel je de persoonlijke betrokkenheid bij en kennis over de materie bij deze schrijver, wat de authenticiteit enorm ten goede komt. Het is haast of het werk daadwerkelijk in de jaren 1860 geschreven was, ware het niet dat de ‘moderne’ pen de roman een frisheid geeft tov 19e eeuwse literatuur. De perfecte schrijver voor dit verhaal, zoals Visconti (ook van edele komaf) de perfecte regisseur voor de verfilming was.

Somber en mooi! De lichte ironie, zoal niet het cynisme, waarmee de onvermijdelijke ondergang van al wat mooi en waardevol is, wordt beschreven, blijft ook bij herlezing indrukwekkend.

Onlangs gelezen naar aanleiding van een tip op het forum van Boekmeter. De historische setting van het boek is erg interessant: ik wist nog weinig van hoe Italië is gevormd. Met de karakters had ik wat minder affiniteit. Ik denk dat ik ondertussen te veel boeken over adellijke families heb gelezen, want de beschrijvingen van de rijkheid van de dis en de grootsheid van de paleizen deden me vrij weinig. Ik vond de sfeer van ondergang en verval erg mooi weergegeven.

Toen ik dit boek opzocht was ik door twee dingen verrast. Allereerst de dikte. Ik kende de film van dik drie uur en dan verwacht je een dikker boek (al las ik later mijn review en bleek ik dat vooral een lange film met lange scènes te vinden, niet zozeer een rijke volle film). Maar ook door het jaartal. Het verhaal speelt zich in de 19e eeuw af en ik had ook wel verwacht dat het boek op zijn minst een jaar of 50 ouder zou zijn.

Enfin, hoewel er zeker kwaliteiten in dit werk zitten vond ik dit boek qua beleving niet heel geweldig en zit ik qua score duidelijk lager dan gemiddeld. Het boek is wat afstandelijk, stiekem kort (het leest eerder als een samenvatting dan een echte doorleefde roman) en ook wat fragmentarisch waardoor dit nooit gaat leven. Ik heb me zeker niet verveeld maar het boek raakte me nergens en wist me niet mee te slepen.

Niettemin zitten er wel goede elementen in. Af en toe de natuurbeschrijvingen zijn mooi en de loomte van de zomer wordt invoelbaar gemaakt. Ook de uitweidingen over de aard en geschiedenis (en invloed daarvan op de mensen) van Sicilië en Sicilianen zijn absoluut boeiend. En verder is dit een aardig inkijkje in die periode en de vroege maffia, al zijn dat alle wel thema's die er een beetje bijhangen. 3,0*.