Cliënt E. Busken - Jeroen Brouwers (2020)
Nederlands
Psychologisch
192 pagina's
Eerste druk: Atlas Contact,
Amsterdam (Nederland)
De bejaarde E. Busken verblijft tegen zijn wil in de gesloten afdeling van een verzorgingscentrum waar men niet spreekt van patiënten, maar van cliënten. Is hij dement? In ieder geval is hij geïnterneerd om af te kicken van een verscheidenheid aan verslavingen. Hij zegt niets en lijkt ook niets te horen. Roerloos in zijn rolstoel staart hij voor zich uit, terwijl hem inmiddels niets ontgaat van wat er om hem heen plaatsvindt en dat hij inwendig van snerpend commentaar voorziet. Met zijn medebewoners bemoeit hij zich niet, louter in beslag genomen door zijn eigen ongericht door elkaar wentelende gedachten. Deze bewegen zich van verontwaardiging en machteloos verzet tegen zijn situatie via troebele herinneringen naar megalomanie. Hij acht zichzelf een groot wetenschapper, filosoof en schrijver, jammerlijk miskend en misplaatst tussen de andere cliënten, die in de war zijn als hijzelf.
Ik ben nu over de helft in dit boek, maar het is voor mij erg lastig lezen. De lezer volgt de gedachten van iemand die dement is, dus het gaat natuurlijk heel erg van hak op de tak. En dat is een understatement. Eigenlijk zou je de tijd moeten kunnen nemen om in één keer een groot stuk te kunnen lezen (zoals ik dat op zondag kon doen), want als je er eenmaal inzit, is het nog aardig te volgen, en dan kom je ook echt in de gedachtewereld van cliënt É. Brusken. Dan is het bij vlagen geniaal.
Maar in een voor mij verder drukke week waarin ik steeds slechts tijd heb voor een aantal bladzijden per dag, vraag ik me continu af wat ik in hemelsnaam aan het lezen ben en raak ik de draad kwijt. Ik heb het idee dat wanneer ik dit boek zou herlezen wanneer ik er de hele dag de tijd voor heb, ik er veel meer uit zou halen.
Ik ben hierna toch maar even +/- 50 bladzijden teruggegaan om vanaf daar, op een vrije dag zonder afleiding, weer verder te lezen en de draad hervinden. Ik ben blij dat ik dat gedaan heb. Inmiddels heb ik het boek uit. Het was nog steeds zwoegen voor mij, maar daarnaast was het een unieke leeservaring.
Het boek gaf me een idee van hoe het zou kunnen zijn om dement te zijn. Het bestaat uit één lange onophoudelijke gedachtestroom van de hoofdpersoon, zonder pauze, van hak -via associaties - op de tak, soms in prachtige creatieve bewoordingen, op andere momenten in (schijnbare) wartaal, beklemmend, soms deprimerend, soms heel grappig (wanneer hij de personen en gebeurtenissen om zich heen waarneemt en in gedachte beschrijft) en op een gegeven moment ook met veel melancholie over een leven dat voor zowel de lezer als de hoofdpersoon niet of nauwelijks (meer) bekend is. Losse flarden van herinneringen en (verzonnen) droombeelden, geven hooguit een idee van hoe gedeeltes van dat leven geweest zouden kunnen zijn. Het vereiste bij mij veel concentratie om dit boek te lezen, maar het heeft heel veel indruk gemaakt! Voorlopig geef ik 4*, maar ik twijfel om er 4,5* van te maken.
Bij het lezen van dit boek kon ik niet anders dan deze man voor me zien. Een erg beklemmende beschrijving van iemand die zowel lichamelijk als geestelijk volledig in verval geraakt is. De stijl past uitstekend bij de inhoud en neemt je helemaal mee in het hoofd van het hoofdpersonage. Er zitten best wat grappige stukken in, maar bovenal is het toch een ontzettend triest en troosteloos relaas en ik hoop toch wel dat dit soort ellende me in de toekomst bespaard zal blijven.
Het zijn de weelderige, onverschillige overdenkingen in de uiterst verfijnde stijl van Brouwers die dit boek haar glans geven. Je zou bijna geloven dat de onherroepelijk en bijna zichtbare achteruitgang van de hoofdpersoon zich slechts alleen in het hoofd van de anderen afspeelt, niet in het aftakelende lichaam van de man zelf.