menu

Jede Freundschaft mit Mir Ist Verderblich: Joseph Roth und Stefan Zweig. Briefwechsel 1927-1938 - Joseph Roth en Stefan Zweig (2011)

Alternatieve titels: Elke Vriendschap met Mij Is Verderfelijk: Brieven 1927-1938 | Privé-Domein Nr. 300

mijn stem
4,00 (3)
3 stemmen

Duits
Historisch / Oorlog

419 pagina's
Eerste druk: Wallstein, Göttingen (Duitsland)

"Duitsland is dood. Voor ons is het dood. Het is een droom geweest. Ziet u dat eindelijk, toe," bezweert Joseph Roth in een brief aan zijn vriend Stefan Zweig in 1933. De joodse schrijvers Joseph Roth en Stefan Zweig, beiden opgegroeid in de Donaumonarchie, behoren tot de grootste vertellers van de Duitse literatuur. Hun briefwisseling laat hen zien in tijden van nood, als de machtsovername door de nazi's een schaduw werpt over hun vriendschap. Waar Roth zich compromisloos opstelt en meteen in 1933 naar Parijs emigreert, probeert Zweig nog geruime tijd een modus vivendi te vinden, tot hij uiteindelijk zijn toevlucht zoekt in Londen. Ondanks de groeiende vervreemding probeert hij Roth financieel te ondersteunen en van zijn destructieve alcoholisme af te helpen.

zoeken in:
avatar van stefan dias
3,5
Ik heb ooit lovende woorden over beiden, maar vooral over Joseph Roth gehoord op de radio, ik vermoed van Els Snick. Ik herinner me nog dat ze ondanks de grotere faam van Zweig Roth hoger aanschreef. Door het programma geïnspireerd heb ik wat boeken van hen aangeschaft plus deze brievenbundel.
Ondertussen heb ik ook Radetzkymarsch en Ungeduld des Herzens - Stefan Zweig (1938) - BoekMeter.nl gelezen. Het tweede is zeer zeer mooi, het eerste niets minder dan weer-ga-loos.

En nu was ik dus nieuwsgierig naar de brieven. Daarin voert Roth de boventoon, om de heel eenvoudige reden dat deze zelfdestructieve chaoot niet eens zijn eigen werk kon bewaren, laat staan brieven van vrienden.
En Roth wankelt continu op de rand van de afgrond: schulden achtervolgen hem constant. Het enige wat hij kan doen om de wanhoop van zich af te houden is zuipen, zuipen… en (gelukkig) werken als een paard. Roth lijkt wel in een steeds sneller tempo zijn productie op te voeren, met relatief weinig kwaliteitsverlies…

Roth is ook grappig: zo gooit hij een bloempje naar Zweig over diens werk om dan in de rest van de brief 'nog even op te merken dat…' met een hele waslijst aan kritiek. Maar Zweig kan dat wel aan. Het onmiskenbare talent van Roth zorgt ervoor dat Zweig hem nagenoeg alles vergeeft. Roth wordt ook steeds veeleisender, bedelt constant om geld, is paranoïde als de past, denkt dat heel de uitgeverswereld hem alleen maar een loer wil draaien. Ondertussen krijgt hij wel voorschotten van uitgevers waar de meeste tijdsgenoten van zouden duizelen, maar deze goede ziel heeft dan ook een gat in zijn hand én voelt hij zich verantwoordelijk voor een hele stoet mensen die hij meent te moeten financieren.

Het is dan ook heel tragisch hoe Zweig lijdzaam moet toezien hoe Roth zich het graf in drinkt en steeds veeleisender wordt, ook naar de vriendschap toe… zo is hij op een gegeven moment woest omdat Zweig Toscanini zag op een moment dat hij meende recht te hebben op Zweigs aandacht. Of wanneer hij verlangt dat Zweig niet het vliegtuig moet nemen maar met de trein moet reizen zodat hij onderweg in Brussel hem een paar uur kan zien. Onredelijk, hysterisch bijna, maar wel briljant en scherpzinnig, of gewoonweg vlijmscherp voor al wat er mis was in de wereld… en zo liep er wel het een en ander fout toen…

avatar van eRCee
Roth is ook in diepe armoede gestorven. Een schrijver die nu nog breed gelezen wordt. Dat soort dingen doet me vaak weer realiseren hoe fundamenteel belangrijk de 'verzorgingsstaat' is.

avatar van stefan dias
3,5
Ik ben helemaal voor de verzorgingsstaat, maar voor zover ik het kan beoordelen, was Roth toch een hopeloos geval. Hij kreeg behoorlijke sommen in zijn handen, maar jaagde die er telkens meteen weer door. Hij leefde boven zijn stand en zoop zichzelf vooral telkens tot aan de afgrond. Bewust of onbewust? Zowel privé als in het algemeen had hij natuurlijk alle hoop opgegeven…
Hij meende die afgrond nog te kunnen ontwijken door steeds verwoeder en sneller boeken te schrijven… 'De Kapucijnercrypte' ligt klaar, 'De legende van de heilige drinker' wil ik ooit nog wel eens lezen.

avatar van eRCee
De waarheid zal vast in het midden liggen, maar ik vind dat je nu een beetje tekort doet aan de tragische omstandigheden, niet in de laatste plaats omdat bekend is dat armoede zelf leidt tot een irrationeel bestedingspatroon. Als je kijkt naar puur de economische waarde die Joseph Roth in totaal heeft voortgebracht, dan is dat waarschijnlijk een stuk meer dan het geld dat hij zelf ooit ontvangen heeft. Hij vluchtte uit Duitsland, verbleef in hotels in Parijs en moest in zijn levensonderhoud voorzien door contracten bij Querido. In het 'Woord vooraf' bij Tarabas staat dat hij zich voor een voorschot contractueel verplichtte het manuscript van dat boek binnen 2 maanden in te leveren (!). Het werd uiteindelijk 5-6 maanden. Een fragment uit een brief die Roth schreef aan criticus Félix Bertaux:

'Ik moest in razende vaart een roman voltooien, na aandringen en zelfs dreiging van uitgeverij Querido in Amsterdam, waar, zoals u weet, mijn boek verschijnt. Ik heb als een gek gewerkt, soms met 38 graden koorts, hele nachten lang. Gisteren had ik het eindelijk af. Ik hoop dat het nog voor kerst kan verschijnen, want het begin werd al gedrukt nog voor ik het midden geschreven had. Maar het is, ben ik bang, mijn laatste werk. Ik heb het hele voorschot al opgebruikt. Ik heb precies genoeg geld om het tot 15 december uit te houden. Ik moet naar Amsterdam reizen en proberen een rijke man te vinden die me een paar maanden vooruit kan helpen'.

Dat is toch even andere koek dan een beloftevolle schrijver van nu die gerust jaren kan doen over een boek. Moet je voorstellen wat hij had kunnen bereiken in stabiele financiële omstandigheden.

avatar van Raspoetin
Is het niet juist de tragiek van de kunst dat het lijden van de kunstenaar vaak een voorwaarde is tot het maken van zijn beste werk?

avatar van eRCee
Mja, om geestelijk te lijden hoef je niet arm te zijn. Het werk van Roth ging er niet op vooruit: zijn beste twee boeken schreef hij voordat hij Duitsland ontvluchtte. Ik citeer nog even het 'woord vooraf' van eerder: 'Aan Zweig laat hij weten dat het boek te haastig gemaakt is, tegen zijn literaire ritme in. Achter elke zin staat een zin uit een bedelbrief die hij nog moet schrijven: 'Mijn armzalige handelscorrespondentie verraadt zich in mijn proza'.'

avatar van stefan dias
3,5
Ook nog grappig (hoewel diep tragisch) om nu te lezen dat Roth in meer dan één brief liet optekenen 'gelieve deze brief onmiddellijk te vernietigen…' en hij verontschuldigde zich inderdaad ook meermaals voor 'beschamend handelaarsjargon'. Gelukkig heeft Zweig er niet over gepiekerd om de brieven te vernietigen. Het moge duidelijk zijn dat alcohol én stress hem de das hebben omgedaan. Mijn respect en bewondering zijn er niet minder om geworden. In tegendeel.

Gast
geplaatst: vandaag om 22:26 uur

geplaatst: vandaag om 22:26 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.