Sonderbehandlung. Drei Jahre in den Krematorien und Gaskammern von Auschwitz - Filip Müller (1979)

Afgelopen najaar heb ik de negen uur durende documentaire Shoah (1985) van de Franse journalist-filosoof Claude Lanzmann in etappes gekeken. Het heeft een poos geduurd voordat ik de edele moed had verzameld om voor het naargeestige onderwerp van de jodenvervolging te gaan zitten. Achteraf besef ik dat ik de film veel eerder had moeten kijken. Shoah is een uitzonderlijk oorlogsdocument dat puur bestaat uit interviews met ooggetuigen van zowel daders, slachtoffers en omstanders. Bijzonder genoeg maakte Lanzmann geen gebruik van het beschikbare archiefmateriaal, maar filmde hij de lugubere omgeving van de concentratiekampen. Ook van de kampen die de nazi's reeds voor het einde van de oorlog hadden opgedoekt en daarbij hadden gepoogd hun sporen uit te wissen, zoals de Poolse kampen Triblinka en Chełmno.

Het interview dat me het meest aangreep waren de gesprekken met Filip Müller, die werkzaam was bij de Sonderkommando. De zachtaadige joodse Slowaak vertelde in het Duits kalm de verschrikkingen die hij in concentratiekamp Auschwitz aanschouwde. Tot het moment dat hij aankwam bij de uiteindelijke vergassing van de Tsjechische joden uit het familiekamp die een poos waren ontzien door de kampleiding. Hij brak bij het vertellen toen hij zag hoe de joden, waaronder vrouwen en kinderen die wisten wat hen te wachten stond, voor het oog van de SS uit protest zich niet wensten uit te kleden en het Tsjechische volkslied ten gehore brachten. De gruwelen die zich hebben voorgedaan blijven nog immer onbevattelijk.