Báró Wenckheim Hazatér - László Krasznahorkai (2016)
Alternatieve titel: Baron Wenckheim Keert Terug
Hongaars
Psychologisch
608 pagina's
Eerste druk: Magvető,
Boedapest (Hongarije)
In een kleine Hongaarse stad verspreidt zich het gerucht dat Béla Wenckheim, een rijke aristocraat, uit Argentinië terugkeert. Steeds meer mensen rekenen erop dat hij veel geld meebrengt, waardoor de stad weer tot bloei zal komen. Hij wordt dan ook feestelijk onthaald. Maar als de baron door een reeks tragikomische misverstanden onverwacht overlijdt, komt de gedesillusioneerde bevolking in opstand. Er breekt een enorme brand uit in de stad. De enige overlevende is een idioot die uit het gesticht is weggelopen en boven op de watertoren een liedje zit te zingen. Met de ene na de andere krachtige scène leidt Krasznahorkai de lezer door zijn verhaal, even ironisch verteld als zijn eerdere werk maar dit keer veel openlijker humoristisch. De ondergang lokt ons met een grijns.
In vertaling beschikbaar voor de liefhebbers:
Wereldbibliotheek
En als Krasznahorkai komt dan kan je het misschien laten signeren
Het lukt me niet om dit voorproefje van een beeldscherm te lezen, ik wacht liever op de gedrukte versie.
Gaat die "lancering" nog door?
Ondertussen ben ik 50 pagina's in dit boek beland en ik kan nu al schrijven dat het zijn meest toegankelijke boek is, bedoeld voor een groter lezerspubliek dan zijn eerdere boeken. De zinnen gaan nog steeds pagina's lang door en beschrijven telkens een lange alinea, maar de stijl is... lichter. Het leest ontzettend makkelijk en lekker weg en er is veel humor binnen de absurditeit deze keer. Ik ben benieuwd in hoeverre de grimmigheid nog de overhand gaat krijgen. Stiekem hoop ik er wel een beetje op.
Dit jaar zal ik er niet meer aan toe komen, er ligt een stapeltje boeken die ik eerst wil lezen (waaronder Thomas Bernhard en Jon Fosse), maar als jij erg enthousiast bent zal ik er deze winter nog aan beginnen. Voorlopig vind ik het wel jammer dat het wat lichter verteerbaar is en ik hoop met je mee dat het nog goed komt...
De belangrijkste karikaturen in dit boek zijn Baron Wenckheim en de professor. Maar misschien nog wel belangrijker: Hongarije. Want dit boek moet een grote aanklacht tegen de inwoners van dit land zijn. Ik kan die analyse niet altijd even goed volgen en daarom begreep ik ook niet altijd even goed wat de schrijver tegen me wilde zeggen. Maar ook zonder die diepere laag aan te tikken is dit boek gewoon zeer consistent vermakelijk en een van de filosofische beschouwingen verderop in het boek vond ik werkelijk briljant. Wat een schrijver is dit toch.
Deze winter kom ik er waarschijnlijk niet aan toe, maar ik ga hem zeker nog eens lezen...
Het boek is geschreven in heel lange zinnen, of eigenlijk normale zinnen die verbonden zijn door komma's in plaats van gescheiden door punten, en na elke alinea (van meestal meerdere pagina's) wordt er doorgeschakeld naar een ander figuur van waaruit het verhaal beschreven wordt. Dit maakt het een vrij taaie leesbeurt, vooral in het begin van het boek, dat ook nog eens niet echt opschiet in zijn narratief. Ik vind dat Krasznahorkai zijn lezers relatief weinig beloont in de stijl, want bijzonder mooi geschreven is het eigenlijk niet. Het geheel van het verhaal is echter wel intrigerend en vanaf pakweg halverwege wint het boek dan ook aan kracht. De tamelijk gruwelijke ontknoping (met enkele cynische details, zoals de rolstoelgebruiker die tussen een kast en een muur klem komt te zitten zonder hulp) zegt denk ik veel over de levensvisie van de auteur, maar in tegenstelling tot wat de uitgever beweert gaat het niet om een opstand van de bevolking. Nergens staat beschreven dat wat er gebeurt menselijke daden zijn; het lijkt de duivel zelf die aan het werk is. Of zich dat ook uitstrekt tot het verterende vuur dat aan alles, behalve de idioot, ter plekke een einde maakt, of dat er toch sprake is van een Godheid (maar wat voor God zou dat dan zijn?) is aan de lezer om uit te maken.
Thematisch is Baron Wenkcheim keert terug dus een uitgesproken donker boek. De menselijke perceptie van de werkelijkheid en onze illusie van invloed daarop wordt eigenlijk ontmaskerd, of misschien moet je stellen: belachelijk gemaakt. De schrijver zoekt nadrukkelijk naar het lachwekkende. Met name de aankomst van de baron op het station van het Hongaarse stadje waar een groot deel van het plot zich afspeelt, leverde bij mij ook daadwerkelijk een schaterlach op. De basis van het plot, waarin iemand die nauwelijks bij z'n verstand is wordt aangezien voor een groot figuur, vind ik in zichzelf dan weer niet heel komisch. Jerzy Kosinski deed iets soortgelijks in Being there. Eigenlijk had ik over de gehele lijn op iets meer humor gehoopt.
Uiteindelijk is het totaalconcept ambitieus en interessant, maar ik vind dat Krasznahorkai zijn lezers daarvoor wel vrij hard laat werken, met iets te weinig beloning. Ik zie mezelf daarom niet snel voor een derde roman gaan van deze auteur.
Baron Wenckheim keert terug is dertig jaar later geschreven dan die eerste twee delen waarmee het samen en trilogie vormt. Ik ben dan ook erg benieuwd of het de vergelijking kan doorstaan en wat het er aan toevoegt.
Krasznahorkai heeft in de tussentijd andere boeken geschreven. Wat voor een ontwikkeling heeft hij doorgemaakt? Is hij als mens en ook zijn stijl veranderd?
En de wereld is niet meer hetzelfde als dertig jaar terug. Maar veel reden tot optimisme is er "gelukkig" niet en in die zin zal het wel aansluiten bij de twee voorgaande sombere, prachtige romans (die overigens ook van elkaar verschillen).
De korte inleiding Waarschuwing heb ik inmiddels al gelezen. Het bestaat uit een enkele zin van vijf bladzijden en aangezien ik iedere zin minstens tweemaal lees zal het wel een tijdje duren voordat ik de roman uit heb...
Voor eeuwig, zo lang als het duurt
Weerloze wezens – De Groene Amsterdammer
Krasznahorkais boek laat zien hoe vatbaar een uitgeknepen en dom gehouden volk is voor de verlokkingen van een Messias-achtige figuur
Toch mis ik ook iets. Zoiets als vaste grond onder de voeten, de zinnelijke beleving... Of misschien zijn het de filmbeelden van Béla Tarr die ik mis. Voorafgaand aan Satanstango en De melancholie van het verzet had ik de verfilming gezien. Nu probeer ik de filmbeelden er zelf bij te verzinnen. En ik hoop dan ook van harte dat Tarr (die gestopt is als filmregisseur) nog eenmaal in de verleiding komt om een film te maken.
Het is ook anders omdat het verhaal in deze tijd afspeelt en ik moet er aan wennen dat er woorden als "smartphone" en "piercing" in staan. Het maakt het minder... tijdloos.
De vertaling van Mari Alföldy is weer fantastisch en zij komt met de mooiste vondsten. Waaronder deze in het lijflied van de motorclub:
Ik weet niet waar de weg me heen zal leiden,
Ik weet alleen dat mijn hart veel pijn moet lijden,
Het is nooit goed of slecht in het leven,
Modderfokkers krijg allemaal de klere.
Bijzonder grappig allemaal. Het is een heerlijk boek om in deze bange dagen te lezen en Ik ben reuze benieuwd naar het vervolg...
Toch vind ik het minder sterk dan de eerdere romans Satanstango en De melancholie van het verzet. Ik mis een beetje de sfeervolle beschrijvingen... het is allemaal zoveel invulling van het verhaal.
Wel komen er weer onvergetelijke scènes in voor. Vooral de passage van de professor die een betoog houdt met zijn hond als enige luisteraar is briljant.
En ik heb me geen moment verveeld in het gezelschap van de vele kleurrijke figuren die hun ondergang tegemoet gaan...
Zie het branden, zie het branden,
Zie eens ginder! Zie eens ginder!
Brand brand! Brand brand!
En daar is geen water.