De Verboden Tuin - Wessel te Gussinklo (1986)

De Verboden Tuin is het eerste boek uit de Ewout-Meyster-cyclus. Nu wil het feit dat ik dus die drie andere boeken al gelezen heb. Best raar om te eindigen met het eerste deel uit de reeks, maar ik heb gaandeweg geleerd dat de a-chronologische wijze waarop ik de boeken heb gelezen eigenlijk enorm goed werkt. En hoewel het verhaal belangrijk is, vind ik Te Gussinklo echt een meester op stilistisch en verteltechnisch vlak. Ik zou niet zeggen dat het helemaal niet uitmaakt in welke volgorde je de boeken leest (ik zou het allerlaatste deel bijvoorbeeld niet als eerste lezen), maar de klasse druipt toch wel van iedere pagina af, dus het is sowieso genieten geblazen.

In De Verboden Tuin volgen we Ewout Meyster als kind. Ik gok dat-ie een jaar of negen, tien is, gezien zijn gesprekken met vriendjes en omdat hij duidelijk zijn vroege, gelukkige kinderjaren lang achter zich gelaten lijkt te hebben. Zijn vader is dood, dat is natuurlijk wel een feit dat in de hele reeks een (grote) rol speelt, maar hier wordt echt ingezoomd op die gebeurtenis die echt als kantelpunt in het leven van Ewout neergezet wordt. Ewout maakt veel ruzie thuis, hij steelt geld van zijn moeder om stoute boekjes te kopen, op school heeft hij ook problemen en bij zijn vriendjes wil hij constant het hoogste woord voeren.

Lees verder

Ik was enorm onder de indruk van De hoogstapelaar, en nu dus ook maar eens zijn debuutroman gelezen, en mijn god zeggen wat kan Te Gussinklo schrijven zeg. Een eigenaardige, strakke stijl die genadeloos fel op mij inwerkt, op een manier zoals een andere schrijver dat nooit eerder gelukt is. Een soort moderne Céline (op vlak van eigenaardigheid dan).

Ik begin nu op het punt te komen dat ik alles van deze man wil lezen. Kom maar op.

De Verboden Tuin is een heel mooie omschrijving van het leven van de negenjarige Ewout. Eigenlijk maakt hij weinig speciaals mee, maar te Gussinklo weet het allemaal zo mooi op te schrijven dat het toch heel bijzonder wordt. Ewouts innerlijke wereld wordt tot in het kleinste detail beschreven, al zijn gedachten en emoties worden op een haast poëtische manier op papier gezet. Vooral het gevoel van vervreemding en de afstand die hij als kind tegenover de wereld ervaart, vond ik erg mooi. Hoewel ik niet denk dat Ewout en ik erg op elkaar lijken, voelde dit element toch heel herkenbaar van toen ik zelf kind was. Wel gaan de innerlijke beschrijvingen soms net iets te lang door, waardoor mijn aandacht af en toe verslapte.

Gelukkig wordt dit ook veel afgewisseld met beschrijvingen van Ewouts interactie met zijn omgeving: zijn vriendjes van school en hun (letterlijk) infantiele gedrag, het meisje waar hij een oogje op heeft terwijl hij dat eigenlijk vies vindt, zijn moeder die het zwaar heeft omdat zijn vader overleden is (sowieso een gebeurtenis die natuurlijk heel bepalend is voor Ewouts eigen leven)...Ook deze passages zijn erg mooi geschreven, waarbij je toch een zekere sympathie voor Ewout gaat koesteren, ondanks dat hij eigenlijk behoorlijk vervelend is.

Hoe meer ik erover nadenk, ik knapper ik het eigenlijk vindt dat Te Gussinklo de wereld van een kind zo tot leven heeft weten te wekken. Vaak is het bij boeken over dit onderwerp zo duidelijk dat ze geschreven zijn door volwassen, die denken dat de kinderwereld er op een bepaalde manier uitziet. Daarentegen lijkt Te Gussinklo echt een kind zelf te laten spreken. Ik ben in ieder geval benieuwd geworden naar de rest van de boeken over Ewout.

Mijn eerste kennismaking met Wessel te Gussinklo, en meteen zijn debuut: De verboden tuin, het eerste deel uit de Ewout Meyster-cyclus.
Over hoe een kind van een jaar of acht betekenis probeert te geven aan een wereld die hem ontgaat. Over de dood van zijn vader, meisjes, en zijn eigen plaats in ‘al der dingen’. Aan het einde ziet hij zichzelf. Eindelijk. Maar het leven kent geen makkelijke antwoorden, genade of rechte wegen. En dus plast hij in zijn broek. Dat kan, op die leeftijd, maar wenselijk is het niet. Je zou God willen zijn, maar je bent een speelbal van mensen die denken dat zijzelf ook God zijn.
Het is rauw, unheimisch, soms zelfs nachtmerrieachtig. Niet onherkenbaar voor mij: een afwezige vader, visioenen van enge dieren, ontelbare meisjes in onbetamelijke dromen. Gelukkig zit er ook lucht in, met welles-nietesgesprekjes en figuren als Gekke Bart. Maar pas op het einde begreep ik wat Te Gussinklo werkelijk wilde: meer dan een nostalgische reconstructie van wat ooit was. En nooit terugkomt. Maar vooral: nooit wordt waargemaakt. Het loopt altijd anders. Dat soort weltschmerz bevalt me wel. Grimmigheid is goed.
Zijn stijl vond ik minder. Enkele sterke zinnen worden afgewisseld met potsierlijke. Vaak volgen alinea’s op elkaar waarin niet het kind-zijn wordt gevoeld, maar verklaard. Processen. Tijdens het eerste hoofdstuk moest ik denken aan Robert Bresson: verhalen vertellen zonder franje, direct tot de kern. Zijn stijl is kaal en glashelder, met acteurs die nog nooit geacteerd hebben, omdat het onderwerp dat vereist. Ook Te Gussinklo wil denk ik iets echts aanraken, maar kiest voor iets anders: iets dat lijkt op aards magisch realisme, barokke zinnen, zintuiglijke overdaad. Niet heel slecht, niet heel goed. Het raakte me niet.
Toch ben ik benieuwd naar zijn andere werk. Ik weet niet of deze stijl specifiek is voor dit boek, of voor de hele cyclus. Maar als eerste ontmoeting was het…interessant. We spreken nog een keer af.