White Noise - Don DeLillo (1984)

Zo'n fantastisch boek als dit verdient het om gelezen te worden! Hoewel de bovenstaande omschrijving min of meer klopt doet het weinig recht aan de inhoud. Wat moeilijk kwalijk te nemen is, want het boek is lastig te omschrijven, o.a. vanwege de vele schijnbaar tegenstrijdige elementen. Lelijk-mooi, grappig-beangstigend, herkenbaar-onvoorstelbaar, realistisch-surrealistisch, de personages hebben mooie en lelijke kanten oftewel; zo tegenstrijdig als het echte leven. Het leest niet al te moeilijk weg, houdt de aandacht voortdurend vast en bevat veel onverwachte wendingen, maar bevat vele lagen en is op meerdere niveaus leesbaar. Hoewel het voor een belangrijk deel over de dood gaat en een kritiek is op de Amerikaanse (of eigenlijk westerse) consumptiemaatschappij vond ik het helemaal niet deprimerend. Ik zou nog veel meer over het boek kunnen zeggen, zonder het uit te kunnen leggen. Er is maar een oplossing: lezen!

‘White noise’.
Witte ruis.
De ruis van intermenselijke afstand, de ruis veroorzaakt door reclame en consumentisme, de ruis afkomstig van een existentiële (doods)angst, de ruis eigen aan het knip- en plakwerk van eclecticisme en postmodernisme.
Ruis, ruis, ruis en nog eens ruis.

Wie anders dan Don DeLillo doet de pagina’s willens en wetens ruisen? In wat ‘s mans grote literaire doorbraak zou blijken, houdt de auteur zijn publiek heel bewust op afstand. In een tijdperk dat allen tot een gevoel van eenzame verlatenheid veroordeeld heeft opdat men de leegte zou opvullen met de valse belofte van geluk via consumptie (hetzij van goederen, hetzij van een medicijn), kan en mag de lezer niet intens meevoelen met protagonist Jack Gladney - de inhoud van het boek staat als het ware in de weg. Flarden radio en televisie verhinderen dan ook dat de roman werkelijk opslokt. De schrijver meent afstand nodig te hebben om ideeën te kunnen formuleren, bij de gratie van hilarische karakters als zoonlief Heydrich of academicus Murray Jay Siskind. Behoorlijk ostentatief allemaal, maar niettemin komisch.

Een graad in de Hitlerkunde, wetenschappelijk onderzoek naar verpakkingen van huishoudelijke producten of auto-ongelukken in films, een zogenaamd ‘zwevend gifgebeuren’ en ga zo maar door: DeLillo balanceert tussen het abstracte en het groteske, in een plot die het midden houdt tussen avontuurlijke thriller en maatschappijkritisch portret. Met opzettelijke banaliteiten, unheimliche dialogen waarin personages bovenal naast elkaar heen praten en absurde plottwists is ‘Witte ruis’ bovenal een bizar boek, dat evenwel niet meer de impact kan hebben die het bij zijn verschijnen vermoedelijk gehad heeft. Profetisch blijkt DeLillo’s visie op de link tussen sociale isolatie en koopzucht, of zijn voorspelling dat een geneeskundige doctrine de mens niet bevrijdt van pathologie, maar integendeel eeuwig tot patiënt en dus tot potentieel zieke maakt.

Als zeg maar technisch experiment heeft ‘Witte ruis’ de tijd deels doorstaan, als abstracte reflectie op de toekomst van het Westen heeft de roman slechts in beperkte mate aan kracht verloren, maar vormelijk ontroert het boek niet meer, en wel omdat het schijnbaar improvisatorische omgaan met een losmazige plot en weinig uitgewerkte karakters niet resoneert met wat de lezer vandaag verlangt.

2,75*

De roman is verfilmd en die film draait vanaf deze week in de bioscopen!

De film zal een versimpeling (want selectie) van het boek zijn, maar het plot, de dialogen, de stijl en fr thema's lijken trouw het boek te volgen zodat ik denk dat mijn korte bespreking van de film evengoed een bespreking van het boek kan zijn:
White Noise (Film, 2022) .