Welkom in het Rijk der Zieken - Hanna Bervoets (2019)

Als zieke lijkt het alsof je in een andere wereld leeft. Gesprekken met gezonde mensen worden anders:



Met dit boek heeft Hanna Bervoets zichzelf overtroffen.

Welkom in het rijk der zieken – Hanna Bervoets | Lalagè leest - lalageleest.nl

Mislukt. Normaal vind ik Bervoets iemand die altijd heel goed een bepaalde wereld neerzet (om daar vervolgens dan weer niets mee te doen) maar hier lukt haar dat juist niet. Dit boek is in afwisselend met hoofdstukken van iemand die ziek is en van die persoon in een soort metaforische wereld Het Rijk der Zieken. Maar op geen moment vond ik die wereld geloofwaardig overkomen, ook al is het metaforisch bedoeld, dan nog is dat wel de eerste eis voor mij. Ook typisch geschreven met een hoofdpersoon die onwetend is net als de lezer maar niet voldoende informatie krijgt. Dat irriteert gewoon.
Die andere hoofdstukken zijn een stuk beter. De hulpeloosheid, onmacht en pijn weet Bervoets, ervaringsdeskundige, heel goed te verwoorden en je kan je helemaal voelen zoals de hoofdpersoon. Vrolijk wordt het nergens eigenlijk, maar soms is dat gewoonweg zo. Jammer eigenlijk dus, want ook hiermee had Bervoets weer een goed idee. Soms komen er stukjes verhandelingen over ziek zijn tussendoor die erg boeiend zijn waarbij je denkt: je had hier een vuistdikke boeiende ideeënroman rond kunnen schrijven. Maar dat is het helaas niet. 2,0*.

Dit gaat misschien vreemd klinken, ik vond het bijna een troostend boek, wie chronisch pijn heeft, herkent misschien meer? Het boek is nergens prettig om te lezen, ah neen, het gaat over pijn en afzien en niet kunnen ontsnappen aan je eigen lichaam. Het is waarschijnlijk een iets hermetischer boek dan haar andere verhalen. Toch heeft dat aspect me op geen enkel moment gestoord. Ze gebruikt een bedrieglijk simpel verhaaltje om heel veel te zeggen. En dat is in mijn ogen een omkering van haar eerdere werk, ingewikkelde verhaalconstructies die soms wat te frivool worden, het leest net iets te lekker weg. Dit is het helemaal niet en dat beviel me wel.

Een litanie voor de chronisch zieke mens, waar het Hemelse Rijk uit de grote wereldreligies is ingeruild voor een ander soort paradijs. Niet met de dood als het uitgangspunt, maar de mens die moet leven met de dagelijkse kwelling van pijnen en de onzekerheid over een ziekteverloop. Ook geen Petrus aan de poort die oordeelt over goed en kwaad, maar dolende zieken die zich ongehoord voelen door de reguliere gezondheidszorg en hun antwoorden vinden in het alternatieve circuit. Hoe kun je je plek in de wereld terugvinden in de wetenschap dat het lijden nooit meer weg zal gaan? In 'Welkom in het Rijk der Zieken' (2019) vallen eerdere thema's uit het werk van Hanna Bervoets naadloos op hun plek. Of het de gecalculeerde, bijna neurotische koppelvorming is van de moderne mens of de invloed die computertechnologie heeft op alledaagse levens. Of hoe weinig bevredigend de antwoorden zijn die het wetenschappelijke instituut heeft op de verwarrende tegenstrijdigheden in de mens en diens zoektocht naar houvast of duidelijkheid.

Misschien komt het door de persoonlijke ervaringen die Bervoets heeft met chronische ziekte. Misschien is ze simpelweg een jonge auteur die dichterbij de top van haar kunnen begint te raken. Maar in 'Welkom in het Rijk der Zieken' (2019) weet ze meer dan in eerder werk warmte en genegenheid op te brengen voor haar hoofdpersonages. Vooral de compassie waarmee ze Clay's verwordingsgeschiedenis schetst tot zieke mens. Het lichaam dat begint te haperen. De angsten en onzekerheden. Het zelfverwijt wanneer hij terugdenkt aan de onevenredige afstraffing toen hij een met Q-koorts besmette geit aaide en zijn hele leven op de kop kwam te staan. Een partner die de emotionele ballast niet meer aankan en besluit dat het genoeg is geweest met zijn verbittering en negatieve mindset. De zieke mens permanent onbegrepen in een wereld waar een gezond lichaam en een gezonde geest de norm der dingen zijn. Toch is Bervoets er ook niet de schrijfster naar om van haar hoofdpersoon een sentimentele underdog te maken. Clay is een onhebbelijk en moeilijk mens, die zich vastbijt in larmoyant geweeklaag wanneer zijn oude leven steeds verder van hem afdrijft. Het maakt 't misschien schrijnender hoe hij gevormd wordt door z'n eigen onmacht om zichzelf te begrijpen of begrepen te worden door anderen.

En dan is er die andere zijnsstaat waar ten onrechte verlossing aan wordt toegedicht: de romantische liefde. In het meest duister van Clay's Q-koortsvermoeidheidssyndroom is hij uitbehandeld en rest hem weinig meer dan een lotgenotengroep, waar hij zelf het nut niet van inziet. Op die cursus ontmoet hij Marla, een jonge vrouw met fibromyalgie. Bervoets beschrijft ook hier weer schrijnend geloofwaardig de wrijvende dynamiek tussen twee mensen die iets bij elkaar proberen te vinden wat ze in zichzelf zijn kwijtgeraakt. Hun beider persoonlijkheden gevormd door ziekte, maar het ziek-zijn is van zichzelf geen karaktereigenschap. Zo menselijk en gelaagd. Met 'Welkom in het Rijk der Zieken' (2019) weet Bervoets haar gebruikelijke ideeënrijkdom te verwerken in een psychologisch gefundeerde roman. De metaforische spielerei rond het Ziekenrijk ligt er ietwat te dik op, maar het legt slimme lijntjes uit naar 'Illness as Metaphor' (1978) van Susan Sontag. Ook zo knap verweven met zowel de karakterpsychologie als de theoretische context waarmee Bervoets haar werk intellectueel cachet geeft.

Gewoon vanuit mezelf sprekend heb ik veel van deze roman geleerd over het ingrijpende ziekteproces van een dierbare in de familie. Dat een 'gezond mens' als ik ook niet altijd begrip kon opbrengen voor diens angsten en onzekerheden over een grillig ziekteverloop. Dat sommige dingen echt niet gaan terwijl het van de buitenkant lijkt alsof er weinig aan de hand is. Of de onzekerheid over een chronische ziekte waar geen pasklare oplossingen voor zijn en de psychische effecten niet altijd goed worden opgepakt door zorgprofessionals. En dat het niet zo gek is dat deze persoon soms antwoorden lijkt te zoeken op 'verkeerde' plekken, zoals pseudowetenschap of alternatieve behandelwijzes. Je zou je om minder in de steek gelaten voelen wanneer het lichaam hapert en de geest geen rust kan vinden.

Mooi dat het boek dit effect op je heeft en dat je dit hier wilt delen.

Bedankt.