menu

Hurmaava Joukkoitsemurha - Arto Paasilinna (1990)

Alternatieve titel: De Zelfmoordclub

mijn stem
3,56 (41)
41 stemmen

Fins
Humoristisch

283 pagina's
Eerste druk: WSOY, Helsinki (Finland)

De mislukte ondernemer Olli Rellonen en kolonel Hermanni Kemppainen ontmoeten elkaar op het moment dat beiden op het punt staan zelfmoord te plegen. Ze sluiten vriendschap en plaatsen een advertentie om in contact te komen met andere zelfmoordenaars in spe want gezamenlijk zelfmoord plegen is gezelliger dan in je eentje. De reacties zijn overweldigend en er wordt een zelfmoordcollectief gevormd. Blij dat ze er niet langer alleen voor staan, besluit de groep zich eerst nog even te amuseren alvorens hun morbide plan ten uitvoer te brengen. Ze gaan met de bus op een laatste reis naar het noorden van Finland.

zoeken in:
5,0
De titel en de korte inhoud laten het ergste vermoeden, maar De Zelfmoordclub is geen zwaarmoedig en deprimerend werk. De subtiele humor, de tongue-in-cheek schrijfstijl van Paasilinna en de kleurrijke personages contrasteren mooi met het trieste onderwerp en maken van dit boek een echt meesterwerk.

avatar van eRCee
4,0
Ha, wat een heerlijk boek. Inhoudelijk heeft De Zelfmoordclub misschien weinig om het lijf maar het verhaal en de vele voorvallen zijn fantastisch. Het boek leest als een krant (en dan met name de rouwpagina) en is ook nog eens erg grappig. De droge humor en de taalgrapjes deden mij regelmatig in de lach schieten. Soms is het er net wat over maar dat mag de pret nauwelijks drukken.

Een van de leukste momenten vond ik toch wel het voorstel om de antwoordbrief aan ruim zeshonderd potientiele zelfmoordenaars af te sluiten met de zin: zij die gaan sterven groeten u.

Tsja, moet je gelezen hebben. 4*

4,5
Arto Paasilinna (°1942), voormalig journalist, behoort tot de meest populaire hedendaagse schrijvers in Finland en bereikt onderhand een gestaag uitbreidend lezersbestand in landen als Frankrijk en Duitsland. Jäniksen vuosi (Haas), zijn meest succesvolle en reeds verfilmde boek werd in tientallen talen gepubliceerd.
Paasilinna's boeken reflecteren doorgaans het dagelijkse Finse leven, veelal bekeken vanuit het perspectief van een modale man van middelbare leeftijd. Zijn stijl is licht en humoristisch. Hij neemt in zijn schrijven graag het moderne leven onder de satirische loep en zet stereotypische personages neer. Paasilinna heeft reeds 33 romans op zijn conto en wordt onderhand als een vast element van 'de Finse herfst' beschouwd. Sommige critici verwijten hem bij elke nieuwe publicatie in herhaling te vallen, maar zijn schrijfstijl heeft toch gezorgd voor heel wat bestsellers en een groeiend loyaal lezerspubliek. De satirische roman 'De zelfmoordclub' verscheen in 1990 en werd naar het Nederlands vertaald in 2004.

Citaat: "Somberheid, melancholie en bodemloze apathie zijn sinds duizenden jaren de grootste vijanden van het Finse volk.(...) Desondanks is het een volk van strijders, onvermoeibaar rebelleren de Finnen tegen hun onderdrukkers."

Midzomernacht. De Finnen mobiliseren zich met vereende krachten om de nijpende zwaarmoedigheid de kop in te drukken en ontsteken heidense vreugdevuren. Handgemeen en vrouwenbezwangering zijn niet van de lucht bij het feest van licht en vreugde. Directeur Rellonen, net geen vijftig: een somberder gezicht dan het zijne was er in de wijde omtrek niet te bekennen. Moe, verslagen, neergesabeld door het leven en door herhaaldelijke faillissementen en verdenkingen van misdrijven had de man reeds heel wat jammerlijk mislukte zelfmoordpogingen ondernomen. Nu was hij vastbesloten: hij zou zich in een nabijgelegen, bouwvallige schuur voor het hoofd schieten. Dit was echter gerekend buiten ene kolonel Kemppainen die net op die plek druk in de weer was zijn touw ter opknoping aan een balk te bevestigen. Rellonen greep instinctief op tijd in en redde de kolonel van een gewisse dood. Deze gemiste kans bleek niet het ergste te zijn wat de kolonel kon overkomen, want beide robuuste mannen konden op deze pijnlijk lange dag, bij elkaar hun hart luchten, vonden een begijpend oor en sloten instant een zakelijk verbond.

Jaarlijks pleegden zowat vijftienhonderd landgenoten zelfmoord en een tienvoud daarvan liep met suïcidale plannen rond. Het zou beslist geen slecht idee zijn om deze zelfdestructievelingen te verenigen om gezamenlijk te trachten tot een oplossing te komen en indien dat niet lukte zou de groep op z'n minst nieuwe, verfijndere vormen van zelfmoordkunst kunnen ontwikkelen. Het zou gemakkelijker zijn om groepsgewijs elegante manieren te bedenken om het leven, eventueel collectief, te beëindigen (uiteindelijk was het nogal primitief om jezelf op te knopen). Een gemeenschappelijke notaris zou bijvoorbeeld al kosten kunnen besparen, evenals een gezamenlijke vermelding bij de overlijdensadvertenties. Directeur Rellonen en kolonel Kemppainen besloten een advertentie te plaatsen om een waar zelfmoordbataljon bijeen te sprokkelen. Hun actie had een daverend succes. Stapels brieven, kaartjes, pakjes werden hen poste restante opgestuurd. Zowat alle afzenders leefden in een ineengestorte wereld en de advertentie leek het effect te genereren van een laatste strohalm. Om op alle brieven te kunnen antwoorden, had het tweetal dringend een secretaresse nodig. Die vonden ze onder de zelfmoordkandidaten, in de vorm van de betoverende, roodharige en paranoïde onderdirecteur Puusaari. Zij wist van wanten en ging meteen aan de slag in het buitenverblijf van Rellonen, alwaar ze hun plannen verder zouden ontvouwen. Na het doorwerken van de stortvloed aan brieven, raakten ze er van overtuigd dat zij drieën de verantwoordelijkheid droegen van het leven van zo'n zeshonderd ontredderden. Na overleg besloten ze een standaard-troostbrief op te stellen en deze vergezeld van een uitnodiging voor een zelfdestructie-seminar, te versturen naar elke van de potentiële zelfmoordenaars. Het seminar zou een week later plaatsvinden in een zaal waar uitvaartsplechtigheden werden gehouden. De kosten voor een dergelijk event dat onder meer een lezing over zelfmoordpreventie, een driegangenlunch, en een namiddag 'vrije tribune' zou behelzen, zouden flink de pan uit swingen dus werd besloten tevens een collecte te houden om de kosten te dekken.

De opkomst was behoorlijk en dankzij de overvloed aan sterkedrank werd de sfeer onder de mismoedigen losser naarmate de dag vorderde. Tijdens de vrije tribune kreeg het seminar een bijna euforische wending: het concrete voorstel om een grootscheepse collectieve zelfmoord te plegen oogste verrassend veel animo en er ontstond een opbod aan 'graad van heldhaftigheid'. De dolgedraaide eendrachtigen eisten dat de kolonel, de directeur en onder-directeur een commissie zouden vormen, die als taak kreeg de uitvoering van hun voornemen in praktijk om te zetten. Een onomkeerbaar besluit was genomen. Sommigen vertrokken met stille trom, maar een veertigtal seminaristen, de harde kern zeg maar, wilden vanaf dat moment solidair bijeen blijven. De dienstdoende kelner, een levenslustig man met dichterlijke inborst wilde het gezelschap wat graag vergezellen om hen tijdens hun dodentocht bij te staan. Na een nachtelijk incident, waarbij de groep slaags raakte met een groep skinheads, die het onderspit delfden, gezien de ware doodsverachting waarmee de zelfmoordkandidaten zich in de strijd wierpen, waren ze genoodzaakt als de wiedeweerga de stad te verlaten. Het idee werd geopperd om met een touringcar naar de Noordkaap te rijden en zich daar in volle vaart van de kliffen in de Ijszee te storten. Ze vonden een busondernemer met zelfmoordneigingen die over een gloednieuw luxevehikel beschikte. Elke dag sloegen ze elders hun kampement op en lieten een hoop lekkernijen en sterkedrank aanrukken om te toasten op een schitterende zelfmoord. Onderweg werden verloren schaapjes bezocht en desgewenst opgepikt. Zo werd onder meer een zwaar mishandelde vrouw uit de klauwen van haar moordlustige echtgenoot gered. Ze wilde na die ultieme vernedering nog slechts één ding: sterven. Ook de mislukte circusdirecteur Piippo werd opgepikt. Hij koesterde ooit het briljante idee een nertsencircus op te richten. De nertsen bleken, alle inspanningen en jarenlang geduld en doorzettingsvermogen ten spijt, niets meer dan koppige, onverschillige krengen te zijn en zijn hele prachtidee viel dan ook in het water. In de blijde verwachting dat hun heldhaftige daad weldra de krantenkoppen zou halen, scandeerde het bonte gezelschap her en der vrolijk hun leuze: "zij die gaan sterven, groeten u". De overtuiging dat de Finse samenleving bikkelhard was, dat de Finnen een naijverig en wreedaardig volk waren en dat ze op de koop toe bij alles wat er gebeurde, een ander de schuld gaven, sterkte hen in hun missie. Ze voelden zich ware geluksvogels, vergeleken met hun landgenoten die gedwongen waren hun miserabele leven in een armetierig vaderland verder te zetten. Alleen kelner Sorjonen verziekte de sfeer onophoudelijk door zijn positieve levensvisie ongevraagd te ventileren. Ondertussen werd in Helsinki rechercheur Rankkala op de zaak gezet. Enkele verdachte verdwijningen en kwalijke gebeurtenissen deden het vermoeden rijzen dat men hier met een georganiseerde misdaadbende te doen had, die er internationale betrekkingen op nahield. Het opsporen van de wispelturige touringcar bleek weliswaar geen sinecure. Het vlaggenschip naderde de kliffen van de Noordkaap met ijzingwekkende vaart en de vervolgens filmisch beschreven mislukte zelfmoordscene is één van de meest hilarische scenes, het boek rijk. Een sterk staaltje anti-climax! De chagrijnige buschauffeur voelde zich bekocht door de groep steeds levenslustiger wordende zielepoten. Eén van de onzaligen opperde het idee om van locatie te wisselen en naar het idyllische ravijnenparadijs Zwitserland te reizen. Een beetje sightseeing zou de groep na alle commotie wat normaliseren.

Als ware wereldveroveraars jaagden ze menig Europeaan de schrik op het lijf. Ze deinsden er niet voor terug overal hun rechtmatige plaats op te eisen, desnoods met geweld, indien de omstandigheden daartoe noopten. De Anonieme Stervelingen, zoals ze zichzelf gedoopt hadden, hakten onder leiding van kolonel Kemppainen vijandelijke gelederen vrolijk in de pan en door de vele verwondingen die ze in de strijd hadden opgelopen zagen ze er ondertussen uit als een tamelijk angstaanjagende roversbende. Hun losbandige strapatsen en de morele commotie die ze daarmee veroorzaakten binnen tot dan toe ongestoorde, conservatieve dorpsgemeenschappen deed hen telkens weer het hazenpad kiezen. Eenmaal in de Alpen aangekomen, bekenden sommigen dat ze er niet zo zeker meer van waren of ze wel dood wilden. Dezen hadden levenslust geput uit de solidariteit van het zelfmoordgezelschap. De problemen van destijds voelden nu aan als pietluttigheden. Liefdesrelaties, huwelijksaanzoeken en hernieuwde toekomstperspectieven bezwangerden het gemoed. Toen besloten ze de Kaap van het Einde van de Wereld, in Portugal, als definitieve eindbestemming te kiezen, alwaar de inmiddels verafschuwde collectieve zelfmoordidee door een onvoorzien individueel initiatief op natuurlijke wijze kwam te vervallen. "Eensgezind concludeerden de zelfmoordenaars dat de dood in dit leven misschien wel het allerbelangrijkste was, maar alles bij elkaar toch ook weer niet zo heel erg van belang."

Na de zelfmoordclub gelezen te hebben, was ik een hele tijd onderhevig aan extreme relativeringsdrang en lacherigheid om 'de ondraaglijke lichtheid van het bestaan'. Het aanstekelijke en absurde verhaal evenals de Magrittiaanse cover deden me sterk denken aan het Belgisch surrealisme 'van toen en nu'. Hebben Finnen en Belgen meer gemeen dan men op het eerste zicht zou bevroeden? Ook hier swingt het aantal zelfmoorden en zelfmoordpogingen jaarlijks immers meer en meer de pan uit....

Elisabeth Francet

3,5
De Zelfmoordclub is een persiflage op een ontwrichte samenleving waarin het menselijke evenwicht vaak wankel is en iedereen moet knokken voor zijn eigen overleven.

Deze tekst op de achterzijde van het boek omschrijft het mooi, maar wie op basis daarvan een diepgaande roman verwacht wordt teleurgesteld. Het is bovenal een humoristisch boek, waarin slechts tussen de regels door de 'ontwrichte samenleving' valt te bespeuren. Maar het gebeurt dan ook direct heftig: tussen alle makkelijke en minder makkelijke grappen door komen we de meest schrijnende gevallen van 'zelfdestructievelingen' tegen.

De grollen zijn werkelijk hilarisch af en toe, maar na 100 bladzijden was ik het toch wel een beetje zat. Daarvoor waren ze iets te makkelijk af en toe. Het meest hilarische moment vond ik toch het moment supreme, als een stuk of 40 'stervelingen' massaal op het stopknopje drukken van de tourincar die hen naar de dood zal rijden. Prachtig.

En nu op naar de slijter om een fles whisky half te nuttigen.

3,5
Zelden zat een boek over zelfmoord zo vol levenslust

In Finland gaat Arto Paasilinna al jaren mee, in Nederland kreeg hij pas enige bekendheid in 1993 toen zijn roman Haas uit 1975 in vertaling uitkwam. En sindsdien zijn nog zeker vijf andere romans van hem in het Nederlands vertaald. De zelfmoordclub, die mij vanwege de titel en het hilarische verhaalidee altijd heeft gefascineerd, is er daar een van.

Paasilinna verstaat de kunst om van een thema dat loodzwaar is iets luchtigs en hilarisch te maken. Haas vertelt het onwaarschijnlijke verhaal van een cynische journalist die besluit samen met een haas de natuur in te trekken en zijn oude leven te ontvluchten. De zelfmoordclub, een boek uit 1990 dat in 2004 in Nederland verscheen, verhaalt over een groep Finnen die zich van het leven wil beroven. Ze komen samen om het leed te delen en zinnen op een collectieve zelfmoord.

Ondernemer Onni Rellonen besluit op de vroege morgen na de midzomernacht om zich door het hoofd te schieten. Zijn zoveelste faillissement heeft hem zijn zin in het leven ontnomen en zijn slechte huwelijk is ook geen reden meer om te blijven leven. Als hij zich terugtrekt in een boerenschuur om in eenzaamheid te sterven, ziet hij een man in de weer met een touw. Precies op het moment dat de man zich verhangt, grijpt Rellonen in.

De man blijkt kolonel Hermanni Kemppainen te heten en vanaf dat moment realiseren beiden zich dat ze niet alleen zijn. Hun ontmoeting is reden de geplande zelfmoord nog even uit te stellen. Al pratende vatten ze het idee op om met andere suïcidalen een club te beginnen. En dat is het startschot van een slapstick over levensmoeie Finnen die samen op pad gaan om zich in een spectaculaire, gezamenlijke daad van het leven te beroven. Aanvankelijk is het plan nog om in een touringcar bij de Noordkaap de zee in te rijden, maar steeds als het afgesproken doel is gehaald, stellen de suïcidalen hun plannen bij.

Paasilinna laat het onwaarschijnlijke tot leven komen en laat zich in zijn fantasie niet remmen. Daarmee wordt dit een onwerkelijk verhaal, dat desondanks toch iets over het echte leven zegt. Het boek leest als een road movie - de snel wisselende scènes doen erg filmisch aan - waarbij steeds nieuwe verwikkelingen ervoor zorgen dat de Finnen hun leven steeds meer gaan waarderen. Zelden was een boek over zelfmoord zo levenslustig.

Hoe origineel ook en hoe makkelijk en losjes Paasilinna zijn verhaal ook schrijft, heel ver boven de middelmaat stijgt het boek toch niet uit. Hij haalt er veel te veel personages bij, die daardoor lang niet allemaal uit de verf komen. De hilarische toon maakt het ook lastig echt mee te voelen met de hoofdpersonen.

Maar mijn grootste bezwaar is het verloop van het verhaal zelf. Mij komt het tamelijk willekeurig over hoe Paasilinna de scènes aan elkaar plakt. Dan weer beleeft de groep dit, dan weer dat, totdat de tweehonderdveertig pagina's bereikt zijn. Al snel is duidelijk waar hij heen wil, en dat er van collectieve zelfmoord niets komt, voel je al direct aan je water. Daarom had de auteur zich beter wat ingehouden met alle zijlijnen en grappige anekdotes. Een puntig verhaal en uitgediepte karakters hadden dit boek stukken sterker gemaakt.

avatar van arwenevenstar
4,5
een verassend vrolijk boek, ik had er iets totaal anders van verwacht, maar het was ontroerend en grappig, het hele boek door. Om een zin op een van de laatste pagina's moest ik hard op lachen. Over dat portugees en samisch ofzo niet veel van elkaar verschillen omdat portugees van het volkslatijn en samisch van rendiergekauw afstamt.

avatar van david bohm
2,0
Het boek heeft mij niet echt kunnen bekoren. Had wat (meer) zwartere humor verwacht. Vooral het tweede gedeelte zeg maar ging helemaal nergens over.
Bovendien kan ik de man zijn wat oubollige stijl niet waarderen. Twee sterretjes voor het aardige idee en begin van het boek.

avatar van boekaap
4,5
Na Wees Genadig is dit het twee boek wat ik van Paasilinna heb gelezen. Zijn melancholische stijl en creatieve vondsten vind ik echt geweldig. Enig minpuntje was dat het boek ergens in het midden een beetje weg begon te zakken. Maar tegen het einde ging ik het gebodene weer steeds meer waarderen. Ik hou van de man zijn stijl en gevoel voor humor en ben erg blij dat zijn werk ook in Nederland steeds meer waardering krijgt.
Kortom erg fijne leeservaring en ik zal in de toekomst zeker meer van hem lezen.

avatar van centurion81
3,5
Ik vond het een heel aardig boek. Het concept is geniaal, de schrijfstijl verfrissend maar toch begon het mij een beetje te vervelen naar heind toe.

7/10 oftewel 3,5*

avatar van devel-hunt
4,5
Erg grappig boek, veel humor met een serieuze ondertoon en een kleine boodschap. Als mensen zich verbroederen en gelijkgestemde zielen om zich heen verzamelen komt de levensvreugde vanzelf naar boven. Hilarisch beschreven in de stijl die Paasilinna zo eigen was. Zonder meer een van de betere Finse schrijvers die ik ken.

Gast
geplaatst: vandaag om 17:52 uur

geplaatst: vandaag om 17:52 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.