Dora - Toon Tellegen (1998)

Als ik één boek van Toon Tellegen als 'beste' moet aanduiden, dan is het dit. Het is een boek met een trucje, en daardoor is het misschien wat voorspelbaar, maar het is zo absoluut volmaakt gedaan dat me dat geen moment heeft gestoord. Bovendien is het ook meer dan een goed uitgevoerd origineel idee. Het is grappig (hilarisch bij momenten), schitterend geschreven, het heeft inhoud, maar vooral is het onwaarschijnlijk absurd en surrealistisch. Het is een enorme kunst hoe hij erin slaagt steeds weer dezelfde elementen in een andere sfeer en context te plaatsen zonder dat het té gemaakt overkomt, en vooral de afsluiters zijn iedere keer weer geniaal (het koor uiteraard, maar ook de stukjes er vlak voor) Maar los van dat alles is het ook gewoon een van de mooiste liefdesverhalen die ik ken. In al zijn facetten, letterlijk dan.

Als je 's morgens, nog half slapend, naar de nieuwsberichten luistert gebeurt het wel eens dat je daarover begint te dromen, maar dan zo vervormd dat je later op de dag, als je het nieuws opnieuw hoort, in de war raakt en niet meer weet wat er nu echt was en wat je er in je droom aan hebt toegevoegd. Dit boek leest als een opeenvolging van een vijftigtal van die dromen, steeds weer anders, maar allemaal met dezelfde basis. En iedere droom ontspoort op zijn eigen manier.

Toch ook hier een klein citaat, ik kan het moeilijk laten:

Twee buurjongens kwamen onder mijn raam staan en besloten naar binnen te kijken. De een klom op de schouders van de ander.
'Wat zie je?' vroeg de onderste jongen.
'Bloemen,' zei de bovenste. 'Zover het oog reikt. Een zee van bloemen.'
'Is er iemand dood?' vroeg de onderste.
'Eén iemand?' zei de bovenste. 'Tientallen iemanden. Misschien wel honderden. Weggevaagd. Zo gaat dat met mensen. Een misverstand en weg zijn ze.'
De onderste zei dat hij het niet meer hield en dat hij wilde gaan voetballen.
'Ze doen nu het rouwbeklag, ze verscheuren hun kleren en trekken het haar uit hun hoofd,' zei de bovenste en sprong naar beneden.
Op het grasveld voor mijn huis zong een koor.

Bloemen verwelken, schepen vergaan,
maar onze liefde, o onze liefde blijft altijd bestaan...

'Bloemen zijn geloof,' zei de dirigent. 'En schepen zijn hoop, hoop op nieuw leven. Het is een vroom lied en het moet vroom gezongen worden.' En plotseling schreeuwend voegde hij daaraan toe: 'En niet mekkerend, alsof het om een ijslolly gaat die in de modder ligt!'
Het koor schuifelde onrustig heen en weer en zong toen opnieuw:

Bloemen verwelken, schepen vergaan,
maar onze liefde, o onze liefde blijft altijd bestaan...

'En ook niet alsof het om levenslang gaat, met terbeschikkingstelling van de regering,' zuchtte de dirigent.

Ik moet zeggen dat het me de eerste paar keren wel een beetje irriteerde, maar in retrospect was het gewoon een interpretatieve hobbel die genomen moest worden. Want Dora is inderdaad een schitterend werk. Dat trucje vereiste enige gewenning....nee....acceptatie is het betere woord, daarna was alles zo speels, grappig, gedetailleerd zonder echt gekunsteld te zijn. Het einde was zó simpel en (misschien juist daarom) zó raak; ik moest het even drie keer lezen voordat het echt helemaal tot me doorgedrongen was.
Wat me desondanks van de volledige score afhoudt is dat Tellegen enkele stemmingen toch niet helemaal op de juiste manier heeft weten te verwoorden en zich op die momenten schuldig maakte aan onvolledigheidjes en herhalinkjes. Expres gebruik ik hier verkleinwoorden, aangezien het kleine smetjes zijn op een anderzijds smetteloos geheel.

Een boek dat ik met een voldane glimlach op mijn gezicht heb dichtgeslagen en zeker nog eens ga herlezen.

4,5*.

Origineel is het nu ook weer niet. Het trucje werd reeds eerder gedaan in Raymond Queneau's Exercises de Style.

Maar dat mag natuurlijk de pret niet drukken. Dora leest als een tierelier, en is uitermate amusant. De onvolledigheidjes en herhalinkjes waar Dionysos over spreekt, daarover waren bij mij de irritaties wat groter. Te vaak werden dingen/handelingen weggelaten, m.n. de rol van de twee jongetjes die gaan voetballen (maar eerst nog naar binnen gluren). Waarom? Mij een groot raadsel. Een zeurende vraag die maar in m'n achterhoofd bleef dwalen tijdens het lezen.

Toon Tellegen, meester van de verhaalsynoniem. Met een bijzonder klein gegeven weet hij telkens weer iets anders te creëren, geholpen door emoties. Je zou hem ook wel De Emotiekoning kunnen noemen.

En ik kan er niets aan doen, maar tijdens het lezen van Dora zie ik de dieren om de hoek kruipen, een egel die met z'n stekels een vaas omknalt, een olifant die op de kast klimt en eraf lazert, een beer die een schilderij opeet van een paardenrace uit de Middeleeuwen.

Naarmate de bladzijdenummers hoger werden, des te nieuwsgieriger ik werd. Helaas geeft Tellegen te weinig antwoorden. Waar waarschuwt meneer Leenderts voor? Als je meer dan honderd maal gelezen hebt dat Vink voor de laatste keer gewaarschuwd is, dan wil je onderhand ook wel weten waarvoor. Zou het de geluidsoverlast van zijn motorfiets zijn? Of zou Vink het pak van Leenderts om de week zwart verven, dan weer blauwe met knalroze stippen, dan weer lelijk grijs? Ondanks de fel schijnende zon en het lekkere drankje dat me vergezelde, viel het einde niet in de smaak.

Maar wel bijzonder genoten, zoals ik altijd doe met een boek van deze schrijver, één van m'n favorieten.

Ruime 4*.

Boeiend geschreven boek, maar waar waarschuwt meneer Leenderts voor, dat blijft me bezighouden.