Wuthering Heights - Emily Brontë (1847)

Lang heb ik gedacht dat Wuthering Heigths een soort van 'vrouwenboek' is. Misschien denk ik dat trouwens nog wel een beetje. Hoe dan ook; het viel me goed mee. Niks geen zoete liefdestaferelen bijvoorbeeld, het boek is juist uitermate naargeestig. De donkere kant van de personages wordt genadeloos blootgelegd. Van allemaal. Toch blijven ze stuk voor stuk gematigd sympathiek.

De schrijfstijl van Bronte vond ik eigenlijk weinig bijzonder. Wel sterk is de compositie: een raamvertelling waarbij het toehorende personage zelf slechts optreedt aan het begin en het eind van het verhaal, maar ook dan een volkomen buitenstaander blijft.

Wuthering Heights is wat mij betreft een boeiend boek. De lotsverwikkelingen, de sfeertekening en de al genoemde compositie zijn sterke punten. Veel meer dan boeiend vond ik het dan weer niet, daarvoor mist het boek inderdaad misschien wel een 'levend' personage (zie FisherKing). Mijn interesse in dit genre, als je daarvan kan spreken, is in ieder geval duidelijk toegenomen. 3,5*

Altijd gevaarlijk, om zulke stellige uitspraken te doen.

Ik heb doorgezet en eigenlijk is het boek me uitstekend bevallen...

De sterke punten zitten hem inderdaad in de sfeer en in de compositie, maar ook de karakters zijn absoluut niet onaardig. Ze zijn bijvoorbeeld zeker niet minder geloofwaardig, dan bijvoorbeeld de personages van Dostojevski (dan vind ik deze personages zelfs nog minder karikaturaal overkomen).

3,5*

Emily Brontë's 'Woeste Hoogten' was ik een boek waar ik moeilijk inkwam, maar vervolgens iedere 100 pagina's meer ging waarderen om uiteindelijk na 350 pagina's op 4 sterren uit te komen.

Want wat zit de boek sterk in elkaar zeg! De wijze waarop Brontë de regie voert over de manier waarop de lezer over de karakters denkt en hun emoties voelt is magistraal. Als Cathy boos en geïrriteerd is, is de lezer boos en geïrriteerd, en als ze berusting vindt in haar lot, vindt de lezer dat ook. Maar het bijzondere is dat de lezer en Cathy vaak niet boos zijn om hetzelfde of berusting vinden door hetzelfde. Toch blijven de gevoelens 1 op 1 lopen, vooral door de beschrijvingen die ze van Heathcliff geeft. Belangrijk hierbij is ook de sfeer die wordt neergezet waaraan niet te ontsnappen valt.

Bovenstaande kritiek over het missen van een 'levend personage' deel ik niet geheel. Ik snap wat bedoeld wordt, maar ik denk dat dit vooral het gevolg is van het gekozen perspectief (Nelly en Lockwood als vertellers). Maar het is juist ook dit perspectief dat het mogelijk maakt dat de lezer een evenwichtiger beeld krijgt.

Woeste Hoogten is een boek dat je soms mateloos irriteert, maar toch blijft trekken. Misschien is het wel net de liefde...

Wuthering Heights, een ware klassieker, maar kan ie z'n status waarmaken? Zo vervelend als het bekende nummer van Kate Bush vond ik het in ieder geval niet. Toch heb ik het gevoel dat de klassiekerstatus deels wel ontleend is aan het feit dat het vrij controversieel en gewaagd was toen het uitkwam, plus het feit dat ze één van de befaamde Brontë-zussen is (ben benieuwd of Jane Eyre z'n klassiekerstatus wel waar weet te maken), en ten slotte het feit dat ze vrij snel na het schrijven van dit boek overleed. Een slecht boek is het niet, daar niet van, maar écht goed vond ik hem nou ook weer niet.

Het verhaal wordt als een raamvertelling verteld. Heel aardig, maar ik zie de toegevoegde waarde totaal niet. Het begint en eindigt met meneer Lockwood, die komt wonen in de buurt van Wuthering Heights, het landgoed van Heathcliff, en dus een woning van hem huurt. Meneer Lockwood gaat in het begin en in het einde even langs bij Wuthering Heights en verder is zijn enige rol in het verhaal dat hij degene is die het verhaal te horen krijgt, van een van de werksters. Ik zie geen enkele toevoeging van meneer Lockwood of het feit dat het een raamvertelling is aan het verhaal, dus blijft het een soort van gimmick.

Het verhaal zelf is in eerste instantie best interessant, alhoewel bij vlagen wel wat aan de verwarrende, onduidelijke kant. Op een gegeven moment begon ik me echter af te vragen of het nog ergens heenging, maar dat bleek niet het geval. Het is gewoon een opeenvolging van verliefdheden, ziektes, sterfgevallen, verhuizingen, etc. Het gaat blijkbaar meer om de personages zelf, en om het pyschologische karakter. Dat is overigens vrij goed gedaan. Hoewel een aantal personages nogal oppervlakkig blijven, heeft het zeker wat interessante personages, en de wisselwerking tussen de personages komt goed uit de verf.

Sowieso is het een sterk geschreven boek, en daarmee hebben we ook meteen het sterkste punt van het boek. De schrijfstijl maakt het interessant om te lezen, en door haar manier van omschrijven kon ik me soms best wel in het boek verliezen. Het nadeel is dat ik totaal geen emotionele band met het boek of met de personages kreeg. Ik vond het wel aardig om te lezen, maar het liet me verder koud, en echt meeleven deed ik niet. En als het verhaal dan ook nog eens matig is en nergens heengaat... dan jou je toch niet een al te bijzonder boek over.

Emily Brontë werd slechts dertig jaar oud, maar haar enige roman doet haar in de herinnering voortleven. Het een gothic novel of griezelroman, maar ook een familiekroniek en een dagboekroman. Het speelt zich af in West Yorkshire, waar ze zelf leefde. De heide vormt een achtergrond van ongetemde natuur, prachtig in de lente en de zomer, maar met genadeloze stormen in de herfst en de winter. Het dichtsbijzijnde dorp is het fictieve Gimmerton, wellicht gebaseerd op Haworth. Penistone Crag is een rotsformatie waar elfjes zouden kunnen wonen.

De twee huizen hebben een tegengesteld karakter. Wuthering Heights ("woeste hoogten") staat voor wilde natuur; Thrushcross Grange voor koele gereserveerdheid. Die tegenstelling bestaat ook tussen de twee bewoners Heathcliff en Edgar. Heathcliff heeft een ongetemd, stormachtig karakter; Edgar kijkt op hem neer als een snob. De twee Catherines schipperen heen en weer tussen deze twee uitersten. Cathy ziet Heathcliff als haar zielsverwant, maar trouwt met Edgar uit sociale conventie.

Heel bijzonder is de vertelstructuur. Wat we lezen, is het dagboek van Mr Lockwood, maar hij is slechts een buitenstaander die enkele maanden op de heide komt logeren op zoek naar afzondering. Hij beschrijft de periode vanaf oktober 1801, maar dat is vooral omkadering voor de familiegeschiedenis van de voorbije dertig jaar. Z'n eerste confrontatie met het verleden zijn de dagboeken van Cathy, maar het grootste deel krijgt hij te horen van huishoudster Nelly. Ook binnen haar relaas zitten nog veranderingen van perspectief. Gebeurtenissen die ze niet zelf meegemaakt heeft, worden beschreven in brieven van Isabella of Linton, of in mondelinge getuigenissen van Catherine Jr. of Heathcliff zelf.

Heathcliff wordt binnengehaald als arm straatjongetje, mogelijk afkomstig van zigeuners of Indiase zeelui. Hij groeit op als een vuile stalknecht, maar met Cathy kent hij momenten van jeugdige onbezorgdheid en kalverliefde. De grote ommekeer volgt wanneer hij te horen krijgt dat hij niet goed genoeg is om met haar te trouwen. Alle huwelijken, geboorten en sterfgevallen die daarna volgen, leiden ertoe dat Heathcliff zich wreekt door zelf eigenaar van de twee huizen te worden en door zijn zoon met Cathy's dochter te doen trouwen. Hij wordt hardvochtig en verbitterd, en gaat zich als een tiran gedragen.

Ongelukkige huwelijken, ziekte en dood domineren het verhaal. Niemand wordt ouder dan veertig, behalve de personeelsleden. De knecht Joseph is puriteins en spreekt een moeilijk leesbaar dialect. De familieleden neigen meer naar bijgeloof. Voor Cathy en haar gelijknamige dochter zijn lezen en schrijven belangrijk. Open ramen zijn een terugkerend motief: bij het bezoek van Cathy's geest, kort voor Cathy's dood, bij Catherines ontsnapping en bij Heathcliffs dood. Ze staan symbool voor het contact tussen deze wereld en gene zijde, waar rusteloze geesten ronddolen. Het is een romantisch en tragisch verhaal dat bijna twee eeuwen later nog steeds tot de verbeelding spreekt.