menu

Er Zijn Nog 17 Miljoen Wachtenden voor U: Dertig Jaar Marktwerking in Nederland - Sander Heijne (2018)

mijn stem
3,50 (4)
4 stemmen

Nederlands
Sociaal

189 pagina's
Eerste druk: De Correspondent, Amsterdam (Nederland)

Waarom kijkt de dokter meer naar de computer dan naar jou? Waarom is de kinderopvang zo duur? Waarom is je post weer niet aangekomen? En waarom ligt bij de eerste sneeuwbui het hele spoor plat? Het antwoord: mislukte marktwerking. Dat ontdekte Sander Heijne (1982) na zeven jaar journalistiek onderzoek voor de Volkskrant en De Correspondent. Hij schreef talloze verhalen over het spoor, de post, de zorg en andere publieke diensten, en over de problemen die ontstonden toen die aan de markt werden overgelaten. Sander sprak honderden mensen op de werkvloer: van dokters en verpleegkundigen tot verzekeraars, van conducteurs en machinisten tot spoorbazen, en van postbodes en vakbondsleiders tot beleidsmakers. Het resultaat is een boek dat iedere Nederlander aangaat.

zoeken in:
avatar van Theunis
3,5
Er is veel kritiek op onderdelen van de vrije markt. Er zijn legio voorbeelden van mislukte marktwerking en Heijne somt er een paar op. Na honderden gesprekken en zeven jaar lang onderzoek is het voor hem duidelijk dat het neo-liberalistische dogma, dat de vrije markt altijd en overal op magische, bijna onverklaarbare wijze, altijd zijn werk doet, doorbroken moet worden. En hij komt niet alleen maar met een verwijten of constateringen. Hij geeft aan ook dat de vrije markt soms wel een goede oplossing is. Het lijkt er alleen op, en dat is, hoewel pijnlijk voor de hand liggend, misschien niet eens zo verwonderlijk, dat politici die continu en schijnbaar onverstoorbaar blijven hameren op de vrije markt, niet eens precies weten wat ze doen. Het lijkt erop dat ze zelf maar blijven geloven, zonder na te denken over de schadelijke effecten op lange termijn. Heijne zoomt in op de problemen rondom het spoor (de noodlottige samenwerking tussen de NS en ProRail), de post, de kinderopvang en de zorg. Steeds is de conclusie dat marktwerking kan werken zolang er niet te gemakkelijk geld kan worden verdiend. Is dat wel het geval dan is het publieke belang altijd ondergeschikt.

Het meest duidelijk voorbeeld in het boek zijn de onderhandeling over de splitsing van NS en ProRail, waarbij de NS-directie het voor elkaar kreeg “om alle bedrijfsonderdelen die geld kostten bij ProRail onder te brengen, terwijl NS alle (potentieel commercieel rendabele bedrijfsonderdelen kreeg”. De gevolgen zijn duidelijk, maar ter illustratie: de NS verdient aan een gestrande reiziger. Want: “Met ruim 4.600 medewerkers verspreid over driehonderd vestigingen in stations behoort NS Stations inmiddels tot de top drie grootste horecaketens van Nederland.” Natuurlijk, het lijkt hier wel een erg gemakkelijke conclusie, maar het boek toont aan waarom de markt hier duidelijk niet het publieke belang dient.

Heijne is wel realistisch. Hij benoemt ook dat de markt echt goed kan werken. Hij geeft alleen aan dat dit niet altijd werkt en het boek laat dat dus duidelijk zien. De checklist zou gedeeld moeten worden. Het bestaat uit slechts vier vragen:

“1. Dienen de financiële prikkels het publieke belang?
2. Betaalt de afnemer voor de eigen consumptie?
3. Hebben zowel afnemers als aanbieders de vrijheid elkaar de deur te wijzen?
4. Spelen alle internationale deelnemers het spel volgens dezelfde regels?”


Heijne beweert dat als het antwoord op een van deze vragen negatief is, dat het dan geen goed idee is om een publieke voorziening te privatiseren”.

De gevolgen dat dit falende neoliberalisme lijken steeds meer naar voren te komen. Als het publieke belang niet meer voorop staat ontstaat er gemor in de samenleving. De boze burger, de gele hesjes, zouden ze er geweest zijn als vaker het publieke belang voorop zou staan? Heijne noemt in zijn epiloog succesvolle voorbeelden van mensen die zelf de politiek een handje hebben geholpen. Een bekend voorbeeld is de strijd van Hugo Borst, die samen met Carin Gaemers een manifest met aanbevelingen schreef voor de gebrekkige ouderenzorg. Dit is nodig, de politiek heeft deze initiatieven nodig, want, zegt Heijne, ze doen af en toe maar wat. Onder hen lijkt er een blind geloof in de markt te leven.

Het is een prima boek. Heijne laat zien dat markt in veel gevallen geen goede oplossing is. Toch denk ik, zeker gezien al het materiaal wat er na zeven jaar zou moeten liggen, dat hij meer uit het boek had kunnen halen. Het lijkt wat slordig geschreven, alsof het niet helemaal duidelijk was op welke manier al dat materiaal in een paar honderd pagina’s terecht moest komen. Daardoor komt het af en toe geforceerd over. Achter deze uitleg van de schade van de markt miste ik het menselijk drama waar je af en toe slechts een hint van krijgt. Ik denk dat dat het boek sterker had gemaakt. Ik hoop op een vervolg, want zolang de marktbubbel blijft, hoop ik dat Heijne hem blijft doorprikken.

avatar van mjk87
3,0
De ondertitel van dit boek dekt de lading van het boek niet goed. Die titel is nu 'Dertig jaar marktwerking in Nederland', heel algemeen. De lading is echter dat marktwerking niet slecht is, maar soms gewoon is doorgeschoten, of gedaan op terreinen waar dat volslagen bezopen is, zoals de postmarkt. Heijne kwam erachter na een gesprek met een postbode, maar dat vind ik nog rijkelijk laat. Iedereen met meer hersencellen dan een stoeptegel snapt dat het bezopen is als er drie postbezorgers dezelfde wijk lopen. Behalve bepaalde politici en bestuurders binnen de overheid, waardoor er maar drie opties zijn: ze zijn incompetent, of corrupt, of beide. Dit boek leest niet zozeer als een aanklacht tegen privatesering maar eerder tegen volstrekt incompetente bestuurders, tegen een niet-werkende overheid. Dat soort bestuurders zou juist een reden zijn alles te privatiseren, want dat soort lui zou ik niets toevertrouwen. Maar goed, nu dwaal ik nu af.

Enfin, Heijne schrijft alles bondig en overzichtelijk en maakt de materie helder en inzichtelijk, al zat er voor mij niet heel veel nieuws bij. Ik heb me hier best wel in verdiept en onderschrijf de conclusie van Heijne ten volle, maar daardoor heeft dit boekje weinig toegevoegde waarde. Het is ook weinig wetenschappelijk, eerder essayistisch of pamflectachtig waar de conclusie al vast stond. Wel net iets te mager na zeven jaar onderzoek. Hier had makkelijk meer over geschreven kunnen worden. Zeker als het gaat om oplossingen. Heijne komt met wat algemeenheden en noemt netjes ook de nadelen tijdens het overheidsbeleid (wachtlijsten in de zorg, de hoofdtitel is ook wat dat betreft ook ongelukkig gekozen) maar hoe dat opgelost gaat worden? Daarvoor mist dit boek toch wel inhoud. Ik stem nu maar objectief, dus 3,0* voor het boek als introductie op dit onderwerp, maar een goed ingevoerde geïnteresseerde kan dit boek beter links laten liggen want het voegt dan weinig toe.

Gast
geplaatst: vandaag om 12:50 uur

geplaatst: vandaag om 12:50 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.