Buddenbrooks: Verfall einer Familie - Thomas Mann (1901)

Briljant boek van Thomas Mann, waarin de neergang van een aantal generaties en het begin van de decadentie worden ingeluid.

5*

Dit is dus echt een meesterwerk. Wil je weten wat goede literatuur is, zoek niet verder en laat je meeslepen door de Buddenbrooks!

Inderdaad een meesterlijk boek. Op zich niet zo bijzonder, het verhaal van het verval van een familie (ik bedoel, iedereen heeft al tig films gezien en boeken gelezen die hiermee vergeleken kunnen worden), maar zo adembenemend goed geschreven en verteld! Prachtige, door en door doorleefde personages die meedogenloos worden getypeerd en beschreven in al hun schamele menselijkheid, maar tegelijk met heel veel liefde en begrip voor hun zwaktes, en dat is ook de manier waarop je ze als lezer tegemoetkomt: soms met bewondering en soms met afschuw voor hun handelingen en ideeën, maar altijd met een zeker begrip en medelijden.
Voor mij is deze roman trouwens niet het inluiden van het begin van de decadentie, maar veeleer een overwinning van de vrije geest op de beperkte rationele visie van de koopmansfamilie, maar het is natuurlijk de paradox tussen de twee die het boek zo boeiend maakt.
Een dijk van een roman, na meer dan een eeuw nog steeds door publiek en kritiek bejubeld, en absoluut terecht. Voor zover ik weet Manns toegankelijkste boek, maar een om te zoenen!

Heeft twee jaar geleden het witte doek bereikt. Verre van geslaagd, als ik het zo lees op MM en IMDB. Er is ook nog een tweedelige film uit 58 en 59. Ook bestaat er een serie uit de jaren tachtig, meende ik.

Ik vond 'm tegenvallen... Verschillende personages waren slecht uitgediept, zoals Gerda en dat jongste zusje van Tony (ben haar naam vergeten, dat zegt wel genoeg) en hij ging 'n beetje uit als 'n kaars. De laatste 100 bladzijdes waren nogal 'n sleur. Klaarblijkelijk moest en zou 't slechter dan slecht aflopen, de tyfus was er ook maar bij de oren bijgehaald en ik had niet raar staan te kijken als marsmannetjes met ufo's de laatste nazaten van de buddenbrookfamilie aan gort zou schieten...

Wel jammer, want dat Thomas Mann een groot schrijver is merk je wel. Ben daarom wel benieuwd naar de Toverberg.

Ben na 'De toverberg' ook aan 'De Buddenbrooks' begonnen.

Wederom een prachtig stuk literatuur van Mann. Vooral de karakters en het langzaam verval dat je meesleurt naar de afgrond. Ik heb me tussen het lezen door regelmatig afgevraagd hoe het zou aflopen, hoe het met Tony of Thomas of de andere zou aflopen. Langzaam ontrafelt het slot, of beter gezegd: dooft de Buddenbrook kaars geleidelijk uit. Als je niet meegesleurd wordt in die beleving, dan kan ik me voorstellen dat het einde lang duurt. Voor mij was dat geenszins het geval.

Dikke 4*. Een halfje lager dan De Toverberg omdat deze laatste mij meer persoonlijk raakte.

Hoewel de leeftijd van de auteur niet echt een rol van betekenis speelt bij de waardering van zijn werk is het toch opmerkelijk dat Mann 26 jaar was toen hij dit schreef. Een monumentale roman die 4 generaties beschrijft van de koopmanfamilie en de geleidelijke ondergang. De eerste 2 generaties vond ik niet zo interessant: de oude heer en zijn godvruchtige zoon helpen de firma vooruit en doen dat zonder al te veel twijfel. De 3e generatie is interessanter, Thomas (niet toevallig de naam van de schrijver?) krijgt veel meer karakter dan zijn voorgangers en is, met zijn zus Tony, de hoofdpersoon van het boek. Hij trouwt een exotische dame (Hollandse Gerda, die klaarblijkelijk geinspireerd is op Mann's Braziliaanse moeder) en hoewel hij de zaak op de been houdt doet hij dat zonder veel vreugde en moet hij zijn persoonlijkheid steeds meer geweld aandoen. Dit alles culmineert in Hanno, de 4e generatie, die met een vooruitziende blik een streep onder zijn naam zet in het familieboek, want hij zal nooit de firma leiden.



Wel een overwinning die bitter smaakt.

Na de tegenvaller De Wet dan maar deze grote klassieker gepakt, hopende dat deze beter leesbaarder en interessanter zou zijn. Gelukkig wel, de volle 600 pagina’s lang.

We volgen een koopmansfamilie te Lübeck zo’n goede 45 jaar lang. Hoewel, niet zozeer een familie (zoals de plot stelt) maar eerder Tony en Thomas Buddenbrook, met kort hun vader en zoon Hanno aan het eind. Maar deze broer en zus zijn de hoofdpersonen. Bij het begin van het verhaal leven zij al, tegen het eind enkel Tony nog maar Thomas tot bijna aan het eind ook. De opkomst van het geslacht, de opbouw van het bedrijf, dat krijgen we niet mee. Aan het begin is het reeds een voorname familie en neemt Johann jr. de zaak over van vader, vanaf dan kan het enkel naar beneden gaan.

En dan is er dus ruim de tijd voor de verschillende personages. Thomas is een nette jongeman, en verandert langzaam in een zekere oudere man en uiteindelijk in een hoopje ellende. En dan Christian, voor niets goed, maar niet per se een slecht persoon. Hij kan het gewoonweg niet. De overige personages worden net voldoende uitgewerkt om ze te laten leven, maar het blijven bijpersonen, zelfs Johann jr. en Hanno . Maar het absoluut mooiste personage is Tony. Wat het is met (mannelijke) schrijvers en jonge meisjes, geen idee, maar ze zijn altijd prachtig uitgewerkt. Of het nu Natasja uit Oorlog en Vrede of Sonja van Dostojevski is, altijd heerlijk verbeeld. Zo ook deze Tony. Van naïef jong ding (‘Een gansje was ik’) tot behoedster. Nu eens een zeur, tot het vervelende af, dan weer volledig voor de familie met een groot hart en ook gewoon een goede moeder.

Nu lijkt Mann in meer op zijn illustere Russische voorgangers. Hij heeft een zelfde verteltrant. Een alwetende verteller, deze kruipt in de geest van de belangrijke personages, geeft ruim beschrijvingen van anderen, zowel in hun uiterlijk, innerlijk als achtergrond. Ook het hele leven is mooi opgetekend, evenals de stad Lübeck, de politiek, de handel, de vakanties en ga al maar door.

En dan het verval, of eerder de verandering in de familie. Het is niet zozeer enkel deze familie, een familie waar we Manns eigen afkomst in kunnen herkennen, maar staat ook voor de bourgeoisie in het algemeen. Dit is af en toe prachtig weergegeven. Het verdwijnen van God en zekerheid met Thomas, het uiterlijk vertoon van hem dat hij belangrijk acht, ook al gaat het minder, het chocodrankje bij het ontbijt, de rottende tanden van het vele slechte eten, maar ook het verdwijnen van het Frans met de volgende generaties. Mann zelf is een schrijver, een kunstenaar, die getuige enkele passages ook veel van muziek af weet. Ik denk ook dat hij niet die losgekomen vrije geest (die Freud hierboven noemt) van Hanno als het kwaad ziet, wellicht wel de decadentie van dure kleren en goed voedsel. Mede door zijn eigen geschiedenis die hierin is verwerkt is dit wel degelijk een commentaar, met al zijn eigenschappen.

Dan houden we nog enkele schitterende scènes over met de vakantie in Travemünde en de schooldag van Hanno (die laatste zin, heerlijk) als hoogtepunt. Ook de rest is interessant en afwisselend genoeg, Dan weer een gedachte van Mann, dan weer een stuk in briefvorm. Daarnaast weet Mann altijd snel aan het begin van een hoofdstuk duidelijk te maken wat er komen gaat, of in wat voor periode de familie leeft. Dat getuigt van groot schrijverschap, en dat al op je 26e.

Zo kan ik wel even doorgaan, over hoe subtiel het verval is opgetekend, of nog meer over de personen, maar ik kan ook enkel zeggen: lees het en ontdek het zelf! De wet was inderdaad een incident lijkt het, en ik ben benieuwd naar meer werk van Thomas Mann.

5*, absoluut.

Ik wil dit boek binnenkort gaan lezen. Hebben jullie hem allemaal in het Nederlands gelezen, of is het in het Duits ook wel te doen? Mijn Duits is redelijk, maar het is wel een tijd geleden dat ik er voor het laatst iets mee gedaan heb...

Ik vind Manns Duits pittig. Hier de hele tekst, lees eens een stukje, dan heb je een idee: http://www.gutenberg.org/files/34811/34811-h/34811-h.htm

Het boek is, na ongeveer anderhalf maand, eindelijk uit. Dit klinkt negatief maar dat is het zeer zeker niet. Een prachtig boek over een familie in verval.

Personages waren, naar mijn mening, zeer levendiger na mate het verhaal vorderde en mooi uitgeschreven. Het feit dat Thomas van ooit een wellustige arbeider naar een uitgebluste ziel ging is mooi om te lezen en dat hij de eer van de familie boven de familie zelf zet is briljant neergezet. De jonge Tony die tegen de aristocratie was en in latere jaren de familie als verheven gaat zien geeft blijk aan de kracht van Mann als schrijver.

Een dikke 4.5*

Hier heb ik nou iets aan, en toch ook niet. Ik begrijp wat je wil zeggen, maar ook die 'anderhalve maand' sluipt door mijn kop, maar vooral dat 'eindelijk'. Was het de verveling ten top? Een boek meeslepen, en slepen tot het ...eindelijk! uit is. En dan zeggen: 'het was goed' maar het heeft veel, misschien te veel van me gevraagd. Ik ben nog altijd in dubio over dat soort boeken eigenlijk.

Na ongeveer een maand heb ik het boek uit en ik heb er van genoten! Een familieroman over een familie die langzaamaan in 'verval' raakt, maar minder groots van opzet dan bijv. De Boeken der Kleine Zielen van Couperus. En ook wel beter verteerbaar.

De hoofdpersonen worden op een realistische en soms kwetsbare manier neergezet, alhoewel wel duidelijk doorklinkt dat het boek meer dan een eeuw oud is. Tony Buddenbrook die roept dat ze geen "gansje" meer is, of die meerdere malen met trots verkondigt dat zij "het leven kent", omdat ze getrouwd is geweest. Hoewel de Buddenbrooks zelf niet direct uitstralen dat ze hoogmoedig zijn, zou je wel kunnen zeggen dat het spreekwoord 'hoogmoed komt voor de val' enigszins van toepassing is en het begrip 'hybris' als een soort rode draad door het boek heen loopt.

Ik vond Hanno echter de sympathiekste persoon. De opzet van het boek verwonderde me nogal. Het boek bestaat uit elf delen, waarbij Hanno in het bijzonder in het laatste deel wordt belicht. De eerste hoofdstukken in deel elf beschrijven een schooldag van de 15-16 jarige Hanno en het tweede hoofdstuk sluit ook af met: "Dit was een dag uit het leven van de kleine Johann." Het zou zelfs het begin van een (nieuw) boek kunnen zijn en dat hoofdstuk gelezen hebbende smaakte het ook echt naar meer. Het boek is dan al echter bijna ten einde en als klap op de vuurpijl overlijdt Hanno dan een paar bladzijden verder aan de tyfus. Ik had echter al een boekverslag van tevoren gelezen, dus het verraste mij niet geheel. Maar jammer was het wel!

Ik heb de Nederlandse vertaling gelezen, die inmiddels uit 1989 stamt, dus als het inderdaad zo is dat een vertaling zijn 'houdbaarheid' na 30 jaar verliest, dan zou er binnenkort weer een nieuwe vertaling uit moeten komen. Deze is echter nog steeds prima leesbaar wat mij betreft en heb er veel leesplezier aan beleefd!

4,5 *

Een beetje bang ben ik van familieromans. Boeken waarin stambomen of opsommingen van namen zijn opgenomen, blijven soms lang ongelezen. Oorlog en vrede, pas aangeschaft, zal niet meteen ter hand worden genomen. Buddenbrooks begint met een feest waar wel heel veel mensen aanwezig zijn. Maar daarna wordt ingezoomd op de personages afzonderlijk en worden de relaties tussen hen duidelijk. Buddenbrooks is plots meeslepend, betoverend en onvergetelijk. Ook die heerlijke ouderwetse taal. Het personage Tony, zoals al aangegeven op Boekmeter, is erg aantrekkelijk in al haar ellende. Christian, de losbol, mag dan misschien minder goed zijn uitgewerkt, maar heeft ook mijn sympathie. Vandaag zou een redacteur misschien sommige passages schrappen of beter laten uitwerken. Het einde komt plots wel erg snel. Een boek om te koesteren en iedereen aan te raden.

Als onderdeel van mijn vakantie (met eindpunt Lubeck) de mooie Duitse editie van Fischer Verlag aangeschaft: S. Fischer Verlage - Buddenbrooks (Hardcover) - fischerverlage.de (kwalitatief niet indrukwekkend, maar wel mooi vormgegeven). Ik denk dat in het algemeen Mann zich in dit boek nog inhoudt qua complexiteit vwb taal, en ik heb het boek eerder uiteraard in het Nederlands gelezen, maar desondanks verbaast het me nog hoe soepel het leest. Het leest bijzonder prettig, en als geboren Tukker zijn de platduitse passages ook erg vermakelijk en soepel te lezen.

Voor de liefhebbers van dit boek: de literaire stadstour door Lubeck, georganiseerd door het Buddenbrookshaus, is zeer aan te bevelen als je in de buurt van Lubeck bent! De begeleidende vrouw wist op alle locaties relevante passages uit haar hoofd voor te dragen, op een zeer fraaie wijze. Daarnaast gaf ze veel achtergrond informatie bij de locaties, en wat ze betekenen voor de familie Mann etc...

Graag lees ik Duits en orienteer me op Duitsland, m.n. het voormalige oosten, Berlijn en de Hanzesteden. Tijdens een verblijf in de buurt van Lübeck bezochten we de stad, het huis Buddenbrook en natuurlijk ging ik niet zonder boek naar huis. Een verzamelbundel, om daar maar eens mee te beginnen.
Het Noord Duitse, de nuchterheid, het Lutherse, af en toe wat dialekt (Platduits) en de levendige presentatie van de 'spelers' die allemaal langskwamen: ik kon het erg waarderen en nu wordt het tijd om de Buddenbrooks te lezen.

De Buddenbrooks. Verval van een familie. Die laatste zin vat de verhaallijn aardig samen, zij het beknopt. Vier opeenvolgende generaties -lees: voornamelijk zonen- van de familie Buddenbrooks worden beschreven in dit boek, hoewel de laatste zoon -die verdomme net de meeste interesse bij mij wekte- al snel dood gaat. Eenmaal pagina 300 gepasseerd werd ik doodmoe van de zoveelste scheiding van een familielid, een zoveelste handelsprobleempje of een sterfgeval (alledrie voorname onderdelen van het plot).

Wat voor mij vooral interessant is aan De Buddenbrooks, is de veronderstelling dat dit soort boeken hoogst bederfelijke waar is. Ja, het is een epos. Ja, het laat de overgang van het naturalisme naar het symbolisme (een beetje) zien. Ja, de ondergang van de bourgeoisie zeker ook. Maar het hele boek laat mij anno 2020 volkomen koud, met uitzondering van het business v.s. art-conflict dat zich tussen de regels door aandient in de laatste honderd-nogwat bladzijden. Ik voelde me vervreemd van de beschreven diners, de uiterlijke kilheid van de karakters en de onzichtbare institutie familie Buddenbrook. Die vreemd aandoende wereld ,zo ver van mij afstaand, heeft me toch nog kunnen laten genieten van dit boek.

Jammer dat die laatste Buddenbrook vroegtijdig aan tyfus moest overlijden van Mann. Maar misschien was de beste man het schrijven moe.

Over familiebedrijven is me altijd de uitspraak bijgebleven dat de eerste generatie het bedrijf opbouwt, de tweede generatie het uitbouwt en de derde generatie het afbreekt. In werkelijkheid komen de meeste familiebedrijven zelfs nog wat slechter door de generatiewisselingen. Op voorhand is het dus heel verklaarbaar wat zich bij de Buddenbrooks afspeelt, waar de koek na zo’n 100 jaar wel op is. Voor mij staat dit familiebedrijf voor de onmogelijkheid om een rigide concept over zo’n lange tijdsduur, met zulke uiteenlopende persoonlijkheden te continueren. (Net zomin als, in het groot, een samenleving onder invloed van tradities in een min of meer vaste vorm behouden zou kunnen blijven). En lees ik het niet zo zeer als commentaar op decadentie, zwakheden of andersoortige ‘schuld’ die tot afbraak leidt.

Boeiender is te lezen hoe de personages zich verhouden tot het verwachtingspatroon dat een geprivilegieerde familie(onderneming) met zich meebrengt. Zoals al veel aangehaald zijn de personages Tony en Hanno daarin het meest boeiend. Tony komt me voor als een vrouw die te geëmancipeerd is om zich te kunnen voegen naar de mores van een vooraanstaande familie. Later komt ze tot het inzicht dat het familiewezen het enige is dat haar bestaan nog betekenis geeft, waarop ze zich ontpopt tot meest rabiate verdediger van de familiegeschiedenis. Hanno is bij uitstek het soort persoon dat de meesten van ons zijn; nergens buitengewoon begaafd in, gematigd getalenteerd in sommige dingen, en de drang missend om daar verandering in te brengen.

En hij weet dat van zichzelf. Zoveel maakt de ‘dag uit het leven van de kleine Johann’ duidelijk. In dat hoofdstuk leren we meer over Hanno dan in de rest van het boek bij elkaar. Niet toevallig zijn scènes als deze, ook de vakantie van Tony en de dinerscene aan het begin, voor mij het meest memorabel. Hierin vertraagt de tijd en komen we dichter op de huid van de personages te zitten. Verder is het over de lange tijdspanne die het verhaal beslaat toch vooral een optelsom van de bekende familiaire en bedrijfskundige hoogte- en dieptepunten; geboortes, trouwerijen, overlijdens, scheidingen, een zakelijk jubileum en soms wat geschiedkundige scènes op de achtergrond. Toch kruidt Mann het met veel details die het lezenswaardig houden. Het verloop van tijd (en hoe men zich daar toe verhoudt) komt o.a. mooi tot uiting via de beschrijvingen van de kleding en de persoonlijke verzorging van personages.

Een boek dat voor mij las alsof je naar 'days of our lives zit te kijken'. Je kan niet stoppen met lezen, de neergang is ingezet en het blijft maar doorgaan. Ik kan het niet beter formuleren. Voor mij zat er niet veel diepgang in het boek, zeker als je vergelijkt met zijn andere boeken. Een boeiende familiekroniek, dat zeker.

Buddenbrooks vertelt het verhaal over het verval van de gelijknamige koopmansfamilie. Op zich een onderwerp dat al vaak op allerlei manieren behandeld is in de literatuur, maar Thomas Mann weet het milieu van de 19e-eeuwse Duitse bourgeoisie zo goed te beschrijven (hij kwam er zelf vandaan) en zijn hoofdpersonages zo goed uit te werken tot werkelijk driedimensionale karakters, dat het dit boek uniek maakt.

Aan het begin van het boek zien we de familie Buddenbrook nog in goede tijden, en lezen we hoe ze het toppunt van hun macht en aanzien bereiken. Het boek voelt daarom soms lang, maar dit zorgt ervoor dat het onomkeerbare verval daarna des te harder aankomt.

Wat is de oorzaak van dit verval? De familiezaak, de 'firma Buddenbrook', is meer dan alleen een bedrijf. Het is een entiteit die in zekere zin boven de familieleden staat en waaraan ze in feite onderworpen zijn. Het dicteert hoe ze hun leven moeten leven: welk beroep dat ze moeten uitoefenen, de sociale kringen waarin ze moeten omgaan, met wie ze moeten trouwen. Bij de oudere generaties is dit geen probleem, omdat deze zaken al in overeenstemming zijn met wat ze zelf willen in hun leven. Het verval van de familie ontstaat wanneer bij de jongere generaties hun wil en hun eigen verlangens van het leven niet meer gelijk staan aan de verplichtingen die lid zijn van de familie Buddenbrook met zich meebrengt. Derde generatielid Thomas treedt nog wel in de voetsporen van zijn vader en grootvader, hoewel dit hem heimelijk opbreekt. Bij zijn zoon Hanno wordt de tegenstelling tussen persoonlijke verlangens en familieverwachtingen vervolgens definitief beslecht.

De passage die de thematiek van het boek het beste illustreert is wat mij betreft tegen het einde van het boek. Thomas leest per toeval een stuk uit Schopenhauers meesterwerk De Wereld als Wil en Voorstelling, en vindt hierin het inzicht dat hem verlossing kan bieden van de onvrede met zijn leven. Hij neemt zich voor om zijn leven helemaal om te gooien, maar helaas. Zijn burgerlijke instincten blijken te sterk en uiteindelijk verandert hij niets. De weg naar de ondergang is bezegeld.