menu

Der Reisende - Ulrich Alexander Boschwitz (1939)

Alternatieve titels: De Reiziger | The Man Who Took Trains | The Fugitive

mijn stem
3,86 (7)
7 stemmen

Duits
Oorlog / Psychologisch

303 pagina's
Eerste druk: Hamilton, Londen (Verenigd Koninkrijk)

'De reiziger' is een aangrijpende roman over een joodse man, Otto Silbermann, die in 1938 weet te ontsnappen aan de pogroms van de nazi's. Met een koffer vol geld komt hij op straat te staan, maar hij kan geen kant op. Al zijn familieleden en vrienden zijn al gearresteerd of verdwenen. Silbermann probeert onzichtbaar te blijven, neemt trein na trein, in het midden van de noodtoestand. In eerste instantie gelooft hij nog dat hij naar het buitenland kan vluchten, maar zijn poging om de grens met België illegaal over te steken mislukt. Hij vlucht van stad naar stad om aan zijn belagers te ontsnappen - van Berlijn naar Hamburg naar Dortmund naar Aken - en verblijft wekenlang in treinen, op platforms, in stationsrestaurants. Hij ontmoet vluchtelingen en nazi's, goede en slechte mensen. Hij observeert de onverschilligheid van de menigte, de compassie van enkelen. En ook zijn eigen angst. Nooit eerder was iemand in staat zich zo direct in te leven in de sfeer van Duitsland vlak vóór de oorlog uitbrak. In de gesprekken die Silbermann voert en hoort, wordt de angstaanjagende werkelijkheid van het leven in die tijd op indrukwekkende wijze weerspiegeld. Zelfs wanneer Silbermann, gek geworden van angst, opgesloten wordt in een inrichting, blijft hij geloven in het goede van de mens.

zoeken in:
avatar van Halley23
Halley23 (moderator)
Dit boek verscheen in 1939 in een Engelse vertaling getiteld 'The man who took trains' bij Hamilton, onder het pseudoniem John Grane. In 1940 verscheen het boek als 'The Fugitive ' bij Harper in New York en in 1945 was er een Franse vertaling 'Le fugitif'. Maar daarna werd het stil rond het boek tot aan de herontdekking en publicatie dit jaar bij Klett-Cotta.

avatar van Raspoetin
Een lovende recensie in de NRC - Hoe het hedonistische Berlijn veranderde in de hoofdstad van het nazisme ; waarin het trieste verhaal over de auteur en zijn werk wordt beschreven.

"Mishandeling en verraad
De Duits-Joodse schrijver Ulrich Alexander Boschwitz (1915-1942) kan zo in De Vulkaan figureren. In 1935 vluchtte hij samen met zijn moeder naar Noorwegen, waar hij met schrijven begon. In 1937 vertrok hij naar Parijs, waar hij een jaar later, geschokt door de Kristallnacht in vier weken de roman De Reiziger schreef, die in 1939 in een Engelse vertaling verscheen. Toen Boschwitz in 1942 naar Amerika vluchtte werd zijn schip getorpedeerd en kwam hij om. Het manuscript verdween in het Frankfurtse Exilarchief en dook pas in 2015 weer op.

De Reiziger is de beklemmendste roman die ik ooit over de aanloop naar de Shoah heb gelezen. Het boek handelt over verraad, massahysterie en individuele gekte. Hoofdpersoon is de 56-jarige Joodse zakenman Otto Silbermann, die door het noodlot wordt getroffen nadat in Berlijn de Kristallnacht is uitgebroken. Ineens lijken ‘brave’ Duitse burgers een vrijbrief te hebben om hun Joodse landgenoten in elkaar te slaan, hun huizen te vernielen, hun bezit te roven."

avatar van eRCee
3,5
Niemand minder dan Heinrich Böll maakte zich na de oorlog hard voor de publicatie van dit boek in Duitsland, maar het mocht niet baten. Het zou tot 2018 (!!!) duren voordat er een Duitse uitgave kwam van dit manuscript, dat geschreven is direct na de Kristallnacht van 1938 en al wel in Engeland en de VS was uitgegeven.

De reiziger beslaat een periode van maar enkele dagen. Bij aanvang is Otto Silbermann een succesvol Duits zakenman, maar al snel verandert hij in een opgejaagd dier, een paria die zijn wereld compleet uiteen ziet vallen. In de ontmoetingen die hij heeft in Berlijn en in de verschillende treinen die hij pakt zit telkens een interessant dynamiek, of het nu met 'Arische' Duitsers is of met Joodse. Steevast zijn de dialogen geloofwaardig en inzichtgevend. En ook actueel: hoe je als de beeldvorming tegen is nooit meer iets goed kunt zeggen bijvoorbeeld. Hoe mensen vooroordelen die jarenlang zijn ingezaaid in de hoofden in één klap op het individu kunnen projecteren en dat het dan al te laat is.

Silbermann is geen held. Hij komt niet op met een slimme overlevingsstrategie of een heroïsch vluchtplan. Nee, hij doet maar wat, rijdt als een kip zonder kop door het land, zijn gedachten gaan nu eens de ene en dan weer volstrekt de andere kant op. Ook dat is geloofwaardig en inzichtelijk. De roman volgt deze irrationele gedachten en handelingen en als lezer kan je er iets van ervaren. Het is moeilijk voor te stellen dat een moderne romanschrijver zo'n ogenschijnlijk simpele structuur zou hanteren (veel eerder zou er voor meerdere perspectieven worden gekozen), maar Ulrich Alexander Boschwitz schrijft uit eigen ervaring en dat sijpelt door de bladzijden heen.

De waanzin bereikt misschien wel zijn hoogtepunt als Otto Silbermann dan toch door het bos heen de grens met België oversteekt en vervolgens wordt opgepakt en teruggestuurd door twee Belgische veldwachters. Zelfs het aanbieden van een vermogen mag niet baten, de heren doen hun werk onbezoedeld. Ook in andere exilromans blijkt telkens weer hoe stupide en hardvochtig de wereld zich opstelde en zo heeft meegewerkt aan de dood van velen. Wat valt er überhaupt nog te zeggen na zo'n zin:

Toen draaide Silbermann zich om, liep het bos door en kwam struikelend over een wortel het Duitse Rijk weer binnen.

Gast
geplaatst: vandaag om 08:51 uur

geplaatst: vandaag om 08:51 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.