Winnetou, der Rote Gentleman I - Karl May (1893)

Wat ik me van de Duitse films (en series) uit de jaren 70(?) herinner is dat het allemaal nogal naieve verhalen betreft die in tegenstelling staan tot de veelal Amerikaanse westerns en al zeker tegenover de geschiedenis. Vooral geschikt voor de jeugd en heeft in dat opzicht toch wat bijgedragen tot de Duitse cultuur. Er is (of was) zelfs een pretpark waarin de oorspronkelijke actuer optrad.

Ik denk hierbij toch meteen aan Rembo & Rembo.

Je hebt gelijk Grovonion. Een tijdje geleden was hierover een docu op Arte. De acteur die Winnetou speelde was de Fransman Pierre Brice. De man heeft nooit succes gehad in Frankrijk maar in Duitsland was hij destijds echt mega. In zekere zin een tragisch verhaal want na het enorme succes van de Winnetoufilms kwam hij eigenlijk niet meer aan de bak in de filmwereld. Daarna ging hij inderdaad Winnetou spelen bij de 'Karl May Festspiele' of zoiets (ja, ja, wereldberoemd in Duitsland), voorstellingen in de open lucht met bordkartonnen rekwisieten en een heleboel figuranten, paarden en wat dies meer zij. Uiteindeijk eindigde Brice als regisseur van de hele voorstelling. Eind goed al goed?!

Volgens mij ben ik op MoMe beland. Nou ja, de films waren ook wel redelijk flut. De boeken eigenlijk ook wel maar vanwege de goede herinneringen toch 4*. Vooral voor dit deel en die van de Dood van Winnetou. Prachtige verhalen! Spannend en vol met de meest interessante details en wetenswaardigheden. Dat ik er later achter kwam dat May dat allemaal uit zijn grote duim had gezogen en zelfs nog nooit in Amerika was geweest maakten de verhalen enkel maar mooier.
Storend minpuntje vond ik als kind toch al het hoge religeuze gehalte van de boeken en het gedram over normen en waarden (ik neem aan dat Balkende en Rouvoet wekelijks elkaar een stukje voorlezen uit het werk van Karl May)

Dat van die normen en waarden klopt als een bus divart. May zegt zelf op een gegeven ogenblik dat zijn boeken niet alleen spannend en informatief moeten zijn maar ook 'stichtend' en ter verheffing van de moraal. Weliswaar heeft May in zijn boeken veel respect voor andere culturen en godsdiensten (en zo worden ze ook beschreven en dat maakt de man - zeker in die tijd - best wel uniek) maar het christendom is toch uiteindelijk de ware weg. Dus dat elkaar voorlezen zit er dik in;-)

Leuk boek met leuke verhalen en avonturen. Zeker moeite waard.

Band 7 (Karl May Verlag) – Band IV.12 (Historisch-kritische Ausgabe) – Deel 1 (Karl May pockets, Het Spectrum)

Het vroegst bekende verhaal waarin Karl May een Indiaan naar voren brengt heet “Inn-nu-woh, der Indianerhäuptling” en verscheen in september 1875 onder de verzameltitel “Aus der Mappe eines Vielgereisten” in het eerste jaargang, nummer 1, van het door hem geredigeerde tijdschrift “Deutsches Familienblatt. Wochenschrift für Geist und Gemüth zur Unterhaltung für Jedermann”, uitgegeven door H. G. Münchmeyer in Dresden, en in december 1877 opnieuw in het tijdschrift “Neues Unterhaltungs-Blatt”, uitgegeven door Theodor Herrmann in Wiesbaden. Hierna bewerkte May de vertelling om die met de titel “Winnetou. Eine Reiseerinnerung” in oktober 1878 in twee delen te publiceren in het tijdschrift “Omnibus. Illustrirtes Wochenblatt”, uitgegeven door Verlag M. Rosenberg in Hamburg, deel 1 in nummer 40 en deel 2 in nummer 41 van de zeventiende jaargang. Niet alleen de naam van het opperhoofd is gewijzigd, maar ook zijn stam: de Sioux Inn-nu-woh wordt de Apache Winnetou. Het thema van het verhaal gebruikte May later in het eerste hoofdstuk van “Der Schatz im Silbersee”. Het oorspronkelijke verhaal is terug te vinden in Band 71 (Karl May Verlag), getiteld “Old Firehand”; de gewijzigde vorm (“Winnetou”) in Band 80 (Karl May Verlag), getiteld “Auf der See gefangen”.

De naam Winnetou komt echter voor het eerst naar voren in het verhaal “Old Firehand”, dat ook in 1875 als nummer 2 binnen de verzameltitel “Aus der Mappe eines Vielgereisten” verscheen in het tijdschrift “Deutsches Familienblatt. Wochenschrift für Geist und Gemüth zur Unterhaltung für Jedermann”, uitgegeven door H. G. Münchmeyer in Dresden, en wel in het eerste jaargang de nummers 7-17 (oktober tot en met december). In tegenstelling tot de latere Winnetou-verhalen is hij hier reeds minstens vijftig jaren oud, spreekt hij met zware keelklanken in gebroken vorm de voor hem vreemde taal en schuwt hij niet zijn overwonnen vijanden te scalperen (hetgeen hij later slechts éénmaal doet in “Winnetou, der Rote Gentleman. 2. Band”). Ook dit verhaal komt in oorspronkelijke vorm voor in Band 71 (Karl May Verlag), getiteld “Old Firehand”.

Het eerste deel van de Winnetou-tetralogie schreef May geheel nieuw als boek, hoewel het thema van de “greenhorn” aan het begin door hem werd ontleend aan het verhaal “Der Scout. Reiseerlebniß in Mexico von Karl May”, dat in 1888-1889 verscheen in het katholieke tijdschrift “Deutscher Hausschatz in Wort und Bild”, uitgegeven door Friedrich Pustet in Regensburg, vijftiende jaagang, Heft 4-16, nummer 11-46 (december 1888 – augustus 1889).

De tekening op de voorkant van beide zogenaamd “groene uitgiften”, de eerste editie van 1893 en die van 1898, is voor elk der drie delen identiek en geeft alleen de naam “Winnetou” weer, zonder de toevoeging “der Rote Gentleman”. Deze tekst werd (uiteraard) wel op het titelblad binnenin afgedrukt. Slechts op de voorzijde van de “rode klassieke uitgifte” wordt de tekst “Winnetou, der Rote Gentleman” vermeld, echter zonder volgnummer.

Op verzoek van Karl May werd in 1904 de titel van de eerste drie delen (deel vier zou pas over enkele jaren verschijnen) veranderd van “Winnetou, der Rote Gentleman” in kortweg “Winnetou”. Hij schreef de uitgever:
– Bitte, von jetzt an die Worte “der rothe Gentleman” fallen zu lassen. Eine Idealgestalt wie Winnetou darf nicht von der Terminologie Onkel Sams berührt werden. Und ich habe mit Winnetou noch Wichtiges vor, wobei mir “der rothe Gentleman” ein häßliches Hinderniß sein würde.
May.–
Vanaf 1904 werd de titel dan ook verkort tot “Winnetou. 1. Band” en in 1908 verscheen een geïllustreerde uitgave met afbeeldingen van Claus Bergen met de titel “Winnetou I”. Deze uiterst korte (maar overduidelijke) titel, die sindsdien ook regelmatig op de boekruggen wordt gehanteerd, is in het spraakgebruik ingeburgerd geraakt.

Waar de Duitse tekst in dit eerste deel eindigt met de bevrijding van Sam Hewkens gaat de Nederlandse vertaling (Karl May pockets, Het Spectrum) ter afronding verder met de eerste bladzijden die tot het tweede deel behoren. Daarin keert Old Shatterhand terug in St. Louis en krijgt van de geweermaker Henry de zogenaamde Henry-buks voordat hij een nieuwe reis onderneemt.