Never Let Me Go - Kazuo Ishiguro (2005)

Hoewel het boek speelt in de jaren '90 van de 20ste eeuw en geschreven is in het begin van de 21ste eeuw (de tijd heeft het dus niet ingehaald), kun je het typeren als (o.a.) een Utopisch boek, hoewel dat type boek meestal zich afspeelt in de (nabije) toekomst.

Niets van wat er in beschreven wordt, is ondenkbaar.. het had zo kunnen gaan, sterker nog.. het kan zo gaan:

".... when the great breakthroughs in science followed one after the other so rapidly, there wasn't time to take stock, to ask the sensible questions. Suddenly there were all these new possibilities laid before us, all these ways to cure so many previously incurable conditions. This was what the world noticed the most, wanted the most. And for a long time, people preferred to believe these organs appeared from nowhere, or at most that they grew in a kind of vacuum."

Heeft alle overeenkomsten met de huidige houding van mensen (de 'buitenwereld') tov bv. de bio-industrie en dierproeven in de pharmaceutische/cosmetische industrie. Is het werkelijk een stap te ver dat 'wij' een soortgelijke houding zouden kunnen hebben tov menselijke klonen?

"There was no way to reverse the process. How can you ask a world that has come to regard cancer as curable, how can you ask such a world to put away that cure, to go back to the dark days?"

Gezien de ervaringen met de bio-industrie, lijkt het antwoord daarop in overeenstemming met wat in het boek wordt beschreven.
Er zijn nog veel meer parallellen te trekken en vergelijkingen te maken... of het boek een waarschuwing inhoudt of ons slechts voorbereid op wat mogelijk zou kunnen gebeuren of gewoon een 'goed verhaal' is, is wat mij betreft open.

Alleen maar kijkend naar het verhaal, duurde - wat mij betreft - de aanloop te lang .. het was het laatste deel van het boek dat mij intrigeerde... de twee eerste delen hadden wat mij betreft compacter gekund. Bovendien greep het verhaal mij niet echt 'bij de strot' door de verteltrant. Een lezenswaardig boek, dat zeker, maar mijn top tien haalt het niet.

Gedurende het boek worden steeds meer clues gegeven die je laat raden naar het lot van deze kinderen. Dat houd het van begin tot eind interessant. Een min punt hieraan vond ik dat het de verwachting van de ontknoping verhoogde. Deze verwachting werd voor mij maar deels waar gemaakt. Was inderdaad erg heftig bevestigd te zien wat je vermoeden was, maar de ontknoping bood niet meer dan wat je zelf al bedacht had en miste wat aan dramatiek. Zoals Prowisorio hierboven al noemde, het greep je niet aan de strot, ondanks het toch een heftige situatie is waar de kinderen zich in bevonden.

Ik vond het wel apart hoe het weg las als een sci-fi thriller maar hoe het naderhand meer raakvlakken met de realiteit heeft dan je verwacht. Kazuo Ishiguro heeft een schrijfstijl die mij heel erg aanspreekt: dromerig buitenaards maar ook met een soort pijnlijk realisme erin.

Het gaat hier volgens mij over een mislukte poging om een compleet amorele opzet op een humane manier aan te pakken. Dat is iets wat maar zeer geleidelijk duidelijk wordt. De “leerlingen” zelf denken niet zoveel na over hun toekomst en verleden, het wordt slechts geleidelijk duidelijk, ook voor de lezer. Er blijft altijd een vreemde sfeer in het boek hangen. Alles wordt verteld vanuit het standpunt van een jonge vrouw, zelf “leerling”, en de weergave van al die meisjesintriges en -emoties vind ik heel geslaagd. Al zijn die emoties en overwegingen wel heel oppervlakkig. Beseffen die echt niet beter dat ze geen echte afkomst hebben en dat hun toekomst verschrikkelijk is?

'Laat me nooit alleen' is mijn tweede boek van Kazuo Ishiguro en gaat zeker niet mijn laatste zijn. Het verhaal gaat over Kath, een meisje op een Engelse kostschool, en haar weg naar volwassenheid waarin ze de taak zal uitvoeren waar ze voor opgeleid wordt. Hoewel het verhaal vooral draait om de perikelen tussen Kath en haar vrienden Ruth en Tommy, blijft hun voorbestemming steeds als een onbestemde sfeer in de lucht hangen.

Het geweldige aan dit boek is dat Ishiguro vorm en inhoud laat samenkomen. Als lezer maak je hetzelfde mee als de leerlingen in het boek. Juf Lucy zegt het treffend in het eerste deel van het boek: "Het probleem is volgens mij dat jullie het weten en toch ook niet." De leerlingen lijken het hele boek niet te beseffen wat er op ze te wachten te staat en door de wijze waarop Ishiguro het verhaal vertelt, geldt dat ook voor de lezer. Eigenlijk weet je al vanaf pagina 50 hoe het zit, maar toch blijf je tot het einde geboeid. Je krijgt steeds meer informatie die bevestigt wat je eigenlijk al wist. Dat verklaart misschien ook de leeservaring van Prowisorio en Mementos. Er is geen heftige ontknoping. Voor mij was dit juist een sterk punt aan het boek, je wordt hierdoor echt meegenomen in de ervaring van de hoofdpersonen.

Al met al een schitterend boek, waar talloze ethische en morele vraagstukken inzitten. Het fijne is dat Ishiguro hierin niet oordelend of sturend is. Hij laat je vrij om hier zelf over na te denken en met zo'n sterk verhaal zit dit nog dagen in je hoofd.