Het Verdriet van België - Hugo Claus (1983)

Mocht ik de mensen rondom me heen geloofd hebben, zou "Het verdriet van Belgïe" ongekend terrein gebleven zijn. "Moeilijk", "Literair doorwrocht", ... waar komen die omschrijvingen toch vandaan?

Zelden zo'n vlot leesbaar in de handen gekregen, je kunt het John Irving-gewijs tot je nemen. Zomaar, je hoeft er geen Kant voor te kunnen citeren. Je hoeft ook niet begeleid van een sitar gedichten van Ezra Pound te reciteren. Het is eenvoudig: je leest een zin en zoekt met je ogen de volgende zin op. Zo zit dat. Voor je er erg in hebt, zijn de 774 pagina's om. Het helpt natuurlijk wél om opgegroeid te zijn in katholieke middens om de vileine humor te vatten:



tot tante: "Moet gij geen pralineke hebben?"

tante (die zuster is in een slotklooster): "Neeje, toch niet wanneer die likeur bevatten."





Er zijn passages waarbij je je in een romanversie waant van een Fellini-film (de passage waarin onthuld wordt dat Louis vader helemaal geen Pasen gehouden heeft, en hij daardoor in een moeilijk parket gebracht wordt door Louis voor twee geestelijken). Het verdriet van België is een gul boek: bildungs-, oorlogs- en piccareske roman in één. Een schrijver die al dansend het masker van de kleine bourgeoisie wegrukt, net zoals Ensor dat deed met zijn schilderijen (zie kaft "Het verdriet van België")

Meesterwerk, niets meer aan veranderen.

Nu Claus gisteren is overleden heb ik mijn versie nog eens doorgebladerd en kwam toch wel tot de conclusie dat de zinnen en het taalgebruik zo virtuoos zijn, dat bovenstaand oordeel hierop zeker van toepassing is. Daarnaast is de sfeer van de roman, het beklemmende, het katholieke, etc., zelden schoner in beeld gebracht.

Na maandenlang lezen heb ik het boek dan eindelijk uit,
~ vaststelling: alle eer die het boek krijgt is welverdiend! -

In het begin van het schooljaar toen alles nog van een leien dakje ging en de schoolpunten nog aardig waren besloot mijn leerkracht Nederlands om ons een boek te geven om te lezen (eerste van de vier). De toekomst beloofde toen nog en het was uitkijken naar vele leuke verrassingen die zouden komen, die dag was er zo een.

Dit dik boek viel direct op tegenover de rest, "Waarom neem je die niet?" Ik als nooit-lezer besloot om 'voor de grap' dit eens bij de hand te nemen. De achterkant lezend besefte ik dat dit boek wel iets leuks kon gaan worden. "Ja zeker en vast, alsof ik alle dagen niks beters te doen heb dan te lezen", "het boek lijkt me wel iets voor je hoor... en het telt voor 2 boekverslagen aangezien het groter is, je krijgt dan ook meer tijd dan de rest" (mijn leerkracht NL).

Een paar lovende uitspraken rondom het boek:
- En dit zijn er nog maar een paar, de andere in verscheidene talen zijn ook erg goed.

Zo gezegd zo gedaan meldde ik dat ik dit zou lezen, toen ik thuis kwam dacht ik "wat heb ik mezelf nu weer aangesmeerd?", om de een of andere reden kwam toen via mijn broer die las de interesse in literatuur. Na een Engels boek gelezen te hebben werd het eens tijd om een boek te lezen voor Nederlands, Misdaad en Straf leek me leuker om mee te beginnen dan dit, na dat boek gelezen te hebben besefte ik dat Literatuur misschien toch voor me in de weg gelegd is als tijdverdrijf.

Een goede lezer leest dit in misschien 2 weken uit? Misschien sneller als je echt door doet, ik kreeg het boek in de hand maanden voor deze man stierf en de grote hype errond onstond en toen zat ik nog maar aan 'Deel 1' (Het Verdriet), om de een of andere reden heb ik dit wel érg op het gemak gelezen. Deze vakantiedagen dan meer gelezen dan tijdens een schoolweekend, de laatste blazijden zelfs 2 keer, niet vanwege het feit "is dit nu het einde?!", maar eerder omdat het einde echt goed is vind ik.

Het begin vond ik maar wat vaag daarom is dit samen met het einde het enige deel van het boek dat ik tweemaal las. De schrijfstijl van Hugo vind ik echt goed en vlot, het verhaal vind ik erg prachtig: waar ik in het begin redelijk saaie lectuur verwachtte over 'Het Gesticht' (Deel 1) bleek dit helemaal anders te zijn, (Deel 2 - van België) dat ook groter is vond ik werkelijk magnifiek; het hele gebeuren binnen en buiten het gezin tijdens de oorlog en erna is boeiend om over te lezen, als pluspunt zit het verhaal vol met humortistische momenten: De grootvader die in zijn laatste dagen gek wordt en begint te schreeuwen: "Je vais t'enculer" - . Hoe Louis Seynaeve doorheen het verhaal allerlei dingen meemaakt en zijn evolutie ondergaat is leuk om te lezen, het hele volksleven en de invloeds van de Duitsers wordt ook erg mooi verwoord en vooral dit gebeuren door de ogen van de familie maken het boek de moeite waard om te lezen. Wat vooral voor mij een aangename verrassing was; de rol van Louis tegenover dit boek, een ongelooflijk leuke extraatje en volgens mij iets unieks in literatuur (toch?). Al deze elementen samen leveren één prachtige roman op.

Al had ik het einde zelfs al voorspeld (oriëntatietaak voor de klas: wat denk je zal het einde zijn?) bleek het boek tot op het einde een ware leesbeleving.

Kortom, iets dat je moet gelezen hebben indien de plot je aanspreekt, een waar meesterwerk en gelukkig maar dat ik besloot om dit die ene dag bij de hand te nemen. Een oorlogsroman (en meer) zoals die mijn verwachtingen overtrof en iets dat ik met de bladzijde vol plezier gelezen hebben.

Zeker en vast een van mijn favoriete boeken tot nu toe, een meesterwerk.

Wonderbaarlijk vliedende taal die het verhaal boven zichzelf verheft. Neem daarbij de humor, het menselijke en de historische relevantie en je hebt een boek van het hoogste niveau...

Inderdaad een meesterwerk, dit boek. Het is zo typisch Belgisch allemaal, zo fantastisch beschreven, zo realistisch en tegelijk zo absurd Mijn eerste kennismaking met een boek van Claus trouwens, tot nu toe had ik enkel nog maar toneelversies gezien van zijn werk - het smaakt absoluut naar meer!

Echt moeilijk kan Het verdriet van Belgie misschien niet genoemd worden (zie de verzuchtingen van Zachary Glass) maar het meesterwerk van Hugo Claus is aan de andere kant zeker geen Donald Duck. Ik kan me dus voorstellen dat dit boek niet voor iedereen is weggelegd. Mijns inziens vormt met name de lengte iets teveel van het goede. Maar dit goede is dan ook volop aanwezig. Vooral in de vorm van zelfbespottende humor en prachtige Vlaamse zinsneden en dialogen. (Alleen al het simpele 'zij dwarsten het weiland' zou mij urenlang met een glimlach van verrukking voor mij uit kunnen doen staren, ware het niet dat ik meer te doen heb). Ik vraag me af of het boek daarom voor een Hollander niet meer bijzonder is dan voor Vlamingen. De losvaste structuur en het ontbreken van een duidelijke verhaallijn maken Het verdriet van Belgie nog interessanter en geven het inderdaad het statuur van een meesterwerk, maar tegelijk bevorderen deze zaken het leesgemak niet. Toch best een zwaar boek dus, ook letterlijk.

'het verdriet' is een boek waarmee je een haat-liefde relatie mee zou kunnen hebben. Soms wilde ik het wegleggen, te saai, te traag, te doelloos. En andere keren is de stijl, de woordkeuze en het ritme zo prachtig dat je denkt een magistraal boek in handen te hebben. Ik heb het ook moeten leren lezen door eigenlijk elke alinea afzonderderlijk te lezen, geisoleerd en zo te letten op de stijl.

Dat er heel wat mensen zijn die deze roman beschouwen als één van de beste boeken uit de Nederlandstalige geschiedenis, ik ga het niet tegenspreken. Het verdriet stak een tijd geleden voor een paar euro's extra bij een weekblad, het ideale moment om eens te polsen of dit boek me zou liggen of niet. En ja, het is een zeer ruime roman, een soort coming of age story met daartussenin een weergave van de bezetting en de collaboratie. Allemaal zeer netjes en stijlvol weergeven. ( het 2de deel vond ik af en toe wat chaotisch maar in de context van het verhaal wel passend.) De vele personages, meestal nonkels of tantes, en hun meningen voor, tijdens en na de bezetting schijnen een ludiek beeld op deze periode; er zitten dialogen in die je doen glimlachen vanwege de manier waarop men het zegt ( of hoe Claus het schrijft) terwijl wat er gezegd wordt toch niet om te lachen is. Die typische volksmond maakt het verhaal dan ook zeer interessant om te lezen en in combinatie met de eigenzinnige gedachten van Louis en zijn katholieke goed ook niet al te makkelijk.

Ik ben 15-20 jaar geleden ooit eens in dit boek begonnen, maar toen niet ver gekomen. Een maand geleden heb ik het boek opnieuw ter hand genomen en nu kwam ik er wel door. Sterker nog, het eerste deel ('Het Verdriet') ben ik doorheengevlogen. Het tweede deel ('Van België') vond ik wel wat taaier (en zoals hierboven genoemd chaotischer), maar nog steeds was het goed te doen.

Voor mij als Nederlander zijn niet alle namen van Belgische politici of Belgische bewegingen uit WO II bekend, maar even googelen geeft snel de oplossing. Ook is het handig om er een lijst met personen bij te houden in het begin. Het leest niet als een oorlogsverhaal, maar is meer een sociale roman of een Bildungsroman. Ik moest soms zelfs glimlachen om de opmerkingen of het gedrag van Louis.

Wel een boek waar je even goed voor moet gaan zitten, maar zeer de moeite waard!

4,5 *

Ik heb dit boek nu in mijn bezit. Is het een vereiste om al die Belgische politici en bewegingen te kennen om te genieten van dit boek?

Vind het altijd irritant om over mensen te lezen waar ik nooit van heb gehoord, ook irritant om tussentijd op Google op te zoeken wie dat zijn.

Een lijst met namen erbij houden...kent iemand een website waar ze van die lijsten aanleveren? Bij Misdaad en Straf bijvoorbeeld is dat ook wel fijn.

Ik ben niet beledigd als je mij nou lui noemt

Mooi boek.

Het magnum opus van Hugo Claus is tegelijk een ontwikkelingsroman en een nationale oorlogskroniek. De persoonlijke geschiedenis van Louis Seynaeve loopt parallel met de geschiedenis van België vóór, tijdens en net na de Tweede Wereldoorlog. In de jaren ‘30 maakten verschillende nationalistische partijen opgang: VNV, DeVlag, Verdinaso en Rex. De ideologische tegenstellingen van die tijd zijn aanwezig in Louis’ eigen familie en vriendenkring. Veel historische figuren worden vermeld: VNV-voorzitter Staf de Clercq, de Duitsgezinde priester Cyriel Verschaeve, maar ook wielrenner Félicien Vervaecke en actrice Shirley Temple.

Tegen deze historische achtergrond vindt de ontwikkeling van Louis Seynaeve plaats. Hij heeft een oedipuscomplex, want hij dweept met z’n moeder en zal zich op termijn afkeren van de “zwarte” opvattingen van z’n vader. Het katholicisme verwerpt hij door op een hostie te bijten - een doodzonde. Seksuele voorlichting kregen ze niet op het nonneninternaat, dus is hij verbouwereerd wanneer hij een knuppeltje in z’n broek voelt en wanneer hij te maken krijgt met ongewenste intimiteiten. Met z’n vrienden, de ”Apostelen”, haalt hij schavuitenstreken uit, variërend van ondeugend tot walgelijk. Hun verzameling verboden boeken wekt Louis’ interesse op in moderne kunst en literatuur.

Het nonneninternaat is in Haarbeke - een verbastering van Aalbeke, de Kortrijkse deelgemeente waar Claus zelf op internaat zat. Louis woont in Walle, de buurt achter het station van Kortrijk. De Toontjesstraat is de Sint-Antoniusstraat, waar armoedige arbeidershuisjes stonden. Bastegem is een verbastering van Astene, een deelgemeente van Deinze.

De dialogen zijn niet in het West-Vlaams geschreven, voor de leesbaarheid en om een onbedoeld komisch effect te vermijden. Wel gebruikt Claus veel woorden en uitdrukkingen uit het dialect, vb. koleire (woede), treffelijk (deftig), gewrocht (gewerkt). Hij springt probleemloos van een intellectuele uiteenzetting naar volks gekeuvel.

Het eerste deel, Het Verdriet, eindigt met een datum: november 1947. Dit is door Louis zelf geschreven in de hij-vorm. Het tweede deel, Van België, is stilistisch moeilijker, zonder afgebakende hoofdstukken, met passages van vrije gedachtestroom en ingelaste dagboekfragmenten en brieven. Het is een kluif, maar onmiskenbaar een mijlpaal in de Belgische literatuur.

Nog eens herlezen... Het boek blijft rechtop staan, ook na al die jaren, het is een meesterwerk. Wie weet nog van al die historische achtergrond, wat is NSJV, Rex en DeVlag? Wie was Pierlot? En toch blijft het levend en helaas ook een beetje een beeld van de Vlaamse maatschappij van nu...