The Plot against America - Philip Roth (2004)

Een erg goede what-if roman. Roth beschrijft erg overtuigend hoe Amerika hoe langer hoe meer afglijdt naar een anti-semitische staat en vooral hoe de joden in Amerika hier op reageren.

Het einde vond ik niet echt geweldig, maar is bij een roman als deze volgens mij ook nauwelijks goed te krijgen. 4*

Niet Franklin Roosevelt, maar luchtvaartheld Charles Lindbergh won de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 1940. Dit is het uitgangspunt van Het Complot tegen Amerika. Een gedurfd boek, want in deze roman zet Philip Roth niet alleen een icoon in een slecht daglicht. Het is ook een waarschuwing dat we kritisch moeten blijven tegen democratisch gekozen leiders (lees Bush).

Het complot tegen Amerika is een knap geschreven boek, al had ik wat moeite om doorheen de eerste vijftig bladzijden te geraken. Maar het boek is een mooie kruising tussen een familieportret en een politieke thriller. De roman is een knap staaltje van geschiedvervalsing, maar eigenlijk had het in 1940 zo kunnen uitdraaien als Lindbergh, die echt verregaande antisemitische uitspraken heeft gedaan, zich kandidaat had gesteld. Al is het wel zo dat Roosevelt in die tijd echt populair was.

Hoewel ik het einde van het boek wat minder geslaagd vind, is Het complot tegen Amerika zeker een aanrader. Philip Roth won in 1997 de Pulitzer-prijs en is kandidaat om ooit eens de Nobelprijs te winnen. Toch is dit slechts het eerste boek dat ik van hem las. Ik moet maar eens gaan grasduinen in zijn vroegere werk.

Heb ik op stapel liggen, kan iemand me iets zinnigs vertellen?

Sorry, Jeroen en Aegron, ik was zo hard aan het zoeken in de boeken van boekmeter dat ik jullie berichtjes niet zag en alleen een flink aantal stemmen

The Plot Against America is een gefantaseerd verhaal dat wellicht echt had kunnen gebeuren. Het speelt zich af tijdens het (fictieve) presidentschap van vliegpionier Charles Lindbergh, waarvan bekend is dat hij benaderd is voor het presidentschap en wiens nazi-sympathieën gedocumenteerd zijn. Tegen die achtergrond groeit de Joodse hoofdrolspeler op in een Newarkse familie, beginnend in de jaren 1930.

Vooral in de eerste helft wordt de geschiedenis vrij realistisch herschreven. Naar het einde toe, wanneer de rellen uitbreken, worden het verhaal en de structuur wat rommeliger.De laatste bladzijde was teleurstellend. De afronding is abrupt en leeg. Omdat ik het spelen met de scheidslijn tussen feit en fictie erg kon waarderen en de schrijfstijl prettig was (hoewel soms lange zinnen), geef ik toch een 4.

In DS Letteren van 3/10/08 schrijft Jeroen Overstijns naar aanleiding van Roths nieuwe boek "Verontwaardiging" het volgende, dat in mijn ogen heel toepasselijk is op The plot against America:

"Philip Roth hanteert in bijna alle negenentwintig boeken die hij tot nog toe schreef ongeveer dezelfde onverstoorbare vertelstijl, en hij varieert nauwelijks in zijn opzet. Je krijgt telkens een verteller die met zakelijke, lange zinnen het verhaal vertelt dat hij zich herinnert uit zijn eigen leven. Hij doet dat direct, hij doet dat trefzeker, een beetje streng zelfs, maar nooit ongevoelig. Roths vertellers doen ernstig en vaak met ingehouden woede hun verhaal, los van elke frivoliteit, goed wetende dat hun relaas het juiste is. Andere schrijvers geraken daar niet weg mee, worden beschuldigd van arrogantie en van een tekort aan fantasie of variatie. Roth niet. Omdat hij het technisch zo goed doet, en omdat je in zijn zelfvertrouwen meegaat. Je gelooft zijn bezorgdheid, zijn stem maakt dat je luistert. De boeken van Roth missen soms wat pirouettes van fantasie, maar ze stralen autoriteit uit, en zo het gevoel van eeuwigheidswaarde."

Philip Roth is mijn favoriete schrijver. Ik ben een groot bewonderaar van hem, en heb inmiddels ongeveer de helft van al zijn boeken gelezen. Ook "The Plot Against America" is een uitstekend, uniek boek met veel momenten die bijblijven. Alleen tegen het einde worden enkele gebeurtenissen per dag beschreven, waardoor naar mijn mening de vaart uit het boek verdwijnt. De laatste bladzijden zijn echter enkele van Roth's beste.

Kortom, opnieuw zeer indrukwekkend werk van misschien wel de meest intelligente Amerikaanse auteur.

'Het Complot tegen Amerika' is een boek dat beschrijft wat er gebeurt als de pro-nazi president Lindbergh aan de macht komt in de VS aan het begin van de tweede wereldoorlog. Deze historische gebeurtenissen waarin feit en fictie met elkaar worden vermengd, worden verteld vanuit het perspectief van een joods gezin in Newark. Toch is het te gemakkelijk dit boek af te doen als een 'What if' roman. Het is een literair relaas tegen xenofobie en een manifest voor de vrijheid van minderheden. Vooral als je je bedenkt dat dit het eerst boek is dat Roth schreef na 11-09-2001 is goed te begrijpen dat dit boek daardoor ook toepasbaar is op de huidige tijd waarin niet joden maar andere groeperingen in de VS en West-Europa onder grote druk staan.
Roth weet deze thema's goed te beschrijven zonder opdringerig te worden met zijn mening of met vergelijkingen met het heden. De stijl is sober maar juist in dit boek waarin ook een soort van geschiedschrijving belangrijk is, past dit goed. Het door andere gebruikers genoemde einde komt inderdaad wat abrupt en is hierdoor wat onbevredigend. Maar ach, is de loop van de geschiedenis niet vaak onbevredigend?
4*

Vreemd en eigenlijk niet al te best boek. Philip Roth kreeg vorig jaar de Man Booker International Prize voor zijn gehele oeuvre, dus ik dacht maar eens met een van zijn bekendere romans te beginnen.

Ten eerste snap ik eigenlijk niet goed wat Roth wil met dit boek. Het lijkt vooral een waarschuwing tegen latent antisemitisme, maar om dan zo'n fictief werk te schrijven dat ook nog eens gesitueerd is in een periode van de grootste jodenvervolging uit de historie, dat botst een beetje. Daarbij komt dat Roth zijn uiterste best doet om de kool en de geit te sparen; Lindbergh blijkt zwaar gechanteerd door de nazi's en het Amerikaanse volk dat zich eerst massaal tegen de joden keerde stort zich vervolgens net zo enthousiast en eensgezind alsnog in de oorlog tegen Hitler. Een boek als Melnitz van Charles Lewinsky is veel scherper, echter ook, en slaagt er dus veel beter in een waarschuwing te zijn tegen jodenhaat.

Als literaire fictie vind ik het boek eveneens tekortschieten. Het idee is nog wel aardig, maar de personages maken eigenlijk nauwelijks iets noemenswaardigs mee. Daarbij lukt het Philip Roth niet goed om de fictieve geschiedenis van Amerika parallel te vertellen aan het verhaal van het gezin Roth. Dat blijkt wel het meest duidelijk aan het einde, waarin plompverloren een stuk fictieve geschiedsontwikkeling midden in het verhaal wordt geplaatst. Als dat is afgerond switcht het perspectief vervolgens weer terug en maken we dezelfde periode nog eens mee vanuit de personages. Een erg eigenaardige kunstgreep.

Stilistisch is het boek nauwelijks memorabel, beetje vergelijkbaar met de saaie zinnen van Chaim Potok. Wel is er een aantal goeie passages, bijvoorbeeld wanneer tante Evelyn en andere meelopers worden geanalyseerd, en Roth uithaalt met een zin als "en evenmin had ik tot dan toe begrepen hoezeer de schaamteloze ijdelheid van volslagen idioten het lot van anderen kan bepalen". Het beste vond ik echter het verhaal van de jonge Philip in de badkamer van zijn vriendje. Helaas staan dat soort passages teveel op zichzelf om veel indruk achter te laten.

Inhoudelijk dus te weinig durf in The plot against America, veel te saai geschreven ook. Al met al op z'n best middelmaat en meer getuigend van de misvatting dat Amerika het middelpunt van de wereld is dan van iets anders.

Intrigerend boek dat zeker de moeite waard is......jammer dat het uitgaat als de spreekwoordelijke nachtkaars.

Lodewijk Asscher bij 'De Wereld Draait Door' over de actualiteit van deze roman tegen de politieke ontwikkelingen in de Verenigde Staten: Asscher over The Plot Against America van Philip Roth - dewerelddraaitdoor.vara.nl

Bedankt voor het plaatsen, maar wat een vreselijk slecht interview van MvN zeg. Sowieso is die man op z'n slechtst als hij politici aan het interviewen is: hij lijkt te denken dat je zo zuigerig mogelijk moet doen om 'objectiviteit' uit te stralen.

Verder interpreteert MvN het boek verkeerd, zie daarvoor de spoiler in mijn recensie.

Eens, maar ik vind de kritische kanttekening bij Asscher niet helemaal onterecht. Al klopt het niet helemaal als zowel The Post Online als GeenStijl opeens lovend zijn over Matthijs van Nieuwkerk. Heb vaker het idee dat talkshowhosts zelf naar de flanken worden gedreven door de maatschappelijke ontwikkelingen. Maar....fijn dat het boek onder de aandacht komt, ik ga het lezen n.a.v. de hernieuwde aandacht.

Eigenlijk deel ik de analyse van eRCee van a tot z. Het is fascinerend te bedenken dat een afzijdige houding van Amerika, niet denkbeeldig, tot een heel ander verloop van de geschiedenis had kunnen leiden. Tegelijkertijd voelt het dramatische scenario van Roth ook weer ver weg. En dat heeft alles te maken met het gebrek aan smoel dat het Amerikaanse volk hier krijgt. We moeten maar aannemen dat het volk homogeen en eenvoudig beïnvloedbaar is door manipulatoren, maar dat zien we weinig terug in de uitwerking van personages. Jammer, want wat Roth wél overtuigend uitwerkt, is de wijze waarop de Joden in Amerika zich laten uitspelen. De hoofdpersonages staan bijna allemaal wel voor een bepaalde reactie op het antisemitisme: onbezonnen strijdlustigheid, dapper protest, naïviteit, collaboratie, vluchtgedrag enz. Had Roth op een vergelijkbare wijze uitgewerkt hoe het Amerikaanse volk in al zijn diversiteit toch afglijdt, ja, dan had je nog eens wat gehad.

Sommige scènes en beelden zijn heel sterk, maar Roth verliest zich ook wel eens in langdradigheid (het eindeloze bezoek aan Washington) en loodzware symboliek (steeds maar dat been). Het kinderlijke perspectief werkt ook niet helemaal lekker, vertelt met die gedragen taal. De historische figuren die ten tonele verschijnen zijn stuk voor stuk interessant. De échte dan; het is veelzeggend dat ik de pagina’s achterin het boek met hun levensbeschrijvingen meeslepender vond dan het fictieve relaas.

Die eerste zin van je recensie kunnen we misschien gewoon aan elk bericht toevoegen. Ideetje voor meter-fan?

Wel een goed boek, met een uiterst interessant thema, what if ... Maar de stijl van Roth maakt het geen makkelijk leesbaar boek, lange zinnen en daarbij dan nog ingevoegde bijzinnen. Verder zou Trump (stukken van) dit boek zomaar gelezen kunnen hebben: 'America First'. En ja, een plotseling en vreemd einde. Maar de personages uit het boek blijven je bij, resoneren na,: de vader, de moeder, Philip Roth als hoofdpersoon, zijn broer, zijn stiefbroer en zijn tante en de gebeurtenissen zijn knap beschreven.

Er is best wat aan te merken op dit boek (meest storende misschien wel de veel te lange zinnen af en toe), maar het is een onweerstaanbare alternatieve geschiedenis dat hij heeft neergepend met dit boek. Onweerstaanbaar omdat het zo levensecht is. Steeds denk je: zou dit echt kunnen gebeuren? En dan bedenk je je dat het al vele malen is gebeurd maar dan op een andere plek en/of in een andere tijd. Eng ook hoe sommige dingen doen denken aan hoe Trump aan de macht is gekomen. Dat zegt een hoop over de geloofwaardigheid van dit (godzijdank) fictieve verhaal. Indrukwekkend boek dus al met al. Ik ga meer van deze man op mijn lijstje zetten.