84K - Claire North (2018)

Dystopieën gaan allemaal een beetje op elkaar lijken. Of zoals Claire North met de titel '84K' (2018) verwijst naar Orwell's '1984' (1949) als een moderne verbeelding van een dictatoriaal Groot-Brittannië. Mensenlevens alleen nog maar uitgedrukt in hun geldwaarde. Als ambtenaar van de zogenaamde Criminal Audit Office maakt 'Theo Miller' berekeningen waarin hij de waarde van slachtoffers tegenover die van daders legt. De ene moordenaar draagt nu eenmaal meer bij aan de maatschappij dan de andere. Zelf heeft hij zijn identiteit gestolen om aan het systeem te ontsnappen, want door zijn besmette ouders zal hij altijd gehinderd worden door zijn verleden. Dan duikt er een jeugdliefde op die de potentie heeft om zijn façade als 'Theo Miller' door te prikken en wordt hij aan het twijfelen gebracht over zijn eigen rol in dingen. Maar wie zijn je vrienden of vijanden wanneer de staat de vrije markt heiliger heeft verklaard dan mensenrechten? En hoe komt één individu überhaupt nog in verzet als hij al die tijd onderdeel is geweest van het systeem?

Het is jammer dat '84K' (2018) veel echo's oproept van thema's uit andere SF-klassiekers. Zo doet de Criminal Audit Office denken aan de Precrime Office uit Philip K. Dick's 'The Minority Report' (1956). De exploitatieve omgang met (voornamelijk vrouwelijke) lopende band medewerkers doet denken aan de 'Dienstmaagden' uit 'The Handmaid's Tale' (1985) van Margaret Atwood. De queeste van 'Theo Miller' naar een mogelijke dochter doet dan weer denken aan de manier waarop de hoofdpersoon in 'Children of Men' (1992) tegen het systeem moet vechten om een toekomstige generatie te redden. Misschien een beetje 'The Circle' (2013) in de uitvoerige beschrijvingen van blijmoedige doch hyperkapitalistische marketingtaal om mensen ervan af te leiden dat er alleen mensenrechten worden afgepakt. Bij vlagen lijkt Claire North zelfs de kenmerkende staccatostijl van Cormac McCarthy's 'The Road' (2006) te kopiëren. Een interpunctieloos ritme van kale, nihilistische beschrijvingen van een wereld waar schoonheid en menselijkheid verloren zijn gegaan. Bijna als een religieus mantra.

Nu moet ik '84K' (2018) ook niet helemaal tekort doen. Net als in 'The First Fifteen Lives of Harry August' (2014) heeft Claire North een bepaald soort gevoel voor Britse lulligheid. Je moet even door de voorspelbare sfeerschetsen van een dystopisch Londen ploeteren om er te komen, maar gaandeweg duiken er markante vrouwen op die kleur geven aan het geheel. Een transvrouw die haar hypermannelijke identiteit heeft achtergelaten en zichzelf die ene daad van menselijkheid tot doel heeft gesteld: de dodelijk gewonde 'Theo Miller' moet gered worden. Met haar tarotkaarten probeert ze te bepalen waar ze met haar woonboot naartoe wil varen. En dan is er de huurmoordenares die in de logica van deze maatschappij kan uitgroeien tot een societyfiguur. Een bodybuildende advocate met Indiase roots die haar opponenten niet alleen intellectueel te slim af is, maar óók een venijnige rechtse hoek kan uitdelen. Een gewelddadige rebellenleidster die met beperkte middelen en een hardvochtige leefstijl toch vasthoudt aan haar decorum als dame van stand. Zo'n grootmoeder voor wie tuinieren of thee drinken net zo essentieel is als objecten opblazen of verraders elimineren.

In grote lijnen stelt '84K' (2018) teleur als een voorspelbaar genrewerk dat nooit helemaal los lijkt te komen van thema's uit andere SF-klassiekers. Er had misschien meer ingezeten als Claire North nog een stapje verder was gegaan in het uitwerken van zulke markante bijrollen die meebewegen met het systeem of er verzet tegen plegen. Nu blijft het toch meer van hetzelfde met een sprankje eigenheid in de sterke vrouwenrollen.

(Bedankt Brian en Marjon voor dit verjaardagscadeau. Ik heb vééééél te lang gewacht voordat ik het uiteindelijk ben gaan lezen.)