La Nausée - Jean-Paul Sartre (1938)

Geen vrolijk boek, maar wel onthutsend in zijn zwartgalligheid en verbijsterend herkenbaar. Vooral de beschrijvingen van de dagelijkse werkelijkheid waar hij zo van begint te walgen, zijn enorm realistisch, en je krijgt het moeilijk om er niet even afkerig tegenaan te gaan kijken. Er is weinig voor nodig om van iets de lelijkheid en de bespottelijkheid in te zien, één boekje kan bijvoorbeeld al volstaan .
Als ik me niet vergis is dit ook het boek waarin het onvergetelijke personage van de Autodidact opgevoerd wordt, een man die het toppunt van kennis hoopt te bereiken door alfabetisch alle wetenschappelijke auteurs uit zijn encyclopedie uit de bibliotheek te gaan halen en uit te lezen.
Opvallend trouwens, dat juist dit boek zo geweldig accuraat is in het beschrijven van de kleine dingen van het leven, dat soort dingen die in veel feelgood films getoond worden om de kijker juist te plezieren met de herkenbaarheid ervan .

Zonder meer een erg goed boek. Vooral het eerste deel is prachtig. De observaties van simpele menselijke gedragingen en de diepzinnige gedachten die daarover worden ontwikkeld maken literatuur zo mooi. Jammer dat maar weinig films ditzelfde kunnen. Ook de stijl is noemenswaardig, met vooral enkele mooie metaforen en rake typeringen.
Helaas daast Sartre in het tweede gedeelte iets te vaak door in zijn filosofische beschouwingen over het bestaan. Existentialisme staat teveel van mij af om daar echt door te worden geraakt en het roman-aspect komt soms wat op de achtergrond te staan. Wel leuk is een variant op het principe van Descartes: ik denk niet dus ik ben een snor.

In ieder geval een zeer goed boek dat je in de greep houdt en aan het denken zet. 4*

Het is nu bon ton om Sartre met het huisafval mee te geven. Teveel stilstand in zijn proza, teveel relnicht buiten zijn proza (die RAF-sympathieën kwamen hem duur te staan). Wat leert die tendens mij? Niets. Het bevestigt een cliché: de capaciteit van het geheugen is klein.

Wat nam ik mee uit dit boek? Dat het absorberen van kennis geen garantie is voor "ontvreemding" een boom verwordt tot een "schrikwekkend" object louter door het werpen van een analytische blik , maar bovenal dat communicatie een must is (onder welke vorm dan ook) neem de passage waarin Roquentin zich zorgen maakt over het lot van een herbergier .

L'enfer c'est les autres. De hel ben jezelf, wanneer je die anderen de hel toedicht. Of hoe de walging slaat op het hoofdpersonage zelf, en zijn onvermogen tot communicatie.

Helemaal over het hoofd gezien.
De hoofdpersoon is tijdens zijn aanvallen van walging en angst voortdurend op de vlucht.
De vraag of ieder mens bestaansrecht heeft, en of dat bestaan wel zinvol is, zijn in dit boek erg belangrijk.
Dit alles in een vorm van zwartgalligheid geschreven maakt het voor mij een boek om niet meer te vergeten.

Sartre wekt in deze roman een beklemmende sfeer op en plaatst hierin een intrigerend hoofdpersonage. Via dagboekfragmenten krijgen we inkijk in diens existentieel vereenzaamde leven.

In mijn ogen bevat het boek iets te veel "verhalend abstracte passages". Sommige observaties van het hoofdpersonage verliezen zoveel voeling met het werkelijk bevattingsvermogen dat elk begrip onmogelijk wordt en dit is frustrerend.

Dat de theoreticus in Sartre nooit de bovenhand krijgt op de romancier is een verdienste. Ook staat het boek stilistisch op punt, waardoor het veel aangenamer lezen is dan de thematisch verwante romans van Camus.

De bovenhand misschien niet, maar zoals je in de eerste quote al aangeeft is Sartre toch teveel theoretisch filosoof om zich tevreden te stellen met het schrijven van alleen een roman. En dan kom ik bij het volgende:


Sartre is mijns inziens zwakker in het bedenken van een verhaal en het creeeren van personages. Hij stopt teveel abstractie in de hoofden van zijn romanfiguren, die daardoor wel diepgang krijgen maar weinig levensecht zijn. Als je mij nu vraagt waar La Nausee over gaat dan kom ik niet veel verder dan wat te stamelen over een man die geconfronteerd wordt met (de zinloosheid van) het zijn. Camus is wat dat betreft veel meer een romancier: hij heeft oog voor een goede verhaalsituatie en -ontwikkeling en schept personages die op eigen benen staan. Ook de sobere stijl van de laatste vind ik meer bijzonder dan die van Sartre.

Tuurlijk is Sartre meer een filosoof dan een echte (roman)schrijver.
M.i. wil niet zeggen dat abstractie wil zeggen dat de persononages minder echt worden.
Hoeveel grote schrijvers hebben dat niet ook gedaan zoals een Proust.
Abstractie maakt voor mij juist een personage zoekend, niet altijd begrijpend...
Juist dat maakt voor mij een personage intrigerend en echt en dat is in dit boek voortreffelijk weer gegeven.

Ik durf geen uitspraak doen over wie de beste romans geschreven heeft, Sartre of Camus, maar ik denk wel dat eRCee gelijk heeft in zijn analyse. Maar stiekem is dat de reden dat ik Sartre juist interessanter vind, omdat zijn boeken en personages zo theoretisch zijn. Alles wordt veel explicieter verwoord dan bij Camus (of bij Marguerite Duras bijvoorbeeld), die op zijn beurt een meester is in het schetsen van gebeurtenissen en sferen. Maar elk op hun manier bereiken ze een enorme diepgang met hun boeken. En ik vind ze allebei geloofwaardig, niet vanwege het realisme (want dat zit er eigenlijk niet direct in), maar vanwege de consequente uitvergroting van herkenbare elementen (dat is niet exact wat ik bedoel, maar als ik het beter zou kunnen omschrijven zou ik wel schrijver geworden zijn )

Geweldig boek dit. Vaak kreeg ik kippenvel, rillingen langs m'n ruggengraat bij het lezen van de bedenkingen van het hoofdpersonage. Hij mijmert over, en veracht, hoe de kleine dingen zo'n afkeer kunnen tekeer wekken of dat alles 'bestaat'.
Bij het lezen van deze roman wou ik vaak wenen maar om een niet bekende reden kon ik me daartoe niet brengen. Het is allemaal zo zwaar, zo veel maar tegelijk draait het om niks.
Of toch... over hoe de mens er genoeg van heeft, nergens meer plezier in kan hebben.
4.5*

De walging...Somber, groots,filosofisch, en zo kan ik uren verder gaan!

Iedereen voelt ze wel eens, de walging voor de dingen om zich heen. De vraag was, met ‘La Nausée’ nog ongelezen op mijn schoot, in welke mate Sartre tegemoet zou komen aan deze walging, om haar zo tot een hogere dimensie te verheffen.

Vanaf de eerste pagina’s wordt echter duidelijk dat Sartre een ander soort afkeer voor ogen heeft, al wordt dat nergens helemaal duidelijk: hij gaat van alles en nog wat abstrageren (andreas zei het reeds), wat ‘Walging’ bovenal een kil boek maakt. Onverstandig is dat niet, gezien het onderwerp, maar het gevolg is dat Roquentin en diens beslommeringen de lezer nergens bij de nekharen grijpen – voor dit personage voel je geen bepaalde sympathie of een andere vorm van genegenheid, daarvoor komt hij te onwerkelijk over.
‘Walging’ blijft natuurlijk het lezen waard door de ideeën die Sartre ontwikkelt, maar de vragen rond tijd (hoe vindt iets zijn oorsprong?) of avontuur staan wel heel ver van het bed van de lezer af.

Persoonlijk vind ik dat Jean-Paul Sartre via ‘La Nausée’ noch van grote vertelkunst, noch van briljante filosofie getuigt. Meegeven met het huisval zou ik daarentegen ook niet doen.
2,75*

Na Huis Clos gelezen te hebben was mijn aanvankelijke nieuwsgierigheid naar La Nausée lichtelijk omgeslagen naar scepsis. Eerstgenoemde was bij vlagen zeer prettig en prikkelend voer voor de geest, maar Sartre verloor zich dusdanig in het op de voorgrond willen plaatsen van zijn filosofie dat het ten koste ging van het kunstzinnige. Dit maakte mij een tikkeltje huiverig om een hele roman van de beste meneer ter hand te nemen.

Gelukkig bleek deze angst ongegrond. Hoewel Sartre het ook in dit geval niet kan laten zich te buiten te gaan aan filosofisch-ideologische traktaatjes die m.i. weinig met Literatuur van doen hebben, komt hij er makkelijker mee weg dan in Huis Clos. Mede door de dagboekvorm en het zorgvuldig gecreëerde personage van een ietwat obscure, intellectuele man (die, me dunkt, ook niet voor niets zijn uiterlijk niet mee heeft) slaagt Sartre erin de lezer mee te krijgen in de vaak zeer abstract geformuleerde gedachtes en beschouwingen.

Dat in Sartre wel degelijk een literator schuilt wordt duidelijk door het feit dat La Nausée meer dan genoeg schitterende passages bevat, die niet alleen tot nadenken stemmen, maar ook in esthetisch opzicht een diepe indruk achter weten te laten. Daarnaast wordt de verteller vergezeld door intrigerende personages. Degene die er vooral uitspringt en het verhaal verrijkt met een vreemdsoortige laag die je een liefdesgeschiedenis zou kunnen noemen, is Anny als de existentialistische Femme Fatale. Zij is de literaire binding in deze filosofische saus en zorgt dat het geheel zich naar een mooie, doch onthutsende climax toe laat lezen.

Al met al zeker niet niets dit werk, hoewel nog steeds een tikkeltje uit balans en te ideologisch gebracht om écht goed te zijn. Maar, in de woorden van Ger Groot, 'toch is er iets wat [...] blijft fascineren. Je hebt bij Sartre in ieder geval steeds het gevoel dat het ergens over gaat.'

4*.

Langdradig, soms tegen saai aan, maar verder in al haar eenvoud verschrikkelijk herkenbaar en geweldig verwoord. Jammer alleen dat Sartre soms wat ver doorgaat met zijn filosofische gedachtes; deze gaan soms zo lang door dat ik nog steeds niet weet of ik ze niet altijd even goed kan volgen omdat het mijn pet te boven gaat, of omdat het gewoon te langdradig is en me niet volledig kan boeien.

Indien men de filosofische bespiegelingen van Sartre beter wil leren kennen is het boek "L'être et le neant" ("Het zijn en het niet") dan ook veruit te prefereren boven dit boek.

Een boek waarin Sartre de existentialistische thema's uitgebreid uiteenzet door ze direct toe te passen op het bestaan van een individu. Het duurt even voordat de daadwerkelijke behandeling van 'Anxiety', 'Death' en 'Owned life' voorbij komen, maar de sfeer en de worsteling van de hoofdpersoon in het boek zijn bij wijlen adembenemend. Helaas worden die passages ook af en toe afgewisseld door wat nietszeggende passages, maar uiteindelijk is Walging zowel als filosofische introductie en als psychologische roman goed geslaagd.

Vanochtend uitgelezen, na een pauze. Een goed boek, met een goede sfeer. Soms iets te filosofisch. Soms draaft de hoofdrolspeler te ver door, maar die charme draagt bij aan het opgesloten gevoel van het boek.

Het is een heel herkenbaar boek, maar het wist mij nergens te verrassen. Het boek was geen 'avontuur' voor mij, zoals Roquentin het zou noemen.

Aha. L'étranger heb ik gelezen, maar daar vond ik niet zoveel aan, allemaal iets te afstandelijk geschreven. Is dit dan wel een aanrader?

Matig.

In tegenstelling tot veel andere gebruikers hier konden de vele alledaagse observaties van Roquentin mij absoluut niet boeien. De materie is enorm droog, ontwikkelingen zijn er amper en expliciete filosofische gedachten zijn mijns inziens verrassend zeldzaam - en als ze aanwezig zijn, zelden prikkelend. De enige passage die er in dat opzicht echt bovenuit sprong was de passage in het park, waarin de confrontatie van het hoofdpersonage met de "contingentie" en "grondeloosheid" van het bestaan tot een climax komt, maar tien bladzijden van expliciete filosofische mijmeringen op 250 pagina's in totaal, dat zijn er gewoon niet zoveel. Die passages vertellen bovendien weinig nieuws (atheïstisch existentialisme is tegenwoordig uiteraard niet zo confronterend meer als toen), en de stijl van Sartre is weinig prikkelend.

Walging bevat een aantal mooie passages en citaten, maar over de gehele linie vond ik het onvoldoende bieden. Zijn observaties zijn te droog, de inhoud te weinig prikkelend en zijn stijl wat saai. 2.75*

Sartre was meer filosoof dan romanschrijver. Dit is dan ook een ideeënroman, waarin de filosofische benadering belangrijker is dan de gebeurtenissen op zich. De ik-verteller is een wereldvreemde, dertigjarige historicus die z'n uren slijt in de bibliotheek, de cafés en de straten van Bouville - een fictieve havenstad die gelijkenissen vertoont met Le Havre. Om z'n wirwar van gedachten te ordenen besluit hij een dagboek bij te houden. Dit doet hij zonder regelmaat. De ene dag schrijft hij niks of één zinnetje; de andere meer dan tien bladzijden. De hiaten in de inleiding en de voetnoten van de uitgever doen vermoeden dat hij reeds overleden is op het moment van uitgave.

De titel kan volgens het woordenboek vertaald worden als De Walging of als De Misselijkheid. De tweede optie is wellicht beter. Roquentin doolt rond in de straten en denkt te veel na. Hij leeft voornamelijk in z'n hoofd. Onder invloed van filosofen als Descartes en Heidegger maakt hij een onderscheid tussen de ontologische termen exister en être. Exister is het concrete bestaan van waarneembare objecten; être is het zijn van abstracte ideeën. Wanneer hij naar een kiezelsteen of naar een boomwortel zit te staren, ervaart hij het existeren van deze dingen. Deze overvloed van zintuiglijke prikkels, alsook het besef dat hijzelf "existeert", is zo overweldigend dat hij er kotsmisselijk van wordt. Die ervaring bedoelt hij met La Nausée. Hieraan probeert hij vruchteloos te ontsnappen door zich op z'n studie te werpen van een (fictieve) Franse markies. Hij komt tot de conclusie dat het opschrijven van z'n ideeën een manier kan zijn om op te stijgen van het aardse, materiële existeren naar het spirituele être.

Hij heeft weinig sociale contacten, maar toch duiken er twee interessante nevenpersonages op. De “Autodidact” heeft de bizarre gewoonte auteurs in alfabetische volgorde te lezen. Zijn filosofische uitspraken vertonen gelijkenissen met Sartre in z’n latere, geëngageerde periode. Helaas raakt hij in een schandaal betrokken, waarna hij zielig afdruipt. Anny geeft een interessante filosofische uiteenzetting over de illusie van het "volmaakte moment". Het is taaie literatuur, maar er zit ook subtiele humor in en je kunt de rest van je leven meepraten over existentialisme.