Circe - Madeline Miller (2018)

Ik zocht in de bibliotheek een ‘dwarsligger’ voor op vakantie en zo viel mijn oog op Circe. Niet veel later haalde ik op de meest willekeurige momenten en plaatsen dit boek tevoorschijn; want zeker het eerste deel van het verhaal was het boek erg moeilijk weg te leggen.

Voor zover ik mij kan herinneren is dit de eerste keer dat ik lees vanuit het perspectief van een god zelf. Opvallend hierbij is dat de Olympische goden grotendeels op afstand blijven en het verhaal vooral bevolkt wordt door mindere goden. Tussen de (letterlijke) Titanen lijkt Circe nog het meest op een gepest basisschoolmeisje dat wanhopig aansluiting zoekt en steeds bedrogen uitkomt. Circe verandert echter met de omstandigheden, wat mooi de metamorfoses weerspiegelt die Circe anderen oplegt. Na een bekentenis uit oprechtheid en/of zelfvernietiging wordt ze verbannen naar Aiaia, waar ze haar eerste transformatie ondergaat. Ze ontdekt de kracht in zichzelf en leeft in verbondenheid met de natuur – het kan zo in een bepaald type tijdschrift. De idylle wordt verbroken door de komst van Daedalus en de tijdelijke opheffing van Circes ballingschap. Haar eenzaamheid maakt onvoorzichtig, ze wordt verkracht en verandert in de klassieke femme fatale die we kennen uit de Odyssee. Miller beschrijft deze transformaties trouwens uitstekend. Als we dan op het punt zijn aangekomen dat Circe achteloos hele bemanningen omtovert tot varkens vind ik dat zowel geloofwaardig als terecht.

Odysseus leidt de volgende transformatie in. Deze is mijn optiek de minst geslaagde van het boek. Toevallig (?) is het verhaal vanaf hier ook het meest apocrief. Ik verkeerde even in de veronderstelling dat Telegonus uit de verbeelding van de schrijfster was voortgekomen omdat ik hem niet herkende vanuit Homerus of Ovidius. Hij blijkt echter wel degelijk te bestaan in tweede- en derdehands bronnen, en ook het verdere verloop van het verhaal is daarop gebaseerd. Hoe het ook komt, na de geboorte van Telegonus kakt het boek wat in. De introductie van een dreigende Athena was interessant en de dood van Odysseus ook, het probleem ligt meer bij Circe zelf. Ze heeft haar aantrekkingskracht als personage grotendeels verloren. Miller heeft echter nog één transformatie gepland: Circe besluit zichzelf te transformeren tot sterveling. Zo is de cirkel weer rond en krijgt het verhaal een waardig einde.

Miller heeft een uitstekend leesbare stijl die ook toegankelijk is voor mensen die niet thuis zijn in de mythologie. Het gaat over goden en monsters maar de menselijkheid is nooit ver te zoeken. De meeste personages zijn sympathiek of in ieder geval boeiend. Sommige had ik alleen graag meer gezien. Pasiphaë omdat ze zo’n mooi contrast vormt met Circe en hun interacties op Kreta naar meer smaken. Daedalus omdat hij Circe beter begrijpt dan wie dan ook. Aeëtes omdat ik benieuwd ben naar hoe hun relatie zich ontwikkelt nadat Circe Medea heeft geholpen. Athena omdat haar goddelijkheid van een heel andere orde is dan die van Circe. Nog even tussen haakjes: is het niet raar dat Athena Telegonus probeert te doden? Ik had onmiddellijk bedacht wat hier de reden voor moest zijn én wist dat het toch niet zou werken. Het is atypisch voor de godin van de Wijsheid om dit niet in te zien, toch? Voor mijn gevoel blijft er wat potentieel onbenut in het verhaal. In plaats daarvan krijgen we de komst van Telemachus en Penelope. Ook sympathieke en goed beschreven figuren maar voor mij minder indrukwekkend. Dat Circe eindigt met Telemachus vond ik niet helemaal goed uitgewerkt.

Al met al enige teleurstelling over Circe, vooral omdat ik het gevoel heb dat er meer in had gezeten. De eerste helft van het boek was uitstekend, niets op aan te merken. De rest van het boek is zeker niet onverdienstelijk en het eind maakt het gedeeltelijk weer goed, maar toch… Ik geef vier sterren, waar ik had gehoopt vijf te kunnen geven.