I Hate the Internet: A Useful Novel against Men, Money and the Filth of Instagram - Jarett Kobek (2016)

'The Circle' van Dave Eggers kan wieberen, dit is de echte roman over het internettijdperk. Liefhebbers van Kurt Vonnegut komen hier aan hun trekken.

Ik word straks gevild door eRCee maar van dit soort citaten word ik erg gelukkig.

“The illusion of the internet was the idea that the opinions of powerless people, freely offered, had some impact on the world. This was, of course, total bullshit.”

“The Internet was a wonderful invention. It was a computer network which people used to remind other people that they were awful pieces of shit.”

“It’s arguable that Ayn Rand’s finest achievement was crashing the economy twenty-five years after her death.”

“More than anything, The One True God was a potent weapon used by sexually repressed members of society to inflict misery on everyone else.”

Tsja, ik moet zeggen dat dit soort ongenuanceerde, zurige quotes mij ook niet tot het lezen van dit boek aanzetten. Maar goed, voor mij pakt het internet dan ook uiterst positief uit.

Mwah, vind het vooral erg weinig aandoen als quotes uit een roman. Dat in combinatie met de titel en de plotomschrijving en dan weet je al dat dit niet de nieuwe 1984 is.

Het is ook geen roman in de traditionele zin van het woord. Geen psychologische ontwikkeling. Geen sfeerbeschrijvingen. Bijna geen mogelijkheid tot identificatie met de wereld die het schetst. Of het de nieuwe 1984 is zal de tijd uitwijzen, maar het postmoderne narratief steekt alleszins complexer in elkaar dan dat van die dystopische roman. Elk tijdvak haar eigen dystopie, nietwaar?

Zelfhaatboek voor de internetgeneratie

Hoewel de opkomst van het internet in de laatste dertig jaar een van de grootste culturele en maatschappelijke verschuivingen heeft ontketend, zijn er nog weinig literaire werken die consequent de taal of de stijl van het medium in een literaire vorm incorporeren. 'I Hate the Internet' (2016) is opgezet als een reeks retweets of Wikipedia-artikelen, waarin de korte staccato-zinnetjes vol staan met ironische spitsvondigheden over de opkomst van Silicon Valley en de culturele implicaties van moderne technologie. Voor mij als veelgebruiker van sociale media (toegegeven...) is het enorm herkenbaar: die dwingende toon van onmiddellijke urgentie; die ongebreidelde en stuurloze emotie in het taalgebruik; en die complotten, samenzweringen en kruisverbanden tussen van alles en nog wat. Jarett Kobek spuwt hierin zijn gal over de alom vertegenwoordigde macht van grote tech-bedrijven en hoe hun ideologieën (vooruitgang, bevrijding, verbinding, transparantie) niet in staat zijn om racisme, seksisme en andersoortige machtsongelijkheden te doorbreken.

Toch is 'I Hate the Internet' (2016) alleszins meer dan alleen een pamflettistisch schotschrift tegen het internet. De roman bevat een enorme ideeënrijkdom die schippert tussen non-fictie, essayistiek (auto-) biografisch, sciencefiction, satire en cultuur- en literatuurkritiek. Daarmee plaatst Jarett Kobek zijn roman - want dat is het uiteindelijk eerst en vooral - tegenover tradities in de wereldliteratuur, terwijl het zich in stijl en vorm evenzeer daartegen afzet. Kobek is ook een ironicus die speelt met herhalingen en verschillende vertelperspectieven. Hij laat bijvoorbeeld geen mogelijkheid onbenut om de invloed van mensen met weinig melanine in de opperhuid’ (lees: ze zijn wit en zitten op machtsposities) aan te halen. Of door bijvoorbeeld te benadrukken dat ‘good novels’ in de Amerikaanse traditie een geschiedenis hebben waarin inlichtingendiensten hun inhoud bepaalden. Zo brengt Kobek voor de Britse versie viltstiftlijnen aan om hele passages weg te krassen, waarbij hij steevast eindigt met de catchphrase ‘Jim’ll Fix It!’ - een verwijzing naar de publieke pedofiel Jimmy Savile - waarmee hij de aandacht vestigt op dat ook deze roman is gemedieerd door andere verborgen krachten.

Voor mij is ‘I Hate the Internet’ (2016) uiteindelijk een treffende meta-roman over hoe de grote Amerikaanse bedrijven (Google, Facebook, Twitter, Apple, etc) alle vormen van hoge en lage kunst incorporeren en de spelregels gaan bepalen, terwijl tegendraads/subversief verzet daarin onmogelijk wordt gemaakt. Het woord Kafkaësk is aan een zekere devaluatie onderhevig omdat het voor alles gebruikt wordt, maar Jarett Kobek gebruikt het eigene van internettaal om het technologische labyrint te schetsen waarin Amerikanen - en dus wij allemaal met hen - terecht zijn gekomen. Let wel: dit is géén dystopische roman, maar meestentijds geeft het feitelijke opsommingen met maar een vleugje fictie. En de roman is óók nog ongelofelijk grappig, met echo's van de droogkomische misantropie van Vonnegut of Boelgakov.

Oh de ironie: mijn review is op GoodReads geretweet door een bot die weer verwijst naar het boek.

En dat iemand die bewust sociale media mijdt precies die dingen zegt waardoor ik opeens anders naar mijn online persona ga kijken.

Ik: 'In de praktijk is Twitter een spel waar mensen kampjes kiezen en soms sarren om het sarren. Geen uitwisseling van ideeën, maar veel hitserij en het aanzwengelen van groeps-emotie. En jammer dat juist mensen in marginale posities dan vaak het doelwit zijn. Ook heeft Twitter een bizar beleid t.a.v. bannen. Ik heb zojuist vijf mensen geblokkeerd en gerapporteerd met expliciete doodsbedreigingen naar mij toe. Die worden niet aangepakt met als argument 'dit moet je in de context zien'.'

Hij: Ik denk ook dat een onderdeel van het probleem is hoe we op het moment (of misschien nog steeds) identiteit ervaren, iets wat ook impliciet besloten ligt in het idee van de doodsbedreiging. We ervaren spraak niet meer als iets dat los kan staan van een persoon of systeem, maar we lijken doorgeslagen naar een gedachte waar iemands mening zijn hele wezen totaliseert. De mening is een symptoom van iemands hele wezen, het hele wezen is doordrenkt van deze mening. Cognitieve dissonantie is iets wat in dit systeem ondenkbaar is. Men kan niet twee meningen tegelijkertijd hebben want men kan maar 1 identiteit hebben en jouw identiteit valt samen met je mening. De doodsbedreiging probeert iemand het zwijgen op te leggen, probeert iemand monddood te maken. Het lijkt klunzig zijn doel te overschieten maar misschien ook niet. Misschien is de gedachte dat iemand op dat moment alleen maar zijn mond is. Dat zou betekenen dat er geen verschil bestaat tussen iemands mond en iemands gehele wezen doodmaken of bedreigen.

En daarna: 'Het is waar ik al een tijdje mee loop. Identiteit begint steeds meer als een gevangenis te voelen. Hoe meer je zegt hoe meer tralies. Ik geniet nog van mijn meervoudige identiteit.'

Wow!

(Ik heb ons what's app gesprek lichtjes aangepast en mijn eigen deel herschreven. De ander wil anoniem blijven.)