American Psycho - Bret Easton Ellis (1991)

Eén van de indrukwekkendste boeken die ik ooit las. Niet overall even boeiend (de elle-lange observaties en beschrijveingen van wat iedereen aanheeft gaat na een tijdje op de zenuwen werken), maar de vele martelbeschrijvingen maakten grote indruk op mij, omdat het mij totaal onverwacht op m'n dak kwam...

Voorlopig 4,5*, maar dat zal wel minder worden als ik hem opnieuw lees...

Jesus, wat lijkt die Ellis op de foto hier op BoekMeter op Thomas Acda !

Gehaaid boek, dit! Op een gegeven moment denk je van; dit is niet LEUK meer! Maar toch blijf je lezen, omdat elke moord (tijdens of achteraf) wel weer hilariteit met zich meebrengt.

De complete beschrijvingen van kleding en uiterlijk deden voor mijn moeder uiteindelijk de das om. Ik kwam er ook wel eens met moeite doorheen, maar af en toe las het boek ook weer erg snel; ik heb het uiteindelijk in negen dagen uitgelezen, redelijk snel voor mijn doen. Ik heb ook niet iedere dag gelezen. Ik heb helaas wel de Nederlandstalige versie gelezen, volgens sommigen is die niks waard, maar ik vond 'm goed.

Ik geef een vijf.

Matig, matig, matig. Goedkope Shocktactics, een makkelijke uitweg, nee doe mij de film maar. Daar zit hetzelfde verhaal in, maar dan een stuk sneller verteld.

1,5*

Grootste kritiekpunt aan American Psycho is zonder meer het totale gebrek aan een verhaal - een keuze die vanuit postmodernistisch standpunt overigens goed te begrijpen is, maar wel ten koste gaat van het leesplezier. Na zo'n honderdvijftig bladzijden begint de verveling toe te slaan - alwéér een beschrijving van wat iedereen aanheeft - en pas zo'n honderd bladzijden later wordt er een nieuw element geïntroduceerd: het moorden, dat, toegegeven, bij tijd en wijle behoorlijk schokkend en ranzig is, maar, net als de rest van het boek, door oneindige herhalingen haar effectiviteit verliest. Het boek laat zich lezen als een opsomming van scènes die totaal geen samenhang hebben: moord en kapitalisme wisselen elkaar in rap tempo af, zonder dat er uiteindelijk iets gebeurt. Zoals sebfranc hierboven al constateerde: na een tijdje ga je maar een beetje door de tekst scannen om het toch maar 'gelezen' te hebben. Om uiteindelijk tot de conclusie te komen dat er geen enkele belangrijke gebeurtenis in het boek zit - en dat vijfhonderd bladzijden lang! De film deed dat inderdaad beter, want: sneller - voordat de ergernis kans had om toe te slaan. Waar de hoge noteringen voor deze postmoderne klassieker vandaan komen, is mij een raadsel.

2,0*

Gruwelijk geniaal.

De film American Psycho heb ik al een aantal keren gezien en die was zeker vermakelijk. Nadat ik een film heb gezien heb ik meestal niet heel veel zin meer in het boek omdat ik al weet wat er gaat komen. Maar de film is een aflevering van de Teletubbies vergeleken met dit boek. Niet dat ik meer gruwelijkheden op het scherm wou zien (alsjeblieft niet) maar wel meer achter de persoon Patrick Bateman en daarvoor is dit boek velen malen beter. Christian Bale is wel de perfecte Bateman, dat zeker wel.

Het verhaal speelt zich af in de oppervlakkige decadente yuppen wereld van de jaren 90.
Luxe restaurants, nachtclubs en dure designerkleding is waar het allemaal om draait. Patrick Bateman is op het oog een normale Wall Street kerel maar wel een die steeds verder verdrinkt in waanzin. Tussen de etentjes en het werk door heeft hij een niet te ontkomen obsessie om mensen op een zo'n gruwelijke mogelijke manier af te maken wat gedetailleerd beschreven wordt. En dat gaat behoorlijk ver. Ratten die vagina's wegeten en een afgehakt hoofd op je penis zetten. De moorden gaan behoorlijk ver maar wat een heerlijke combinatie en tegenstelling vergeleken met de chique omgevingen en dure merknamen die de hele tijd in het boek voorkomen.

Het boek zit ook bomvol met humor en je kan dit eigenlijk wel zien als een zwarte komedie/thriller die daarnaast nog een aanklacht is tegen de huidige maatschappij.
Mensen zoals Patrick Bateman bestaan; emotioneel afgestompt en oppervlakkig als een stoeptegel. De maatschappij zorgt ervoor dat er steeds meer Batemans komen en dat ze helemaal doordraaien. Patrick Bateman staat ook als symbool voor de tegenwoordige yup. Wat het allemaal ook goed maakt is dat het niet duidelijk wordt of het nou allemaal echt gebeurt of niet. De lijken worden nooit gevonden, zijn uiteindelijke openbaring wat hij nou heeft gedaan word weggelachen en niemand reageert op al zijn opmerkingen over serie-moordenaars en dergelijke. Realisme en surrealisme gaan door elkaar heen waardoor je op het einde niet meer weet of het nou wel of niet gebeurt is alhoewel ik zeg dat het wel allemaal is gebeurt.

De gekte die in Bateman omgaat wordt geweldig beschreven als hij door de straten van New York dwaalt. De sfeer en de gesprekken zijn allemaal van top niveau en je gelooft gewoon al is het allemaal overdreven dat dit allemaal dialogen zijn die dit soort mensen voeren.

Patrick Bateman is ook de grootste anti-held die er maar kan bestaan.

“It was a sitdown dinner for five hundred… no, excuse me, seven hundred and fifty, followed by a sixteen-foot tiered Ben and Jerry’s ice cream cake. The gown was by Ralph and it was white lace and low-cut and sleeveless. It was darling. Oh Patrick, what would you wear?”

Zomaar een passage die de feitelijke schrijfstijl illustreert, de feitelijkheid ook waarmee de personages in het ontaarde Wall Street yuppenmilieu elkaar bezien. Geen gedachten, geen gevoelens, het ideaalbeeld van een trouwerij is bovenstaande klinische boodschappenlijst. Een seksscène of een gruwelijke moord wordt met dezelfde droge precisie beschreven als de badkamerrituelen van Patrick Bateman (3, 4 pagina’s over scheren en tandenpoetsen, jawel), de kledingmerken waarin de personages zich hullen of de discografie van Whitney Houston. In die consequent doorgevoerde stijl vervliegt elke morele betekenis, aan het oppervlakte is immers alles gelijk en meer is er niet.

Een saaie leeservaring is het daarmee allerminst. Dat Easton Ellis maar weinig onder het oppervlakte laat kijken, wil niet zeggen dat daar niets te vinden is. Bateman blijft weliswaar een enigmatisch personage, maar af en toe sijpelt er toch wat van dienst psychologie tussen de regels door; “This is my reality. Everything outside of this is like some movie I once saw.” Het raadsel Bateman blijft in stand, het is tekenend dat Easton Ellis blijkbaar met de gedachte speelt van een vervolg.
4/5

Een van de meest opmerkelijke boeken die ik ooit las. En nu, nu ik het boek net uit heb gelezen, vind ik nog lastig te bepalen wat ik er precies van vind. Laat ik dan maar beginnen bij mijn eerste gedachtespinsels over een oordeel. Na zo'n 200 pagina's was ik het boek spuugzat. Ik hekelde de nihilistische, materialistische, oppervlakkige hoofdpersoon, met wie ik me nauwelijks wilde identificeren. Er zat geen verhaallijn in en het boek sukkelde van dialoog naar monoloog, van restaurant naar club. Ook de schrijfstijl vond ik niet geweldig. Wat Ellis in 100 pagina's beschrijft, zou een andere schrijver in een aantal pagina's kunnen lukken. Dacht ik. Nu twijfel ik. Het grote aantal pagina's vol onzin zegt ook iets. Maar op dat moment was de enige waarom ik verder bleef lezen, dat er af en toe een tip van een lugubere sluier werd gelicht. Toen dat toch gebeurde, en de schrijver de meest weerzinwekkende daden van de hoofdpersoon tot in de meest huiveringwekkende details beschreef, wist ik het zeker: ik vind het geen leuk boek.

En toch bleef ik lezen. Waarom? Om het effect? Het totale gebrek aan menselijkheid en de aantrekkingskracht daarvan? De herkenbaarheid van de oppervlakkigheid van de huidige samenleving? De simpele vraag of Bateman uiteindelijk gepakt gaat worden? Hoe het ook zij, het is te simpel om het boek te snel als overgewaardeerd of tegenvallend te bestempelen. Het boek is niet een aaneenschakeling van goorheden en ook al liggen deze wandaden continu op de loer, het hele boek is meer dan dat. Het is volgens mij ook zeker niet het meesterwerk dat velen er van maken, maar het boek zal nog wel even in mijn herinnering blijven hangen.

Twee willekeurige hoofdstuk titels:

Kind doden in de dierentuin

Probeert meisje te koken en op te eten

Tja, wat ga ik hierover melden wat niet eerder al gemeld is. Ik richt me dus maar op de gruwelijke beschrijvingen. Zeker het hoofdstuk "Kind doden in de dierentuin" vond ik zeer onprettig. Het stootte me gewoon af. En dat gold eigenlijk voor meerdere, zeer expliciete martel- en moord beschrijvingen. Los van wat de schrijver ermee beoogt heeft, ik vond het gewoon niet zo prettig lezen zo vlak voor het slapen gaan. En ik ben echt wel wat gewend, dus dit wil wel wat zeggen.

Gek genoeg bleef ik wel geboeid lezen. Ik vond de delen buiten de benoemde scènes om echt wel goed en ik was steeds benieuwd hoe het zou eindigen. Dat bleek vrij vaag te zijn, hoewel je als lezer constant vermoed dat het zich allemaal in het hoofd van onze psychopaat afspeelt.

Een waardering uitdrukken in sterren vind ik buitengewoon lastig. Ik hou het vooralsnog even in het midden.

Prettig gestoord boek, waar ik in eerste instantie de handboek wou werpen omwille van het oeverloos beschrijven van de kledij die mensen dragen en de waarde die daar aan gehecht. Het irriteerde me mateloos en laat dat nou net de opzet van het boek zijn. Goed gedaan, zou ik zo zeggen dus.

De moordscènes gaan een beetje aan me voorbij. Ik ben eerder verstandelijk empathisch en dat soort dingen glijdt dan voorbij als in een 'in het echte leven gebeurt dat niet', dus kan ik me daar niet druk, boos, angstig... om voelen.

Ik kan perfect begrijpen waarom mensen dit een 4-5* boek vinden, maar voor mij is het einde waarbij alles bij hetzelfde blijft en het verhaal zich zomaar in het hoofd van Patrick kan afspelen een minpunt. Patrick gaat door het boek en is aan het einde niets wijzer dan ervoor.

Daarom beperk ik me tot een 3.5*