Nos - Nikolaj Gogol (1836)

Net niet zo mooi als de mantel maar als kort verhaal toch weer 5*

Bizar verhaal, hij geeft het ook zelf toe op het einde.

Het is natuurlijk niet Nicolaj Gogol die dat toegeeft, maar de vertellende instantie.

Superverhaal! Ik heb echt zin gekregen meer uit Gogol's bescheiden oeuvre te gaan lezen! 5*

Bij mijn bieb hadden ze een prachtig verzamelwerk van Gogol, Verhalen geheten. Daarin staan vrijwel al zijn korte verhalen, enkele drama-teksten, autobiografische teksten, poëtica teksten en stukken van een incompleet toneelstuk.
Dus als je deze te pakken kunt krijgen, grijp je kans!

Erg grappig verhaal, waarin op een volstrekt vreemde gebeurtenis, heel normaal en zakelijk wordt gereageerd. En om iets absurds als normaal neer te zetten, kan ik als humor meestal wel waarderen. Zeker als je op het einde het ook gewoon toegeeft hoe vreemd dit wel niet is, maar dat er genoeg werkelijke vreemde gebeurtenissen ooit hebben plaatsgevonden
Daarnaast neergezet in mooi taalgebruik met mooie zinnen. En ergens ook nog wel satire op de omgangsvormen. Kovaljov is niet verdrietig om het feit dat hij geen neus heeft, maar vooral dat hij zonder neus er niet uit ziet voor enerzijds de vrouwtjes, maar ook voor de hogere kringen waar uiterlijk schijnbaar belangrijk is. En ik denk dat Gogol daar een punt probeert te maken, en ook ergens wel gelijk heeft.

Eigenlijk zegt mjk87 hierboven alles wat ik van dit verhaal vond. Vond De Mantel wel echt wat beter en twijfel erg tussen 3 en 3,5*, maar omdat het lezen van de prachtige zinnen ook zoveel lol gaf, toch 3,5*

Geestige uitwerking van het idee dat een vertellende instantie in een roman de vrijheid heeft om te laten gebeuren wat hij wil dat er gebeurt. Ook hier heb ik het idee dat ik veel van de satirische lagen mis omdat ik te weinig ingelezen ben in de politieke en maatschappelijke situatie.

Volgens de Nederlandse vertaler Charles B. Timmer moesten op last van de censuur alle religieuze toespelingen verwijderd worden; in de oorspronkelijke tijdschriftuitgave uit 1836 moest de scene die zich afspeelt in de kathedraal verplaatst worden naar een winkelgalerij. Mede doordoor kreeg ik het idee dat Gogol met dit verhaal de toenmalige gang van zaken in Rusland aan de kaak wilde stellen. Dat blijkt allemaal nog wel mee te vallen:
Die Nase ? Wikipedia - de.wikipedia.org
The Nose (Gogol) - Wikipedia, the free encyclopedia - en.wikipedia.org

Toch ook wel vrij hilarisch hoe Gogol ons maar laat blijven gissen naar hoe die Neus er eigenlijk uitziet. Het fronst wenkbrauwen en gaat moeiteloos door voor een hogere ambtenaar, maar is anderzijds voor Kovaljov overduidelijk te herkennen als... zijn eigenste neus? Kafkaesk surrealisme pur sang, nog vóór de geboorte van de beste man.

Mooi grappig verhaal.

Misschien had ik dit verhaal niet direct na ‘Dagboek van een gek’ moeten lezen. Het viel me namelijk wat tegen: wederom maakt Gogol op absurdistische wijze een satire op de (Russische) maatschappij binnen het aristocratische wereldje. Het kwam op mij allemaal niet zo origineel meer over, maar dat is dus misschien meer te wijten aan het feit dat ik kort daarvoor ‘Dagboek van een gek’ had gelezen. Zelfs de beginzinnen leken op elkaar:
Hoewel de vorm van de twee verhalen duidelijke overeenkomsten heeft in de thematiek en de benaderingswijze ervan, zijn er ook vormelijke verschillen: waar in ‘Dagboek van een gek’ een “gekke” verteller het alledaagse beschreef, wordt in ‘De neus’ op een alledaagse manier iets geks beschreven. De verdwijning van de neus wordt namelijk tamelijk droogjes beschreven in een zakelijke schrijfstijl. Deze droge benadering werkt in het begin nog wel enigszins. Ik moest met name lachen om de barbier Ivan Jakovljevitsj die de neus van een klant in een broodje vindt. Maar al gauw kakt het allemaal wat in, vind ik. Op een gegeven moment ben je als lezer wel aan het gegeven gewend en is zo’n neus gewoon niet zo grappig meer.

Het einde waarin de verteller of de auteur toegeeft dat het allemaal nergens op slaat en zich hardop afvraagt wat het nut van zo’n verhaal is, voelt ook wat makkelijk. (Merk hier trouwens op dat zowel ‘Dagboek van een gek’ als ‘De neus’ gebruikmaken van een onbetrouwbare vertelinstantie.) Misschien dat zoiets toentertijd wel grappig en scherp was, maar ik vond het wat afgezaagd.

Maar nogmaals: misschien had ik het verhaal leuker gevonden als ik het niet meteen na 'Dagboek van een gek' had gelezen. Wellicht dat ik dit boek over vijftig jaar nog eens moet proberen.

Overigens is het natuurlijk eeuwig zonde dat er in de Nederlandse vertaling geen woordgrapje met ‘loopneus’ gemaakt wordt. Gemiste kans.

Zo'n kortverhaal heeft iets weg van een langgerekte grap. Een droge mop die duurt en duurt om flauw maar bevredigend te eindigen (Norm Macdonald was daar goed in). Je zou immers maar wakker worden zonder neus. Zo'n aangezicht staat uiteraard lager in aanzien. Bijzonder pijnlijk! Zeker als het symbool van je voormalige uiterlijk lustig rondloopt en weigert terug te keren. Eenmaal zichtbaar geschaad, wil bovendien niemand je nog helpen. Gelukkig wordt het probleem snel opgelost. Men wil anders nog wel eens rondneuzen of het probleem blijvend van aard is. Al met al is de Neus best een onderhoudend stukje satire. Zo goed als Dostojevesky en (nog later) Kafka is Gogol (hier) niet, maar vermakelijk is deze klucht wel.