Hallo Witte Mensen - Anousha Nzume (2017)

Witte mensen, wat is dat? Ik ben blank, wit is echt wat anders.

Dat is, wat in de huidige plotomschrijving eufemistisch "jip-en-janneketaal" wordt genoemd.
Als de rest van het boek van dezelfde kwaliteit is ...

Hallo Jumbo...:(

Persoonlijk snap ik heel goed dat het woord 'blank' door 'wit' vervangen wordt. 'Blank' heeft namelijk ook de betekenis 'rein', 'onbevlekt'.

Het gaat er inderdaad óók om dat 'zwart' een classificeerbaar iets is terwijl 'blank' suggereert dat het iets anders is - een norm vanwaaruit gekeken wordt naar groepen mensen met bepaalde uiterlijke kenmerken. Bij wit/zwart bestaat er meer de suggestie dat de twee termen dichterbij elkaar staan. Als men zo nodig 'zwart' wil classificeren als een bestaand iets, dan óók wit. Gelijke monniken gelijke kappen. Nog steeds imperfect (want rassenclassificatie is uberhaupt fictie) maar het is in ieder geval een eerste stap om in de taal een semantische brug te slaan naar meer specifieke ervaringen over hoe de wereld in elkaar steekt.

Ik gebruik dan ook liever niet het woord zwart, maar het is nu eenmaal gebruikelijk die term nu te gebruiken dus gebruik ik die ook maar (en over 10 jaar moeten we weer wat anders zeggen). Zwart is in de regel negatief, en zwart-wit vind ik zulke tegenstellingen dat je alleen maar extra nadruk op een eventueel verschil legt, het liefst aan beide zijden van het spectrum gestopt.

Zojuist dit boek gereserveerd. Hoe ongemakkelijk en opgeblazen ik discussies rondom ras/huidskleur soms vind, is het soms ook goed om iets te lezen wat buiten mijn comfortzone ligt en waar ik niet veel bij stilsta.

Na het zien van de televisiedocumentaire 'Wit is ook een kleur' (2016) en het lezen van het boek 'Hallo Witte Mensen' (2017) komt er een associatie bij me op. In mijn vroegere fitness kwam een nieuwe sporter die onlangs een beroerte kreeg. Deze witte man van middelbare leeftijd (natuurlijk!) moest een stapje terugdoen en wilde via een persoonlijk begeleidingstraject aan zijn eigen herstel werken. Zijn ego had echter niet gerekend op de fitnessinstructrice c.q. eigenaresse van de gym, die hem elke les opnieuw op zijn misstappen wees. Neem elke keer dat flesje water mee! Niet je handdoek over de handleuningen hangen van de apparaten! Bouw de oefeningen rustig af! Eerst de loopband uitzetten, dan rustig een achterwaartse stap op het afstapje en dán pas van het apparaat komen! (EN WAT JE OOK DOET: GEEN SPRONGETJE!) Elke berisping maakte hem kwader en meer verongelijkt, totdat de bom uiteindelijk barstte en hij ziedend de fitness verliet, terwijl de instructrice eigenlijk het grootste gelijk van de wereld had. Twee verliezers: zij verloor een klant; hij zou misschien niet meer gaan sporten in de toekomst.

Gedrag bij anderen veranderen is moeilijk, en zeker als het genoodzaakt is om daarbij de positie van een ander te zien en empathie op te moeten brengen voor een belevingswereld die wezenlijk anders is dan de jouwe. Of dat voor iemand geldt die misschien beter de spelregels van een fitnesszaal volgt, of voor de witte lezer van 'Hallo Witte Mensen' (2017) die heus ook wel begrijpt dat racisme niet oké is, en dat er duistere aspecten aan onze westerse cultuur kleven. Maar of je lieve witte mensen (tsja...) werkelijk aan kunt zetten tot zelfinzicht en gedragsverandering door een ratjetoe aan complexe onderwerpen terug te brengen tot enerverende columntaal!?

Men hoeft namelijk geen (latente) racist te zijn om kritiek te hebben op de hapsnap-vorm waarmee Anousha Nzume institutioneel racisme terugbrengt tot anekdotes, oneliners en catchphrases. Dan is het een biografisch egodocument, dan onderwijst Nzume in sleutelbegrippen- en concepten uit de postkoloniale theorie, dan neemt ze een meer journalistieke houding aan en strooit met CBS-statistieken, of dan komt ze met ludieke metaforen of grappige terzijdes. En elk hoofdstuk eindigt met een koddig grijsbalkje waarin verschillende stemmen hun ervaringen en tips delen in de moeizame omgang met witmensen.

Witte mensen (zoals ik) mogen best eens in de spiegel kijken naar 'onze' rol in het uitdragen van sociale constructies rond ras, klasse, gender, seksualiteit, lichamelijke en psychische gezondheid, etc. Maar als je hoegenaamd als ‘witte lezer’ al in een kramp schiet omdat jouw werkelijkheid niet maatgevend blijkt voor alles en iedereen, hoe kun er dan verwacht worden dat die empathie er opeens wel komt als je het móet en zál opbrengen? Omdat de ideeën voortkomen uit een academisch discours en daarmee automatisch wetenschappelijke waarde hebben? Of omdat de verhalen aangrijpend zijn en de lezer daarmee inzicht zou krijgen in misstanden in de samenleving?

Sprekend vanuit mijn eigen onderbuik: Bergman/Nzume roepen verzet op omdát ze een zwakke vorm kiezen waarin begrippen als 'wit privilege' en 'institutioneel racisme' eenduidige, rechtlijnige noemers blijven. Ze zetten echter niet aan tot een gezonde botsing tussen verschillende ideeën, maar het blijft een 'j'accuse' die medestanders verbindt en tegenstanders polariseert. Vooroordelen zijn niet oké, maar juist de complexe issues die ze aansnijden verdienen het om los te komen van het oordelen en die rechtlijnige goed/fout-logica. Maar dat zeg ik als geprivilegieerde witte man die zelf óók hard op weg is naar middelbare leeftijd...

Zegt de schrijver Jamal Ouariachi over de essayist/columnist Anousha Nzume:

'Waarom niet? Nou, niet alleen omdat de kandidatenlijst van Bij1 een nogal dubieus zooitje is. Daar staat bijvoorbeeld de geradicaliseerde extremist Anousha Nzume op. Je weet wel, dat type dat keer op keer propageert dat we toch vooral naar elkaar moeten luisteren (Hallo witte mensen!), maar dat zelf behoorlijk wat moeite heeft met luisteren.

Dat type dat zich systematisch afsluit voor kritiek op haar opvattingen, net zoals de andere leden van de benepen antiracisme-kringen waarin zij zich begeeft, bijvoorbeeld het gezelschap waarmee zij de podcast Dipsaus maakt, onder wie de beruchte extremist Arzu Aslan en de jammerlijk van haar voetstuk gevallen Trouw-journaliste Seada Nourhussen. ‘Door en voor vrouwen van kleur’, is de ondertitel van Dipsaus. Brrr, ja, ‘van kleur’, sowieso een van de ergerlijkste anglicismen van de afgelopen jaren.

Het onmogelijke allemansvriendisme van Sylvana Simons en Bij1 - vn.nl

Top recensie, Donkerwoud! Vooral met je laatste alinea weet je goed te beschrijven wat er vaak misgaat in discussies over huidskleur/ras.

Thanks!

Kan best waar zijn, maar gebruik dan niet zo'n even ergerlijk germanisme als 'sowieso' (= zonder meer) of 'überhaupt' (= in het geheel; heb je hier niet gebruikt).

Hahahahaha. Scherp!

En bij boeken als deze heb ik steevast de neiging om te vragen naar een definitie van 'racist' en 'discriminatie'. Ten aanzien van dat laatste woord al een discussie gevoerd met iemand van de redactie van Van Dale omdat ik in hun 'van Dale Handwoordenboek Hedendaags Nederlands' daarvoor de volgende verklaring las: ongeoorloofd onderscheid dat gemaakt wordt op grond van bepaalde, niet ter zake doende kenmerken. Ik val hier over het gebruik van het woord 'ongeoorloofd'. Dat wil ik graag aan een rechter overlaten. Discriminatie is volgens mij per definitie: onderscheid maken. Niet meer en niet minder. En dat doet ieder mens de gehele dag door. 's Morgens voor de kast staan en twijfelen wat je zult aantrekken. Bij het boodschappen doen twijfelen welke groenten je gaat kopen. Bij het koken welk gerecht uiteindelijk de voorkeur geniet. 's Avonds welke zender op de televisie wordt bekeken. Zodra je voor een keuze wordt gesteld ga je zaken afwegen en op grond van welke persoonlijke reden dan ook wordt je keuze bepaald. Dat is omdat je onderscheid maakt, dus discrimineert. Daaraan is niets ongeoorloofd.

Vandaar ook dat de wetgever in de Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden, hoofdstuk I, Art. 1, nauwkeurig aangeeft op grond waarvan NIET mag worden gediscrimineerd, aldus 'Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.' De crux ligt mijns inziens hier in 'of op welke grond dan ook'. Daaraan kun je alles koppelen: blond haar, blauwe ogen, lange tenen en ga zo maar door. Overigens geldt zulks alleen voor de 'behandeling'. Het verbiedt mij geenszins van het maken van onderscheid, zelfs niet naar aanleiding van eerdergenoemde kenmerken. Dat is dan nog altijd mijn eigen mening die niemand mij kan verbieden erop na te houden. En ja, ik heb zo mijn voorkeuren en aversies.

Nou, dat mag dus niet, want dan ben je een racist. Ik heb het aan den lijve ondervonden.

Zo is het mij ooit op de Hogeschool Rotterdam geleerd, tijdens een module Discriminatie en vooroordeel. De docente (moet ik nu schrijven geen witte mevrouw?) gaf bijzonder fijn les, kon goed luisteren. M.i. in tegenstelling tot Anousha Nzume ... tijdens een discussie over Zwarte Piet enige tijd geleden bij DWDD liet ze andere mensen niet uitspreken, ze riep wel steeds dat ze een boek had geschreven. Nu denk ik dat het om Hallo witte mensen ging. Geen idee wat de andere mensen wilden vertellen daar kregen ze dus geen ruimte voor.
Ik maak een onderscheid tussen auteurs die me op prettige wijze aanspreken en die me nieuwsgierig maken òf het tegenovergestelde.
Anousha Nzume spreekt me onprettig aan. Ik laat haar boek aan me voorbij gaan.

Dus ben ik niet de enige die zo erover denkt? Laten we Van Dale aanvallen.

Volgens mij kan ik alleen een 'racist' zijn wanneer ik onderscheid maak op basis van ras. En dan komt om de hoek kijken wat de een en wat ik beschouw als definitie van 'ras'.

Ik ben het met je eens. Ik denk dat bij bepaalde (beladen) woorden het goed is met elkaar af te spreken of vast te stellen wat onder een woord verstaan wordt.
Soms vraag ik tijdens gastlessen wat studenten onder een bepaald woord verstaan. Soms staat een definitie van Van Dale (eerst) ter discussie. Of en in hoeverre studenten het ermee eens zijn.

[quote]psyche schreef:

Met wie spreek je dat dan af?

Met de studenten, zodat we zo goed als mogelijk hetzelfde verstaan onder een woord en/of we zo goed mogelijk hetzelfde uitgangspunt hebben tijdens de les over dat woord (lees: thema van de gastlessen die ik geef).

Vanaf 7.15 heeft Nieuwsuur een item over deze blank/wit-discussie, met een bijdrage van niemand minder dan Anousha Nzume. Nieuwsuur: Nieuwsuur kijk je op npo.nl

Wel een boekje om je lekker aan te storen. Nzume brengt dit deels als persoonlijk verhaal en op die momenten is dit ook wel een prima werkje. Waar zij, en andere mensen van kleur tegenaan lopen, dat is een goed stuk. En dat is een probleem, dat ontken ik ook niet en daar moet wat tegen gedaan worden. Simpel.

Maar vervolgens trekt ze het breder, haalt ze de slavernij erbij (ik ken haar geschiedenis niet, maar ik denk dat haar blanke Russische voorouders allicht hier meer last van hadden dan haar Kameroense vader die arts is) en zegt ze dat alles racisme is. Het feit dat zwarten worden achtergesteld draait ze om dat blanken worden vooropgesteld, maar dat is nu net het normale. Iets dat voor iedereen moet gelden, maar geen white privilege.

En zo radicaliseert ze door, tot aan het eind dat je kebab niet mag verbeteren want culturele toe-eigening en je daarmee zegt dat kebab voor plebs is. Aldus Nzume. Maar als Sergio Herman ordinaire patat in zijn Frites Atelier een culinaire touch geeft hoor je haar niet. En zo gaat dit boek door. Het stoort, maar haalt haar betoog ook volledig onderuit.

Ik word niet vrolijk van wat ik hierboven lees (met name die stront van Ouariachi). Weinig mensen lijken te erkennen dat antizwartracisme een systeem is. Natuurlijk snap ik dat het toontje van Nzume ('lieve witte mensen') aversie op kan roepen, maar ze heeft naar mijn mening een toegankelijke en omvattende inleiding geschreven over de problemen rond antizwartracisme met de belangrijkste terminologie. Net als artikelen op het journalistieke platform OneWorld is het soms de stijl die misschien wat moeizaam en lomp is, maar de boodschap lijkt me heel belangrijk en wat mij betreft valt er over racisme niet te praten en is 'botsing van ideeën' vaker een probleem dan de oplossing. Overigens vind ik culturele appropriatie een interessant, maar wel lastig te bevatten concept. Ik zag Sylvana Simons zich ook een keer opwinden over roti zonder plaat (want dat is de eigenlijke roti), maar dit is een complex fenomeen dat verder gaat dan een inaccurate omschrijving van bijvoorbeeld een gerecht.

Al met al ben ik in ieder geval blij dat er radicale schrijvers als Nzume bestaan die het oeverloze gebabbel over racisme vooruit helpen. Voor een wat 'mildere' inleiding tot antiracisme is 'Nederland mijn Vaderland' van Zihni Özdil misschien een goede tip.