Train to Pakistan - Khushwant Singh (1956)

Ik heb de Nederlandstalige vertaling gelezen (Hollands Diep 2017) en wat mij betreft: absoluut een aanrader.

Misschien actueler dan we zouden wensen: Wanneer rust en vrede smelten als sneeuw voor de zon, wat schiet er dan nog over van onze grote woorden en nobele gedachten?

In het voorwoord bij de nieuwe Nederlandse vertaling betoogt Naema Tahir terecht dat de literaire canon te eenzijdig Westers gekleurd is. Haar oproep over de bekende grenzen heen te kijken neem ik graag ter harte. Train to Pakistan veronderstelt ze een zekere titel voor een mondiale canon ‘als we er ooit in slagen om onze vooringenomenheid en onwetendheid van ons af te schudden’. Daar ben ik dan weer minder zeker van…

Het probleem is dat Train to Pakistan, over de bloedige scheiding tussen India en Pakistan volgend op de onafhankelijkheid van de Engelsen, als literatuur nogal tekort schiet. Het geeft een aardig beeld van een gruwelijk stuk geschiedenis en hoe dat door betrokkenen beleefd zal zijn. Het doet dat door een aantal personages die ‘ergens’ voor staan te belichten; een Sikh-priester, een magistraat, een rebelse tiener, een Britse sociaal werker en nog een aantal personages. Het blijven op psychologisch niveau stock characters. Ze krijgen te maken met dilemma’s die je wel kunt uittekenen en nergens tot een verrassende invalshoek leiden. Bovendien is de schaal van het drama veel te groot voor het geringe aantal pagina’s (175). Een onderwerp als dit, met deze veelheid aan personages, vraagt al snel om een pagina of 400.

Over de stijl moeten we het maar helemaal niet hebben:

Pag 14: “Kraaien beginnen te krassen in de kikarbomen”
Pag 15: “Kraaien krassen zachtjes vanuit de kikarbomen”
Pag 22: “Kraaien begonnen te krassen in de kikarbomen”
Pag 23: “De kraaien kwamen weer tot rust in de bomen”
Pag 24: “De kraaien vlogen wild krassend op uit de kikarbomen”

Dat geeft helaas zo ongeveer de rijkdom van beelden en woordkeuze in deze roman weer…

Al met al is een boeiende stukje Indiase geschiedenis in een hopeloos ouderwetse vorm opgediend. De literaire canon mag dan zwaar Westers georiënteerd, maar bestaat toch vooral uit werken die voor hun tijd vernieuwend waren en nog altijd zeggingskracht uitoefenen. Het is zeker wel mogelijk door Train to Pakistan (aan)gegrepen te worden, maar vernieuwend of anderszins uniek is de roman toch niet te noemen.

Me dunkt: deze deksels interessante woorden verdienen een apart plekje op de site! De discussie is verplaatst naar het gloednieuwe topic over canonisering en diversiteit en kan daar ook worden voortgezet.