Kırmızı Saçlı Kadın - Orhan Pamuk (2016)

De Nederlandse vertaling wordt al een maand na de Engelse ( 22 augustus) verwacht.

Orhan Pamuk in gesprek met Abdelkader Benali - SPUI25

22 september 2017 in de Westerkerk in Amsterdam

Bij het tienjarige bestaan van SPUI25 en het verschijnen van zijn nieuwe roman ‘De vrouw met het rode haar’, brengt Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk een bezoek aan Nederland. Hij wordt geïnterviewd door auteur Abdelkader Benali.

Ter afsluiting van de jubileumweek met het thema ‘New Frontiers’, zal Pamuk in de Amsterdamse Westerkerk aan de hand van beelden vertellen over de grenzen die hij in zijn leven en werk is tegengekomen en al dan niet is overgegaan.

Abdelkader Benali gaat daarna uitgebreid in gesprek met de Nobelprijswinnaar in de literatuur Pamuk over zijn oeuvre, engagement, én zijn nieuwste boek De vrouw met het rode haar. Daarna is er mogelijkheid tot signeren.

Ik heb alles van Pamuk gelezen. Wat voor Het zwarte boek werd gepubliceerd, vind ik kwalitatief minder goed, maar nog altijd goed. Vanaf dan heeft hij echter meesterwerk na meesterwerk geschreven. Recensenten en lezers verschillen weliswaar van mening over wat nu zijn beste boek is. Maar alle romans, ook zijn laatste en dunner boek dan we van Pamuk gewoon zijn, is een pareltje. De stijl is adembenemend, de verhaallijn interessant. Het tweede deel is minder verhalend en theoretischer. Herhaalt Pamuk zich? Ja. Mag dat? Ja, zoiets noemen we nog altijd bouwen aan een oeuvre.
Gewoon lezen, deze roman. Niet zeuren over eventuele kleine gebreken.

*****

Volkskrant recensie

De aanleiding om deze roman van Pamuk te lezen was de film The Wild Pear Tree van de Turkse cineast Nuri Bilge Ceylan. Daarin is namelijk ook sprake van een puttengraver, een vader en een zoon, en die zoon wil evenals de zoon in de roman van Pamuk schrijver worden. Tel daarbij op mijn interesse voor boeken waar een put in voor komt en het zoeken naar water...dit boek moest ik gewoon lezen!
Helaas is deze roman van Pamuk niet zo sterk als de film van Ceylan. Ik heb er wel van genoten en vooral het Oedipus verhaal dat erin verwerkt is vond ik interessant. Het is ook een spannend boek, deel een en twee eindigen met een heuse cliffhanger (de put variant). Maar ik vond de literaire uitdaging niet zo groot. Het is allemaal een beetje voorspelbaar en het is ook jammer dat alles als een mozaïek in elkaar past en er daarom niet veel te raden overblijft voor de lezer.

Het was wel mijn eerste van Pamuk en ga nu zeker meer van hem lezen.

Met voorsprong de slechtste roman van Orhan Pamuk in twintig jaar.

Het viel mij ook een beetje tegen, maar dat belooft in ieder geval wat voor zijn andere romans.

Op acht stemmen sta ik inmiddels bij Pamuk, en eigenlijk heb ik daarmee al z'n romans vanaf de jaren '90 gelezen (plus nog een goed stuk van Istanbul, maar dat vond ik niet om door te komen). Vanaf Ik heet Karmozijn vind ik al z'n vertaalde literaire fictie goed tot zeer goed. Tot een paar dagen geleden, toen ik De vrouw met het rode haar uitlas.

Op mij komt het boek over als het resultaat van routine en haast. Geen spoor van de schitterende en strakke compositie die in het beste werk van Pamuk aanwezig is. Nee integendeel, het verhaal is een rommeltje, met herhaling, een veel te expliciete duiding en dan aan het eind nog eens een kunstgreep met betrekking tot het perspectief die absoluut niet overtuigt. De Oedipus-thematiek (plus z'n Oosterse tegenhanger) is veel te prominent aanwezig, ook in de verhaalontwikkeling zelf. Het meest aardige is eigenlijk nog het procedé van het puttengraven, waarmee Pamuk net als bij Dat vreemde in mijn hoofd weer een inmiddels obsoleet beroep gebruikt om het veranderde Turkije te beschrijven en duiden. Als de roman zich alleen maar hierop had geconcentreerd en vervolgens de personages meer had uitgewerkt, dan had het weer een puik boek kunnen zijn.

Terugkijkend vormen de boeken rondom de eeuwwisseling wat mij betreft het hoogtepunt in Pamuks oeuvre. Bij een eventueel nieuwe publicatie van zijn hand ga ik kritisch kijken of ik daar nog wel aan moet beginnen, want volgens mij zit de sleet er stevig op.

Vasthouden aan het oude als alles verandert. In 'De Vrouw met het Rode Haar' (2016) mijmert een ouder wordende zakenman over de vormende weken dat hij in Öngören moest werken als assistent van een puttenmaker. Zijn links-activistische vader liet het afweten toen Cem dringend geld nodig had om zijn universitaire studie te kunnen bekostigen. Öngören was nog een dorpje aan de periferie van een grote stad, maar mettertijd zou het volledig opgeslokt worden door een uitdijende metropool als Istanbul. Zoals het putten maken als ambacht ingehaald zou worden door moderne technologie, zo zou het dorpsleven van Öngören zelf ook veranderen onder druk van globalisering, industrialisering en stedelijke groei.

Maar voor Cem is de herinnering aan Öngören springlevend. De ons-kent-ons dorpsgemeenschap. De klassieke ambacht van het putten maken: noeste, uitputtende arbeid en met een weinig accuraat fingerspitzengefühl op zoek naar de waterbron. De kleurrijke verhalen van leermeester Mahmut, waarin religieuze parabelen samenkomen met volkswijsheden en smeuïge anekdotes. En natuurlijk de spaarzame momenten wanneer de hoofdpersoon contact weet te leggen met de vrouw met het rode haar; een enigmatische aanwezigheid die zinnelijkheid en vrijheid uitstraalt in een conservatieve gemeenschap. Naast de moralistische vertellingen van Mahmud raakt Cem geïnspireerd door haar vele rollen als actrice van een experimentele theatergemeenschap.

Toch eindigde deze vormende tijd in Öngören met een judasstreek. Cem zou het dorpje van toen met de staart tussen de benen verlaten en een levenslange fascinatie houden naar Oosterse en Westerse noodlotsvertellingen. De zoon die zijn vader vermoordt en naar bed gaat met zijn moeder (Oedipus) tegenover de vader die zijn zoon afslacht in een dagenlange eindstrijd (Rostam & Sohrab). Zouden deze klassieke vertellingen Cem meer kunnen vertellen over zijn eigen beweegreden om het ultieme verraad te plegen op een vaderfiguur? Of voegt hij er zelf iets aan toe door zijn eigen situatie erop te projecteren? Wat is nog de werkelijkheid tussen mythes die ons vormen of die wij zelf vormen? Als de ik-verteller voor zaken terug moet naar een compleet veranderd Öngören, dan moet hij óók de confrontatie aan met een verleden dat hem zowel nostalgisch stemt als angst inboezemt.

Voor mij wordt het tijd om eens op zoek te gaan naar jonge Turkse auteurs. 'De Vrouw met het Rode Haar' (2016) leest lekker weg en het heeft de postmoderne elementen die ik waarder uit eerder werk van Orhan Pamuk, zoals hoe wereldliteratuur en kunstgeschiedenis naadloos overlopen in een psychologisch portret. Het is sterk hoe parallellen tussen de vadermoord (Oedipus) en zoonmoord (Sohrab & Rostam) worden doorgetrokken naar maatschappijkritiek op eigentijdse kwesties. Maar 'De Vrouw met het Rode Haar' (2016) voelt als een verplicht nummertje voor een Nobelprijswinnaar die weinig scherpe randjes opzoekt. Daarnaast heeft de feministische apotheose iets flauws in een roman waarin vrouwelijke personages weinig persoonlijkheid krijgen. Alsof het een soort plotwending is dat vrouwen een stem hebben, terwijl Pamuk ze vooral voorspelbaar opvoert als muzen in de beleving van een obsessief mannelijk personage.