menu

Hij Kan Me de Bout Hachelen met Zijn Vorstendommetje: Over Anna Karenina en de Kunst van het Vertalen - Hans Boland (2017)

mijn stem
3,62 (4)
4 stemmen

Nederlands
Waargebeurd / Ideeƫnliteratuur

128 pagina's
Eerste druk: Pegasus, Amsterdam (Nederland)

Lev Tolstoi (1828-1910) was een schrijver-filosoof en werd in de laatste decennia van zijn leven gezien als het geweten van de natie. Ook buiten Rusland vond zijn gedachtegoed grote aanhang. Zijn meesterwerk Anna Karenina wordt nog altijd gezien als een absoluut hoogtepunt in de Europese literatuur. Hans Boland legt uit waarom dat terecht is, maar schuwt daarbij het omvertrekken van heilige huisjes niet.

zoeken in:
avatar van mjk87
4,0
Zie ook de discussie bij Anna Karenina vanaf hier.

Lijkt me een enorm boeiend boek dit, ook al heb ik het idee het totaal oneens met Boland te zijn. Hij is in ieder geval besteld.

avatar van eRCee
Schrijver-tovenaar? (zie plotomschrijving)

avatar van mjk87
4,0
Ja geen idee, dat staat op de achterkant. Mits niet te lyrisch en subjectief neem ik die onverkort over.

avatar van eRCee
H'm snap ik, maar kan het toch niet plaatsen, ook niet met wikipedia erbij. Dus ik heb maar even een wijziging ingestuurd.

Wat het vertalen betreft, in aanvulling op de discussie bij Anna Karenina, denk ik dat je bij de uitersten moet proberen weg te blijven. Letterlijk vertalen bestaat nu eenmaal niet, maar om er nu hedendaagse spreektaal van te maken zal meestal ook niet nodig zijn. Ik heb het gevoel dat Boland zich iets teveel probeert af te zetten tegen de andere, strikte vertaalstroming en vraag me af of dat de kwaliteit van zijn vertalingen ten goede komt.

avatar van mjk87
4,0
Noot vooraf: ik raad iedereen aan dit te lezen, maar pas na Anna Karenina. Er staan enorm veel spoilers in.

------------------

Hetgeen ik nog het meest leerde van Boland in zijn interviews - en hij meldt het ook in dit boek- is dat het Anna Karénina is, en niet zoals zoveel Nederlands denken: Anna Karenína.

Dit boek bestaat uit drie delen. Een relatief lange intro over vertalen en de problemen waar een vertaler tegenaan loopt. Hier roept Boland al enorm veel zinnige dingen. Daarna een enorme boeiende analyse van de Anna Karenina zelf. Niet enkel op de inhoud, maar ook tekstueel en qua opbouw wordt deze helemaal tot het bot uitgekleed. Tolstojs leven en wereld worden hierbij betrokken, zoals het ook hoort in een goede review. En daarna komt nog een stuk over keuzes voor zijn vertaling van het boek waar het nu allemaal om draait.

Boland is van de school van de verzielende vertaling. In zijn idee is de Russische ziel anders dan de Nederlandse en moet je dus niet enkel woordelijk vertalen maar dit boek zo vertalen alsof het een Nederlands boek zou zijn geweest. Dit is in Nederland nooit gebeurd, daarom konden wij er tot nu toe niet zo van genieten als andere landen om ons heen. Nu lijkt me dat volstrekte kul, maar ik ben het hier oprecht niet mee eens. Ik kies juist voor een Russisch boek, met die ziel. Als Russen zeggen: alle gelukkige gezinnen lijken op elkaar, dan is dat zo. Ook al zeggen wij in Nederland sneller - Boland heeft daarin gelijk- dat gelukkige gezinnen allemaal op elkaar lijken. En zo komt hij met enorm veel voorbeelden waarin zijn vertaling beter zou zijn. Soms terecht, vooral als het gaat om het geringe aantal woorden dat het Russisch kent en je soms een ander woord moet kiezen omdat dat bedoeld is. Soms een kwestie van smaak of je nu moet verzielen of niet. Vooral met Nederlandse gezegden en wijsheden, die horen wat mij betreft daar niet in thuis. En soms praat Boland echt poep. Volgens hem bijvoorbeeld zeggen wij in Nederland sneller 'goed van de tongriem gesneden' dan welbespraakt of welsprekend. Dat lijkt me gewoon onjuist.

Buiten dat vind ik ook dat Boland soms te ver gaat. Hij geeft zelf aan dat de naam van de vertaler op de voorkant zou moeten. Je leest niet 'Anna Achmatova, maar de Achmatova van Boland'. Nu is dat bij de poëzie van Achmatova nog anders, maar zoiets zou niet moeten, hoezeer je er nooit helemaal aan ontkomt. Ik wil Tolstoj lezen, niet Boland. Want als je in een vertaling Nederlandse dichtregels gaat toevoegen of zoals Boland ook weleens doet, de tekst aanpassen omdat het origineel onduidelijk is, dan ga je je boekje te buiten. Zo noemt hij Oblonski eens ter verduidelijk de zwager van Karénin, maar dit staat nergens in de originele taal. Ik als onwetende lezer heb geen weet daarvan, maar is mijns inziens wel een doodzonde. Ook het inkorten van stukken tekst omdat grote stukken in een zin onnodig zijn lijkt me niet de taak van een vertaler.

Nu geef ik toe dat die stukken die hij noemt ter vergelijk in zijn vertaling inderdaad vlot lezen. Voor iemand die nog nooit een Russisch boek heeft gepakt zou dit goed behapbaar moeten zijn.

Dit is al met al echt een boekje dat spat van het taalgevoel en zou iedereen die vertaalde literatuur leest eens moeten lezen. En ik krijg zo weer zin om Anna Karenina voor een derde maal te lezen, maar dan niet in Bolands vertaling. 4,0*

Ted Kerkjes
Interessant stuk, mjk87!

Zijn er trouwens ook andere liefhebbers van de Bommelsaga van Marten Toonder die bij de titel van dit werk ook aan De Hachelbouten moesten denken?

avatar van Sol1
Sol1 (moderator)
Ted Kerkjes schreef:
Zijn er trouwens ook andere liefhebbers van de Bommelsaga van Marten Toonder

Dat wel.
Ted Kerkjes schreef:
die bij de titel van dit werk ook aan De Hachelbouten moesten denken?

Dat niet.

avatar van eRCee
mjk87 schreef:
En soms praat Boland echt poep. Volgens hem bijvoorbeeld zeggen wij in Nederland sneller 'goed van de tongriem gesneden' dan welbespraakt of welsprekend. Dat lijkt me gewoon onjuist.

Dat idee kreeg ik ook al na zijn DWDD-interview. Wat Boland als normaal taalgebruik ervaart is toch heel subjectief.

Want als je in een vertaling Nederlandse dichtregels gaat toevoegen of zoals Boland ook weleens doet, de tekst aanpassen omdat het origineel onduidelijk is, dan ga je je boekje te buiten. Zo noemt hij Oblonski eens ter verduidelijk de zwager van Karénin, maar dit staat nergens in de originele taal. Ik als onwetende lezer heb geen weet daarvan, maar is mijns inziens wel een doodzonde. Ook het inkorten van stukken tekst omdat grote stukken in een zin onnodig zijn lijkt me niet de taak van een vertaler.

Helemaal mee eens, dit is echt een stap terug in de vertaalkunde. Vertalen is geen redigeren, een vlot lezende tekst is ook geen doel op zich. (De enige uitzondering hierop kan je maken als je toestemming krijgt van de auteur voor een aanpassing.)

avatar van Bruno_6
De auteur werd vandaag geïnterviewd op Radio 1. Je kan het gesprek hier herbeluisteren.

Hoe denken jullie over het vertalen van 'mijn man' met 'je broer' omdat een vrouw in het Nederlands nooit 'mijn man' zou zeggen wanneer ze spreekt met haar zwager over haar man?

avatar van mjk87
4,0
Hando schreef:
Hoe denken jullie over het vertalen van 'mijn man' met 'je broer' omdat een vrouw in het Nederlands nooit 'mijn man' zou zeggen wanneer ze spreekt met haar zwager over haar man?


Boland heeft gelijk dat dit zuiverder Nederlands is, maar als men in het Russisch iets anders zegt wil ik dát lezen. Ik lees namelijk een vertaald Russisch werk, niet een Nederlands werk.

mjk87 schreef:
(quote)


Boland heeft gelijk dat dit zuiverder Nederlands is, maar als men in het Russisch iets anders zegt wil ik dát lezen. Ik lees namelijk een vertaald Russisch werk, niet een Nederlands werk.
Maar toch is de rol van vertaler niet beperkt tot alleen de woordjes. Het voorbeeld van Hando is wat lastig, omdat we de Russische manier ook begrijpen, maar dat zal niet altijd zo zijn. Ik denk dat ik het met hem eens ben.

Knisper schreef:
(quote)
Maar toch is de rol van vertaler niet beperkt tot alleen de woordjes. Het voorbeeld van Hando is wat lastig, omdat we de Russische manier ook begrijpen, maar dat zal niet altijd zo zijn. Ik denk dat ik het met hem eens ben.


Mijn schoonzus heeft nog nooit 'mijn man' gebruikt in gesprek met mij. Ik weet niet hoe ik dat zou ervaren; de enige context die ik kan bedenken waarin het gebruikt zou kunnen worden is wanneer echtgenoten met elkaar vergeleken worden; met andere woorden wanneer je de nadruk legt op de kwaliteit van het 'mijn man zijn'.

Ik denk dat het te vergelijken is met het vertalen van 'you'. Ik zou me eraan storen wanneer dat enkel met 'je' vertaald zou worden omdat men nu eenmaal geen beleefdheidsvorm kent in het Engels. Het zou enorm raar zijn om een jong persoon tegen een ouder personage 'je' te laten zeggen. Heeft niets met authenticiteit te maken.

avatar van Lalage
3,0
Dit boekje bestaat uit twee delen: een literaire analyse van Anna Karenina wordt gevolgd door een kijkje in de keuken van vertaler Hans Boland. Net als op tv komt hij soms een beetje arrogant over, maar mijn bewondering voor zijn vakmanschap is nog groter geworden.

Ted Kerkjes
Lalage schreef:
Net als op tv komt hij soms een beetje arrogant over, maar mijn bewondering voor zijn vakmanschap is nog groter geworden.
Hoe sta jij tegenover Bolands opvattingen over vertalen (Boland vertaalt niet alleen naar de Nederlandse taal, maar ook naar de "Nederlandse cultuur")? Daar ben ik wel benieuwd naar, omdat jij zoveel buitenlandse literatuur hebt gelezen.

avatar van Lalage
3,0
Ik vind het prima wat hij doet, want door deze manier van vertalen maakt hij er een toegankelijk verhaal van. Ik kom regelmatig houterige vertalingen tegen en dan is het een verademing om soepele zinnen te lezen. Je kunt je afvragen wat er dan nog overblijft van de oorspronkelijke stijl, maar dat is geen argument om dan maar krom Nederlands te gaan schrijven dat ook nog niet te volgen is.

Deze discussie doet me trouwens erg denken aan die van de vertaling van de bijbel. Daarbij is het altijd goed om te bedenken wat het doel is van je vertaling: moet het een leesbaar verhaal worden of gaat het je om bijbelstudie, waarbij je de grondtekst zo dicht mogelijk wil naderen? Wat Boland goed uitlegt is dat een vertaler veel meer doet dan woordjes vertalen: hij moet er lopende zinnen van maken en heeft ook kennis van de context van het verhaal. Bij een verhaal uit een andere tijd en cultuur is dat zo belangrijk, want vaak heeft de lezer die kennis niet. En dan kan het zelfs fijner zijn om een vertaling te lezen, waar af en toe een bijzin of voetnoot is toegevoegd om bepaalde zaken uit te leggen.

avatar van eRCee
In het nawoord bij De vulkaan van Klaus Mann stond een zin die ongeveer zo ging: 'sommige benamingen die nu als aanstootgevend worden ervaren zijn gehandhaafd om de historische accuraatheid te bewaren'. Geen enkele vertaler zal alleen woorden vertalen, allemaal proberen ze er soepel Nederlands van te maken, maar cultureel of historisch bepaalde eigenaardigheden moeten mijns inziens niet veranderd worden in de hoofdtekst. Ik lees geen boeken om de wereld zoals ik die al ken gespiegeld te zien. Als het echt noodzakelijk is kan een voetnoot helpen, daarnaast vind ik een toelichting van de vertaler aan het einde altijd prettig.

avatar van Sol1
Sol1 (moderator)
mjk87 schreef:
Boland heeft gelijk dat dit zuiverder Nederlands is, maar als men in het Russisch iets anders zegt wil ik dát lezen. Ik lees namelijk een vertaald Russisch werk, niet een Nederlands werk.


100% mee eens. Ik heb hier uit 1981 een in het Nederlandse vertaalde verzameling korte verhalen uit circa 1920 van de Russische schrijver Michael Zosjtsjenko. Doordat er gewerkt wordt met 'gewone' Nederlandse taal in gesprekken tussen 'gewone' mensen, om aan te sluiten bij de Nederlandse cultuur, lijkt het soms meer alsof je een verslag zit te lezen over Nederlanders met buitenissige Russische namen....Daardoor wordt je uit het verhaal gehaald...Denk aan termen als 'koekeloeren', 'ronddarren', een typische kreet als 'niks geen' en meer van dat 'fraais'. Het komt soms zelfs geforceerd over.

4,0
Een kijkje in de keuken van de vertaler

Na het voltooien van zijn nieuwste vertaling van de roman Anna Karenina van Lev Tolstoi (1828-1910) heeft Hans Boland (1951) zich toegelegd op het schrijven van het informatieve boekje; Hij kan me de hout hachelen met zijn vorstendommetje, waarin hij uitleg geeft hoe hij te werk gaat en over de keuzes die hij heeft gemaakt in deze vertaling en in het algemeen over het vertalen van Russische literatuur, zijn grote passie.

Dat taal überhaupt zijn passie is blijkt uit het feit dat hij aftrapt met de wens dat er in het middelbaar onderwijs weer aandacht besteed zou moeten worden aan het vertalen van teksten. Hierdoor zou er meer taalgevoel, -beheersing en -bewustzijn gecreëerd worden en slordig taalgebruik tegengaan.
Taal is natuurlijk een dynamisch iets en het zal altijd blijven veranderen, maar de verarming van de Nederlandse taal, die tegenwoordig zo vaak te vinden is op bijvoorbeeld de sociale media, is mij in ieder geval een gruwel, dus onderschrijf ik dit volmondig.

Boland is een groot voorstander van een vrije vertaling die zijns inziens de context meestal meer recht doet dan letterlijk vertalen, waarbij bijvoorbeeld woordgrappen en gezegden hun kracht zullen verliezen, omdat deze niet letterlijk cq woordelijk gebruikt worden in de Nederlandse taal. Het is hierbij evenwel belangrijk dat de context en authenticiteit van het verhaal behouden blijft.

'Want literair vertalen is een kunst en vrijheid is de grondslag van het artistieke genie.'

De klassieker Anna Karenina verscheen in 1877 en wordt gezien als een van de allergrootste literaire werken en is tot op heden nog steeds een roman die wereldwijd nog steeds graag gelezen wordt. Over de vraag wat nou precies het grote geheim is van de aantrekkingskracht van dit werk, heeft menigeen zijn hoofd gebroken en een antwoord is niet gemakkelijk, zelfs onmogelijk te geven. Toch zijn er vele kritieken verschenen en evenzoveel meningen.

'Voor mij persoonlijk is het grootste raadsel van Anna Karenina - en van alle andere schitterende verhalen van Tolstoi, Oorlog en vrede niet uitgezonderd - dat een bijna gênante ideeënarmoede de basis kan zijn voor een fabelachtig literair monument.'

Wat dit boekje uitermate pakkend maakt is dat Boland de lezer meeneemt in het verhaal van Karenina en uitgebreid aandacht besteed aan Tolstoi en zijn werk. Hij geeft een helder inzicht in de synopsis, opbouw van het boek, thematiek, motieven, personages en dergelijke. Tevens geeft de auteur per hoofdstuk aan waar hij mee heeft geworsteld tijdens de vertaling, welke keuzes hij heeft gemaakt en waarom. Enige kennis van literaire terminologie is handig, maar verduidelijking is natuurlijk ook te vinden op Google.

Het is op twee manieren te gebruiken: als voorbereiding op het lezen van Anna Karenina - let wel; dan zijn er wel spoilers te lezen - of naderhand om meer verdieping te vinden in datgene wat je hebt gelezen.

Als epiloog is een gedicht opgenomen van Anna Achmatova, wiens werk Boland - die in 2015 de Martinus Nijhoff Vertaalprijs uitgereikt heeft gekregen - ook heeft vertaald.

Een mooie toevoeging zijn de twee in het boek opgenomen plattegrondjes met de belangrijkste plaatsen die in Tolstoi's werk beschreven worden.
In een prettig leesbare stijl maakt Boland Anna Karenina nog mooier, begrijpelijker en geeft het de lezer de kans om nog dieper te duiken in dit Russische meesterwerk en het wel en wee van Anna en Vronski. Een schitterende aanvulling!

avatar van Pecore
Moet zeggen dat ik toch wel zeer ontvankelijk ben voor de argumenten van Boland, als ik de berichten hier zo lees en aan de hand van zijn media-optredens. Het verwijt dat hij niet alleen taal vertaalt, maar ook cultuur, lijkt de plank toch wel mis te slaan. Waar je in meer woordelijke vertalingen (een woordelijke vertaling van een Russisch werk van 150 jaar geleden is bij voorbaat onleesbaar, dunkt mij) toch een evident deel van hetgeen de oorspronkelijke auteur wil vertellen gaat missen, wordt dat probleem door iemand als Boland, met al zijn expertise, vakkundig onderuit gehaald. Kun je met zo een moderne vertaling niet juist meer in de wereld van Tolstoi en het oude Rusland duiken dan met een meer woordelijke vertaling? Is het niet per definitie de taak van een vertaler om een boek in vertaling minstens zo goed (of zelfs beter) te maken als (dan) de oorspronkelijke versie?

avatar van eRCee
Een vertaling is nooit woordelijk. Je zet de ene taal om in een andere, inclusief andere zinsbouw, grammatica, andere uitdrukkingen, een ander collectief geheugen. Boland zet zich graag af tegen de vertalers van de vorige generatie, maar dat is geen eerlijke vergelijking, omdat de taal geevolueerd is. Je moet hem vergelijken met mensen als Arthur Langeveld en Gerard Cruys (één van de verschillen is dat deze heren geen apart boekje uitgeven over hun vertalingen maar gewoon een bescheiden nawoord schrijven).

avatar van Pecore
Natuurlijk is een vertaling niet woordelijk, dat zou wat zijn zeg. De ene vertaler probeert zo woordelijk mogelijk te werken, Boland permitteert zich op dat gebied (te?) veel vrijheid. Waar het mij om gaat is op welke manier je dichter bij de oorspronkelijke versie komt. Een boekje als dit of een nawoord, tja, dat heeft er weinig mee te maken.

Een boek speelt zich af in de belevingswereld van de lezer. Met de originele Tolstoi-lezer, de methode Reve (vertalen wat er staat) en de methode Boland (vertalen wat er wordt bedoeld) heb je drie verschillende belevingswerelden. Ik denk dat die van Boland en Tolstoi de meeste overlapping hebben.

avatar van eRCee
Wat mij tegenstaat is dat Boland een beetje doet alsof zijn collega's woordelijk vertalen. Elke vertaler moet creatieve oplossingen verzinnen en zal de tekst dus beïnvloeden, daar is niks bijzonders aan, en dat geldt ook als je uitgangspunt is 'vertalen wat er staat'. Toch denk ik dat de insteek daarbij moet zijn om de tekst recht te doen en je eigen smaak ondergeschikt te maken. Wat dat betreft lijkt Boland mij een beetje een uitzonderingspositie in te nemen onder onze vooraanstaande vertalers, waarvan ik het niveau over het algemeen als hoog inschat.

avatar van Pecore
Dat vertaalwerk meer is dan een tekst door google translate halen, weet iedereen. Ik krijg, voor zover ik het meegekregen heb, ook niet de indruk dat Boland het zo bedoelt. Dat het niet de meest gewaardeerde collega zal zijn, kan ik dan weer wel begrijpen. Die zelfingenomenheid kan best stuitend zijn.

Maar het zegt niks over de inhoud van zijn werk. Ik vind zijn argumenten voor zich spreken. Het zal denk ik altijd een kwestie van persoonlijke voorkeur zijn. Een boek beleven zoals het geschreven is of meer uitgedaagd worden vanwege culturele en taalkundige barrières. Waar trek je de grens? Boland een stuk verder dan de meeste anderen, en daar valt best wat voor te zeggen.

Gast
geplaatst: vandaag om 01:17 uur

geplaatst: vandaag om 01:17 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.