The Road - Cormac McCarthy (2006)

Voor mij zit de kracht van het boek dat het een ogenschijnlijk vlak verhaaltje - man wil zoon redden in apocalyptisch Amerika - zoveel metaforische diepgang heeft. Het is in de eerste plaats een verhaal over vaders en zoons, en hoe deze elkaar bijstaan om te kunnen overleven in een wereld die aan de rand van de afgrond is. McCarthy onderscheidt zich, van bijvoorbeeld Stephen King met The Dark Tower, door de gebeurtenissen zo onder te belichten dat we het zelf in kunnen vullen wat er nou eigenlijk gebeurt. Dat prikkelt de fantasie meer dan dat bij een gemiddelde scifi het geval wil.

Ik werd bij het lezen van The Road erg herinnerd aan Le Temps de Loups van Michael Haneke. Niet nader genoemde ramp, de 'beschaving' bestaat niet meer en de karakters die we volgen moeten zien te overleven.

Hetgeen the Man en the Boy meemaken is alleen vele malen extensiever. Evenals de langlopende strip The Walking Dead is de rode draad een vader en een zoon die zich moeten handhaven in een ogenschijnlijk onmogelijke situatie. Je wordt als lezer compleet meegesleept in hun relaas door de barre omstandigheden en de futiliteiten waarop hun concept van hoop is gebaseerd. En ook ben ik het erg eens met Donkerwoud:Ik denk niet dat mijn broer het me zal vergeven dat ik nog steeds niet in The Dark Tower ben begonnen maar hierover kan ik dus niet meepraten. Wat de minimale openbaring van de gebeurtenissen betreft sta ik echter geheel achter deze opmerking, er wordt ons geen gebod opgelegd over genoeg elementen die we dus zelf kunnen invullen en zo kunnen we dus onze eigen realiteit scheppen en ons hierin verplaatsen. Prachtig vond ik ook de dialogen; the Boy groeit veel te snel op voor een jongen van zijn leeftijd maar kan niet anders en moet ook wel in deze wereld. En op andere momenten is hij juist verschrikkelijk naïef zoals ieder kind is.

En McCarthy heeft sowieso een desolate stijl van schrijven daar hij zoveel mogelijk leestekens en dergelijke weglaat. Ik snap niet precies hoe maar deze stijl past perfect bij dit verhaal. Ik ben best bekend met post-apocalyptische vertellingen -waar ik overigens gek op ben- maar toch wist The Road me geheel mee te trekken en te overdonderen. Wat een verschrikkelijk relaas en hoe prachtig opgetekend! Dit is zo'n boek dat nog lang in mijn hoofd zal blijven rondspoken...

Van romans als De pest (Camus), De stad der blinden (Saramago) en Het licht (Lindgren), boeken waarin een catastrofe plaatsvindt en vervolgens wordt beschreven hoe de personages hierop reageren, ben ik een liefhebber.
The road is meer post-apocalyptisch; het verhaal speelt zich af na de catastrofe en de ontwikkelingsmogelijkheden zijn derhalve beperkter. Dat blijkt ook wel. McCarthy beschrijft een vader en een zoon die door een desolaat landschap trekken, en veel meer dan deze beschrijving biedt het boek niet. Vanaf de eerste pagina ligt het verhaal eigenlijk vast. Wat mij betreft is The road daarom meeslepend noch ontroerend.
De stijl van McCarthy is zeker ook niet om over naar huis te schrijven. In de woordkeuze zit veel herhaling, grote stukken pagina worden gevuld met tergend saaie dialogen en er zijn weinig beelden. Het einde, eigenlijk de enige ontwikkeling die plaatsvindt in het boek, is simplistisch en getuigt van een gebrek aan durf (de vader is nog geen tien minuten dood en de jongen heeft al een nieuwe beschermer).
Al met al een behoorlijk teleurstellende roman. Dat een krantenrecensent volgens de achterflap heeft gesuggereerd dat dit "misschien wel het beste boek uberhaupt" is vind ik onbegrijpelijk. Diegene heeft vast nooit iets gelezen van Camus, Saramago of Lindgren, en je kan er zelfs aan twijfelen of hij uberhaupt wel eens een ander boek heeft gelezen.

Grens tussen goed en kwaad is flinterdun

Tussen mij en The road van Cormac McCarthy wilde het eerst niet zo vlotten. De roman uit 2006 werd me meermaals zeer warm aanbevolen, maar ik kon steeds niet wennen aan de vreemde en troosteloze sfeer die er in het boek hangt. Door eerst de verfilming ervan te kijken ben ik als het ware over de drempel geholpen en las ik het boek moeiteloos uit. En ademloos.

Want de kracht van de film is ook de kracht van het boek: de kleine, intieme dialogen tussen vader en zoon. En die werken op tekst nog beter dan op beeld. Maar nog even kort het verhaal. De wereld is getroffen door een niet nader omschreven catastrofe. Of het een natuurramp is of een nucleaire oorlog, dat blijft onduidelijk. Wel duidelijk is dat nagenoeg al het leven op aarde is vernietigd. Dieren leven niet meer en mensen zijn er nog amper,

In deze uitzichtloze situatie moeten een vader en zijn zoontje zien te overleven. Bijna nergens is meer eten te vinden en dus zijn ze onderwerg, hopend dat ze nog onontdekt voedsel op het spoor komen. Voor de spaarzame mensen die ze onderweg tegenkomen zijn vader en zoon zeer op hun hoede, want deze apocalypyische tijding heeft het slechtste in mensen bovengehaald. Kanibalisme is opgekomen als uiterste redmiddel voor mensen die hun eigen overleven belangrijker achten dan dat van hun naasten.

In deze letterlijk grauwe wereld springt de liefde tussen vader en zoon in het oog. Zij vertegenwoordigen het laatste restje goedheid, het laatste beetje hoop. De jongen is geboren na de ramp en kent alleen deze wereld. De vader heeft wel herinneringen aan hoe het ooit was. Hij voelt vooral gemis, terwijl de jongen het goede in deze trieste setting probeert te blijven vinden. Samen willen ze overleven, die drang zit diep in hun lijf, al is volstrekt onduidelijk waarvoor ze willen blijven leven. Elk doel is weg. Reële hoop op een mooie afloop is er niet.

McCarthy is een meester in kleine, puntige observaties. Hij heeft geen gezwollen taal nodig. Precieze beschrijvingen in klare taal volstaan om je onder te dompelen in deze onvoorstelbare treurnis. Maar ook om je te laten gloeien bij de paar lieve en mooie momenten die vader en zoon meemaken. Hun trouw aan elkaar is roerend. En de jongen is een prachtig karakter, doordat hij zowel een kinderlijke naïviteit heeft als een onverwacht volwassen kijk. Hij benoemt zaken die ander onbesproken zouden blijven en hij is, nog meer dan zijn vader, de ultieme bron van het goede.

Het is een ongelofelijke prestatie dat McCarthy erin slaagt in zo'n apocalyptische en sciencefiction-achtige setting een warm portret van het vaderschap en het kindzijn heeft kunnen maken. Dat contrast werkt heel erg goed. Maar klef wordt het nergens, want de auteur maakt duidelijk dat er ten diepste niet alleen liefde en goedheid is. De grens tussen goed en kwaad is in zijn boek juist flinterdun en dat maakt de band tussen deze vader en deze zoon juist extra kwetsbaar.

Geslaagde post-apocalyptische beschrijving van een vader en zijn zoontje die door een grauw en desolaat landschap trekken op weg naar een beter oord. Enerzijds is het een tegenvaller dat er nauwelijks, eigen vrijwel geen, ontwikkeling aan te pas komt, maar anderzijds past het goed bij de wereld zoals de schrijver die schetst. In tegenstelling tot velen hier heb ik mij geen moment aan de schrijfstijl en de dialogen gestoord. Beide vind ik juist erg geslaagd en treffend. Met de kritiek op inhoudelijke zaken, zoals die van Jimmydl, waarvan ik het te veel vind om er op in te gaan, ben ik het totaal niet mee eens. Ik vind het een prettig boek die in zijn beknoptheid de juiste lengte heeft.

Over dit boek lopen de meningen uiteen. Ik was daardoor een beetje huiverig om hierin te beginnen, maar ineens had ik er zin in. Grappig hoe dat, bij mij althans, kan gaan.

En dan het boek zelf. In een kleine week uitgelezen en met name zaterdag 70 bladzijden ineens gelezen, waardoor ik er lekker in kwam. Het verhaal is beklemmend en bij vlagen behoorlijk naargeestig. De kleur grijs voert de boventoon en het lijkt vrijwel altijd te regenen of zelfs te sneeuwen. Plaatsvervangend voel je het enorme ongemak van de twee hoofdpersonen; een vader met zijn jonge zoontje. En aangezien ik zelf vader ben, voelde ik de onderhuidse onmenselijk grote zorg van de vader. Wat als ik sterf en die kleine jongen aan deze kapotte wereld is overgeleverd. Hoe komen we in godsnaam weer aan nieuw eten. Maar ook de spanning tijdens de spaarzame momenten dat er andere overlevers in beeld kwamen. Etcetera.

De schrijfstijl sprak mij in tegenstelling tot veel lezers erg aan. De korte dialogen, vrijwel altijd afgesloten met een dubbel "oké", het werkte voor me. Hoewel niet expliciet uitgesproken voelde ik de liefde tussen vader en zoon. En ik nam de zorg van de vader voor de zoon over, man wat hoopte ik vurig op lichtpuntjes en een (heel goed) einde. Het klinkt wellicht gek in de oren van diegenen die dit boek niet zo waardeerden, maar in tijden heb ik niet zo'n aangrijpend verhaal gelezen.

Het uitblijven van echte lichtpunten en de blijvende uitzichtloosheid zorgen ervoor dat ik een half puntje van de topscore afhaal. Persoonlijk hou ik nou eenmaal van een happy end ?