Lampje - Annet Schaap (2017)

Dit boek is het schrijversdebuut van de illustratrice Annet Schaap. Schaap illustreert de boeken van schrijvers als Francine Oomen, Jacques Vriens, Mieke van Hooft, Thea Dubelaar en Janneke Schotveld.

De sfeer van dit boek doet me denken aan de kinderboeken uit mijn jeugd, die zich ook vaak in ouderwetse omstandigheden afspeelden, zonder telefoon en al helemaal geen internet.

Natuurlijk loopt het goed af, maar tijdens het lezen moet ik mezelf daar af en toe wel aan herinneren. Lampje lijkt niet heel bang te zijn, maar ik soms wel… En ik gun het haar zo dat het goedkomt. Kortom, dit is een heerlijk boek om lekker in weg te dromen.

Lampje – Annet Schaap | Lalagè leest - lalageleest.wordpress.com

Wat een bijzondere prestatie van Schaap! Lampje heeft nu drie grote jeugdliteraire prijzen gewonnen: de Nienke van Hichtum Prijs, de Woutertje Pieterse Prijs en de Gouden Griffel.
Alleen Peter van Gestel wist met zijn boek Winterijs eerder de drie grote Nederlandse jeugboekenprijzen te winnen. Het is drie keer eerder gebeurd dat een boek zowel de Woutertje Pieterse Prijs als de Gouden Griffel won: Zwart als inkt van Wim Hofman, Het Geheim van de Keel van de Nachtegaal van Peter Verhelst en Carll Cneut en Doodgewoon van Bette Westera en Sylvia Weve.
Ik zal dit boek binnenkort eens lezen!

Een onbekende plaats in een onbekende tijd, in die abstractie speelt Lampje zich af. Het boek bevat veel elementen van vroeger, maar ook veel moderne aspecten. Die onduidelijkheid vind ik heel fijn. Het is tijdloos. Het geeft het boek meer vrijheid. Het boek is zo ook haar eigen context, haar eigen wereld. Verwijzingen naar zaken buiten het boek zijn er wel, maar het gaat dan vaak om intertekstuele verwijzingen naar andere werken die óók een wereldje op zich zijn, zoals de sprookjes van Andersen (zie ook het motto).

Wat mij vooral aansprak aan het boek is de setting: het verhaal speelt zich af in een kustdorp met zwarte huizen, nare kermissen, donkere bossen, verlaten vuurtorens en bijna overal stinkt het wel naar iets als rotte vis of zo. Echt prachtig neergezet.
Ik zag het allemaal een beetje voor me in de sfeer van de film ‘La Cité des Enfants Perdus’ van Jean-Pierre Jeunet en Marc Caro. Dat komt sowieso doordat ik de film redelijk recent gezien heb, maar ook vast omdat de zee in die film net zo groenig is als de zee op de omslagafbeelding van dit boek. Net als Jeunets film is 'Lampje' een duister en avontuurlijk sprookje vol vreemde figuren. De personage Lampje lijkt ook best wel op Mitte, de protagonist uit ‘La cité des enfants perdus’, die ook voor niets bang is.
Annet Schaap is wat mij betreft vooral op dreef in de zogenaamde world building. Sommige passages zijn echt schitterend: de verschuiming van Edwards tante is echt een heel sterk stuk, dat ook dramatisch goed werkt. Ook de freakshow op de kermis, geen bijster origineel gegeven, wist Schaap toch verrassend uit te werken. Overigens zag ik, door mijn associatie met Jeunets film, de dwerg Oswald voor me als Dominique Pinon en de Siamese tweeling als die akelige ‘La Pieuvre’ uit de film.

Ook het verhaal weet zeker te boeien. Schaap werkt de personages allemaal goed uit, met name uiteraard de hoofdpersoon. Haar innerlijke dialogen zijn fantastisch om te lezen. Ik leefde ook echt met Lampje mee - zeker in de scene dat ze haar vader wil bezoeken, maar het huis afgesloten aantreft en vervolgens haar kwade gedachten projecteert op de planken, de meeuwen en de zee. Lampjes (aanvankelijk vrij sombere) gedachtewereld is echt een grote meerwaarde voor het boek.

Een klein minpuntje aan het boek vond ik toch wel het einde: het voelde voor mij toch te veel als het samenrapen van alle losse eindjes, bijeen knopen en klaar. Niet dat ik het slecht bedacht vond allemaal - zeker niet - maar het einde focuste wat mij teveel op het afwerken van het plot, en dan merk je als lezer gewoon weer dat je een verhaal aan het lezen bent.
Paul Biegel (met wie Annet Schaap na dit debuut, wat mij betreft terecht, veelvuldig vergeleken wordt) laat (in zijn goede boeken) de eindes wat meer nazinderen, er blijven nog wat losse eindjes voor de lezer om aan te peuteren. Biegels eindes zijn wat meer verstild en sfeervoller. Het is een slot op een kier. En dat miste 'Lampje' een beetje, naar mijn smaak.
Overigens verzuipt het plot ook wel een beetje in zijplotjes: Schaap gooit doorheen het boek veel balletjes op, die ze niet allemaal even mooi weer opvangt. Dat zijplotje met Juul (de vrouw met de baard) had van mij niet gehoeven op deze manier: het had of mogen worden uitgebreid of gewoon achterwege worden gelaten. Nu hing het er een beetje bij.
Maar goed, verder heb ik ontzettend veel van dit debuut genoten. Het blijft ook verbazingwekkend dat Annet Schaap, die hiervoor al decennialang boeken illustreerde, nu pas met dit geweldige romandebuut komt. Volgens mij is Annet Schaap een betere schrijver dan alle auteurs voor wie ze ooit getekend heeft

De schrijfster weet een aardig mysterieus sfeertje op te roepen, daar is wat mij betreft dan ook alles mee gezegd. Namen van personages zijn niet bepaald vindingrijk: Juffrouw Amalia bijvoorbeeld.. Ze vormen ook geen mooi geheel.
De valse kruidenierster 'Mevrouw Rozenhout' is duidelijk weggekaapt van Harriet Oleson uit Little House on The Prairie, ook met een aardige man die bij zijn vrouw onder de plak zit.
Het is verder wel lief en sympathiek bedoeld, maar de manier van schrijven ligt me gewoon niet, alles zo quasi-vrolijk en druk en zo uitgesponnen alles..

Hij doet helemaal niks, het gebeurt zomaar.
Hij doet zijn ogen dicht.
Hij knijpt zich.
Hij voelt het.
Hij kijkt weer en heeft gewoon nog steeds een staart.

Even later:

Hij is zo snel!
Hij is zo sterk!
Hij is zo blij!
Hij had nooit gedacht dat...

Vandaar dat het boek zo dik is, veel te dik voor kinderen.

Dit boek staat op nummer 1 in de Grote Vriendelijke 100
De Grote Vriendelijke 100 | Hebban.nl