Nesnesitelná Lehkost Bytí - Milan Kundera (1984)

Voorlopig 2,5 ster, maar ik zal hem gaan herlezen. Dit boek viel mij voornamelijk op door de indruk die het niet achterliet. Iedereen vertelt/vertelde altijd hoe geweldig dit boek wel niet is, maar ik vond het allemaal maar matig. HEt was wel aardig maar meer ook niet.

ik heb het precies zo ervaren, aegron
voorlopig 2,5*

Soms ongelooflijk mooi, soms ongelooflijk geforceerd. Dan weer veel te kort, dan weer veel te lang. Op sommige punten kristalhelder, op andere schijnbaar niet wetend waar het naartoe wil.

Ik heb dit boek een maand geleden gelezen en ik weet nog steeds niet wat ik ervan moet vinden...

Exact hetzelfde hier. We hadden hem behandeld op school, en toen ik het boek dan thuis las, had ik zoiets van: wat een tijdsverlies was dat, ik wist alles al uit die paar pagina's.

Geweldig boek, het onbetwiste meesterwerk van Milan Kundera. Luchtigheid en diepgang worden schitterend gecombineerd waardoor dit een van de 'lichtste' boeken uit de wereldliteratuur is. Het boek dartelt maar door en door en blijft steeds verbazen. Daarbij is het ook nog ontzettend grappig. Zo herinner ik me dat ik hard heb moeten lachen om een gebeurtenis bij de Vietnam-expeditie, overigens zonder dat ik weet wat het precies was. Herlezen dus maar. 4,5*

Herkenning en nieuwe inzichten

Dit is ongetwijfeld één van de meest mooie romans ooit geschreven. Het boek is terecht wereldberoemd en een ware klassieker. Bijna niemand weet de essentie van en de verborgen (en vaak niet erg edele) motieven achter uiteenlopend menselijk gedrag en handelen zo feilloos te documenteren als Kundera. Deze kunst vereist, naast een zeer scherp observatievermogen, het talent om deze observaties op zo'n wijze te vertalen dat de lezer tot inzicht komt. Uiteraard vijf sterren.

Maartje Bronkhorst, Amsterdam

P.S. Het kost mij grote moeite mij niet te ergeren aan enkele "recensies" die hier eerder gepost zijn. Zou u zo vriendelijk willen zijn uw meningen op zijn minst met argumenten te onderbouwen? Volgens mij is dit de bedoeling op deze site. Voor het schrijven van inhoudloze berichten is er voldoende gelegenheid elders op het internet. Bij voorbaat dank!

Zeg Maartje. Zou jij dan zo vriendelijk willen zijn het gebruik van kapitale letters bovenaan een bericht achterwege te laten? Dat stoort mij namelijk nogal. Elders op het Internet kan geschreeuwd worden, hier liever niet.

Alvast bedankt..

Beste Tejo,

Een titel boven een recensie is toch best aardig? Ik zal dat voortaan met alle genoegen in bescheiden kleine letters doen. Sterker nog, ik zal de berichten die ik reeds geschreven heb direct aanpassen. Het was zeker niet mijn bedoeling om schreeuwerig over te komen. Mijn excuses hiervoor.

Groet,
Maartje

Ik zet 'em voorlopig op 4*. Hij blijft maar doorsudderen en nasluimeren. De waardering is misschien wat aan de ruime kant, maar Kundera verdient het voordeel van de twijfel; hoogstwaarschijnlijk ook wel een boek dat ik uiteindelijk aanschaf, daar ik er nog een appeltje mee te schillen heb.

Een verschrikkelijk goed, maar even zo naar boek. Het is wonderbaarlijk hoe Kundera alle thema's uit het leven probeert te doorgronden. Hij doet dit op zo'n manier, dat je het misschien niet altijd met zijn conclusies eens bent, maar wel voor even een dieper inzicht in zowel de meest banale als de meest verhevene emoties van mensen meent te krijgen.

Sommige passages zijn ronduit hilarisch, andere ontroerend, ondanks de schrijfstijl die verre van bijzonder is. Het is heerlijk om te merken hoe hij speelt met de verteller en vertelde personen. Vaak houdt Kundera in het begin van een deel een bespiegeling over de grote thema's die hij behandelt, dit zijn ronduit filosofische stukken. Daarnaast legt hij zijn personages gedachten in hun hoofd die net zo goed zijn eigen gedachten zijn.

In het begin zei ik al dat ik het bij tijd en wijlen een naar boek vond, confronterend en soms té provocerend naar mijn idee. Deels zal dit komen doordat de associaties van diverse thema's soms al te geforceerd overkomen (zoals hierboven ook gezegd door Dionysos), deels zetten sommige van zijn gedachten je ook aan het nadenken over je eigen emoties en motieven. Op zich niet verkeerd, allerminst zelfs, maar ik kon het soms moeilijk van me afzetten (zwaarte!). In ieder geval kan ik het onmogelijk afdoen als 'weer één gelezen', of 'stijlloos', Kundera's gedachten blijven bezighouden.

Dit bericht mag wel het bewijs heten dat boekmeter goed voor een mens is.

Ik heb dit boek een jaar of vijf geleden voor het eerst gelezen en toe viel me vooral op wat voor indruk het níet achterliet. Ik vond het allemaal maar matigjes. In de jaren daarna ben ik veel blijven lezen, maar met name in het afgelopen jaar (door boekmeter) ben ik echt serieus begonnen met de boeken die allemaal ongelezen in mijn boekenkast stonden (en nog wat andere schrijvers). Dit heeft geleidt tot een stroom van 'ontdekkingen' (dostojevski, Marquez, Márai, Camus, etc).

En dan herlees je dit boek... En kom je erachter dat het eigenlijk toch niet onaardig is. Sterker nog, het is echt ongelovelijk goed! In eerste instantie lijkt het boek een typisch geval van stijl is belangrijker dan inhoud. Als een boek dat zo goed doet als Kundera hier, dan is dat ook absoluut niet erg. Maar gaandeweg het boek blijkt de inhoud er wel degelijk toe te doen en wordt je steeds meer meegezogen in de maalstroom van de levens van Tomas, Tereza, Franz, Sabina en Karenin. Prachtig zoals Kundera dit weet op te bouwen. briljant bijvoorbeeld hoe we weten dat Tereza en Tomas om het leven zullen komen bij een auto-ongeluk, maar dat we dit alleen indirect te horen krijgen. Dit legt een enorme spanning op het einde van het boek, maar uiteindelijk vertelt Kundera het niet direct. Dat is nog eens vakmanschap.

Tegelijkertijd is in dit boek dezelfde onderhuidse spanning voelbaar als in Gloed van Márai. En dat pleit voor dit boek.

Ik neig naar 5 sterren, maar dat is een wel erg grote verhoging. Voorlopig dus 4,5 (4,75) en wellicht bij nog een herlezing de maximale score.

Haha. Ik ben ook bezig met een herlezing en het viel me juist op dat Kundera in z'n eerste twee bladzijden al meer inhoud stopt dan veel schrijvers in een heel boek. Zoals elke goeie schrijver is hij toch ook min of meer een filosoof.

Er zit wel inhoud in, maar geen verhaalinhoud. Voor mij zijn de filosofische terzijdes boeiend, maar ze lijken (in eerste instantie althans) niet aan het verhaal bij te dragen. Natuurlijk blijkt aan het einde van het boek dat al die terzijdes er wel degelijk toe doen, maar dat weet je aan het begin nog niet. Dat bedoel ik met stijl boven inhoud.

Oke, zou kunnen, al moet ik zeggen dat ik het tot nu toe niet zo ervaar. Veel filosofische bespiegelingen dragen sterk bij aan de karakterdoorgronding. Zo wordt Tereza prachtig uitgetekend als gedetermineerd door haar moeder (die droomverklaringen!), waardoor je veel meer van haar begrijpt en emotioneel betrokken raakt.

Het boek is inderdaad geweldig goed, eigenlijk precies wat ik me ervan herinnerde. De eenheid van ideeen en verhaal vind ik een van de knapste staaltjes van Kundera. Bijvoorbeeld de manier waarop de passages van het 'klein woordeboek van onbegrepen woorden' daadwerkelijk uitlopen op het breekpunt van niet-begrijpen tussen de personages. Fantastisch is het gedeelte over stront en kitsch en ook het Vietnam-incident bleef erg grappig (zie mijn eerste bericht). Een meesterwerk, zonder twijfel. 4,5* blijft staan.

De wonderlijke filosfische bespiegelingen zjin me van dit boek het meest bijgebleven. Daarnaast heeft het boek ook wel degelijk een mooie, soms zelfs tedere, stijl. Verder draagt het boek de mooiste titel die ik ken.

Een bijzonder boek... je wordt aangesproken, meegenomen... je krijgt uitleg en als 'bonus' leef je een tijdlang in het Tjechoslowakije van vlak, tijdens en na de Praagse lente aan de hand van Tomas, Tereza en Sabina en een tijdje in Zwitserland met de drie eerder genoemden en Franz. Naast de verhalen van hun levens, wordt er regelmatig tijd en ruimte ingeruimd voor wat je zou kunnen noemen: filosofische bespiegelingen.

Eén van de mooiste 'filosofische bespiegelingen' in het boek gaat over het verschil tussen medelijden en medeleven. Een steeds terugkerend item van bespiegeling is.. herhaling. Daar begint Kundera mee op de eerste pagina door te refereren aan Nietzsche's eeuwige terugkeer. Kundera komt, behalve op herhaling, aan het (bijna) eind van het boek ook op Nietzsche terug; hij vertelt het beroemde verhaal na van Nietzsche en het paard dat geslagen wordt en schrijft:
"Maar ik heb het gevoel dat juist daarom zijn gebaar een verstrekkende betekenis had. Nietzsche vroeg het paard vergiffenis voor Descartes. Zijn waanzin (zijn breuk met de mensen) begint op het moment dat hij om het paard huilt.
En dat is de Nietzsche van wie ik hou, ..."

Laat ik ook niet vergeten om het Klein woordenboek van onbegrepen woorden te noemen, dat zo prachtig duidelijk maakt hoe dezelfde woorden zulke totaal andere ervaringen oproepen en (dus) emoties bij mensen kunnen losmaken... iets waarvan we ons zelden - en dan vaak nog maar ten dele - bewust zijn.

Er is eigenlijk veel te veel om dat echt recht te doen in een korte reactie, want bv. ook dat miljoenste verschil kan/mag ik niet vergeten te noemen. Het stukje wat me daarvan het beste zal bij blijven, is:
"Tussen Hitler en Einstein, tussen Brezjnev en Solzjenitsyn zijn veel meer overeenkomsten dan verschillen. Zou je het met een getal kunnen uitdrukken, dan is tussen hen één miljoenste verschillend en negenhonderdnegenennegentigduizend negenhonderdnegenennegentig miljoenste gelijk."

Maar ik kan en mag niet doorgaan en doorgaan, dus ik eindig met een quote afkomstig uit het (bijna) einde van het boek:
"Maar vooral: geen mens kan een ander mens het geschenk van de idylle geven. Dat kan alleen een dier, want dat is niet uit het paradijs verstoten. Liefde tussen mens en dier is idyllisch. Ze kent geen conflicten, geen hartverscheurende scènes, geen ontwikkeling. Karenin omringde Tereza en Tomas met zijn leven gebaseerd op herhaling, en hij verwachtte van hen hetzelfde.
Als Karenin geen hond was geweest, maar een mens, zou hij vast al lang tegen Tereza hebben gezegd: Hoor eens, ik baal ervan om elke dag met een croissant in mijn bek te lopen. Kun je niet iets nieuws voor me verzinnen? Die zin omvat de gehele verdoemenis van de mens."

èn

Na recentelijk een novelle gelezen te hebben van Milan Kundera (over de schilder Francis Bacon) besloot ik dat ‘De ondraagelijke lichtheid van het bestaan’ niet lang meer op zich kon laten wachten. En datgene waarop ik had gehoopt werd ook bewaarheid: in deze roman wisselt Kundera beschouwelijke stukken af met heel innerlijke passages, waarin hij zelf, net als de lezer, de grenzen van zijn karakters aftast.
Als geen enkel ander auteur stelt Kundera zich immers ‘persoonlijk’ op, en neemt hij de volle verantwoordelijkheid voor zijn karakters. Zo krijgt zijn roman iets “kwetsbaar” dat de lezer moeiteloos meesleurt in de maalstroom van gedachten die hij voor ogen had.
‘De ondragelijke lichtheid van het bestaan’ is echter vooral verhalend, en hier slaagt Kundera er in zelfs een humoristische noot te injecteren. En dat is wat deze 'klassieker' (een woord dat archaïsch klinkt, terwijl 'De ondraagelijke lichtheid van het bestaan' een boek is van alle tijden) ook siert: het beschouwelijke krijgt nergens de overhand, en uiteindelijk wordt een tragische relaas geschetst van twee partners die tot elkaar gedoemd, maar ook verdoemd zijn via elkander. En dat Kundera ons de mooie gedachte van “de ondragelijke lichtheid” kan meegeven, is uiteraard mooi meegenomen.
Geen grote filosofie, noch ongeziene vertelkunst; wel aangenaam beschouwelijk in een verhalend sausje. Misschien is Milan Kundera wel enig in zijn soort?
3,75*

Ik ben al jaren een liefhebber van de verfilming van dit boek. Juliette Binoche en Daniel Day-Lewis zijn onweerstaanbaar goed in deze film uit 1988. Wat een teleurstelling om het boek van Kundera te lezen. Alles wat voor mij de film zo goed maakt, de passie en de emotie, ontbreekt voor mij bij het lezen. Er zijn zeer weinig momenten in het boek dat ik werkelijk wordt meegesleept in het verhaal. Kundera heeft een bijna afstandelijke manier van schrijven en is meer bezig om de grote filosofen er met de haren bij te slepen. Nietzsche mag al op de eerste pagina zijn opwachting maken en voorgangers als Descartes, Parmenides en Hiëronymus mogen later ook nog even bewijzen dat Kundera zijn filosofische klassiekers kent. Schrijf dan gewoon een interessant essay en laat Tereze, Sabina, Thomas en Franz zichzelf zijn.

Echter, bij Kundera mag het gevoel niet regeren, dat moet je aan het verstand over laten. “Waar het hart spreekt, is het onbehoorlijk dat het verstand iets tegenwerkt. In het rijk van de kitsch heerst de dictatuur van het hart”. Onder kitsch verstaat Kundera het ontkennen van stront in de wereld waarbij iedereen zich gedraagt alsof deze niet bestaat. Heel interessant standpunt en goed om over te discussiëren maar voor mij resulteerde het in een niet kunnen meevoelen met de ervaringen en emoties van de hoofdpersonen.

De interessante momenten zitten vooral in de fragmenten waarin je een goed beeld krijgt van de roerige politieke tijd waarin dit boek zich afspeelt, zoals in De Grote Mars. Dat is voor mij helaas niet genoeg….ik zet de dvd nog maar een keer op! Ess muss sein!!

Grappig, dat heb ik precies andersom. De film is prachtig geschoten maar mist de diepgang, en daarmee de ontroering, die dit werk van Kundera zo mooi maakt. Ik vond de film daardoor veel vlakker en afstandelijker dan het boek.

In aansluiting bij alle bovenstaande quotes, ik kan het ook niet laten (maar herinner me deze, eerlijk is eerlijk, vooral uit de film):
"Morality has changed since Oedipus."

Ik ben het met ErCee eens. Ik was diep onder de indruk van het boek. en ook van de film. De film miste voor mij de diepgang, maar was qua beelden enorm rijk en hielp mijn fantasie een beetje om je een voorstelling te maken. Een gedachtenwwereld (soll es sein?) laat zich nou eenmaal heel moeilijk" verbeelden" Bij de film was ik zeer onder de indruk van de " tijdgeest" die ik erg goed getroffen vond) Ik vond die naast " Die Blechtrommel" en " De aanslag" een van de betere boekverfilmingen.

Muss es sein, was het toch?

Maar ik kan me zeker in het gezegde vinden. Ik zie het vooral als een verdienste van Kundera, dat er zoveel lagen in het boek zitten dat een verfilming misschien niet de volledige diepgang, maar wel de sfeer en de aard van het boek kan weergeven. De film richt zich inderdaad meer op het tijdsbeeld, en heeft daarbij eveneens een diepe indruk op me achtergelaten. Vooral de scene waar Tereza's foto's, die de krankzinnigheid van de inval van de Sovjettroepen moesten blootleggen, tegen haar idealen gebruikt worden om de betrokken opstandelingen te ontmaskeren en te arresteren vond ik heftig. Een scene die in het boek niet eens voorkomt, maar die als geen ander in het beeld past dat Kundera wil schetsen.

Ik ben nu bezig in dit boek en voorlopig vind ik het een heel aangenaam ding. Ik vind het leuk hoe Kundera na ieder essentieel moment het verhaal als het ware op pauze zet en enkele hoofdstukken gebruikt om alle achterliggende motieven van de karakters uit te leggen. Als een soort deskundige van zijn eigen fantasie (want zeg nu zelf, wie is er een betere deskundige van je eigen fantasie dan jijzelf?).

Ik ga hem even uitlezen en dan volgt een oordeel.

Ik moet zeggen dat ik niet danig onder de indruk was nadat ik het boek gelezen had, hoewel dat waarschijnlijk ook aan de omstandigheden lag (mensen die het boek bejubelden en het feit dat ik het las tijdens mijn examenperiode). Toen vond ik het 'wel een leuk boek dat gemakkelijk las'.
Nu ik erop terugkijk kan ik niet anders dan Kundera bewonderen voor de uitdieping van de personages en de vlotheid waarmee dit boek te lezen is. De setting en het thema stonden me helemaal aan en de hoeveelheid informatie die gegeven wordt is zonder enig gebrek aan samenhang geïntegreerd in het verhaal. Het enige stuk dat ik zelf wat minder vond was het woordenboek van onbegrepen woorden van Franz en Sabina. Wat het boek voor mij amusant maakte waren de verwijzingen naar andere boeken, theorieën e.d.

Uiteindelijk geef ik het boek een 3,5. (Ik heb het cijfer al belachelijk veel veranderd van 3,5 naar 4 en terug.)

Toch echt wel een boek dat in mijn top-3 staat! Steun, moed, kracht en ontzettend veel plezier heb ik hier aan gehad. Eén van die zeldzame boeken die je meedraagt voor altijd. Ik bén een beetje Tereza, Sabina, Tomas en Franz. Herlezen van dergelijke boeken doet je ook altijd stilstaan hoezeer je indrukken veranderen, hoezeer je zelf veranderd bent. Ik was ook zo ontzettend jong toen ik het voor de eerste keer las...



Ja, sorry, van Kundera wordt een mens al eens wat sentimenteel.

Zo, ik laat het hier maar bij, de rest is al door andere lezers al gezegd en wat niet gezegd is moet je zelf maar lezen.

De film was voor mij de eerste aanzet tot het oeuvre van Milan Kundera, en dat vind ik, zo al niet de enige, dan toch verreweg de belangrijkste verdienste ervan... Ironisch genoeg is het de eerste en de laatste verfilming van een werk van Kundera geweest, en heeft hij het zich achteraf, als het te laat was, alleen maar beklaagd! In één van zijn latere literaire essays legt hij uit waarom: literatuur kan per definitie eenvoudigweg niet verfilmd wórden. Een rasechte, die Kundera, die mij trouwens geleerd heeft wat literatuur (in de strikte zin) eigenlijk is...

Nee hoor, De grap is ook verfilmd.
Verder wel helemaal met je eens trouwens.

Inderdaad, eRCee, dat zag ik over het hoofd... Ik heb de film ("Zest") zelf nooit gezien, maar hij lijkt mij wel van een heel ander kaliber (en tijdperk!) dan "The unbearable lightness"...
En ik weet ook niet wat Kundera's reactie op die verfilming was/is.
Heb jij de film gezien? Of weet je er iets meer over? Of iemand anders hier?

Heb hem gezien ja, maar daarvoor geldt hetzelfde als voor 'De ondraaglijke lichtheid'; die film benadert op geen enkele manier de diepgang van Kundera's boek.