Het Achterhuis - Anne Frank (1947)

Een wereldberoemd boek natuurlijk. Zeer aangrijpend. De laatste keer dat ik hem las is al vele jaren geleden, maar volgens mij viel me toen op hoe positief Anne Frank alles nog bekeek, ondanks de verschrikkelijke omstandigheden. Dat maakt het allemaal des te schrijnender.

Het boek greep me enorm aan en ik ben het gaan lezen na het zien van Anne Frank - The Whole Story(de enige film die verder gaat dan eht onderduiken), die me zo aangreep, waardoor ik dus ben gaan lezen.

Ik moet zeggen dat ze soms wel in herhaling viel, maar wie kan zeggen dat elke dag anders is en het is dan wel een dagboek maar je krijgt echt de sfeer binnen, Anne's angsten om verraden te worden, het voedseltekort, steeds maar diezelfde mensen, steeds maar dezelfde plaatsen... Het is een zalig boek en weinig mensen van die leeftijd blinken echt uit in hun schrijfstijl, maar Anne deed dat wel en als ze de oorlog had overleefd(had ze geweten dat haar vader nog in leven was had ze dat volgens mij wel gedaan, aangezien ze zo close waren) dan was ze zeker een gerespecteerd schrijfster geworden...

Na haar dood is en blijft ze het boegbeeld van de joden, en vooral de kinderen, die werden omgebracht tijdens de oorlog en wordt ze overal ter wereld gerespecteerd en herkend als schrijfster en als persoon, en niet veel mensen staan in het geheugen van anderen gegrift, alleen zij die wat betekenden in de wereld, en dat doet Anne want ze is het boegbeeld van het gevecht tegen discriminatie en rascisme...

Ik vond eht opzich een mooi boek om te lezen en vooral de epiloog heeft mij eigenlijk heel erg geraakt, als je zo lang met deze mensen mee leest en dan in het elipoog leest water van ze geworden is na dat anne is gestopt met lezen, dat deed echt pijn aan mijn hart. Ik moet wel toegeven dat ik eht moeilijk vond om het boek uit te lezen. ik geloof dat ik er 2 jaar over heb gedaan voor ik het eenmaal uit had.

Dat heb ik ook. Het lijkt me meer een iconisch document van de oorlog dan dat het me een interessant werk lijkt.

Dat het 'niet trekt' kan natuurlijk maar



als boek vind ik het meer dan een iconisch document. Onderstaand fragment laat m.i. zien dat de nog jonge Anne Frank goed kon schrijven, d.w.z. treffend, beeldend, boeiend:

Anne in de buurt: Fragment uit "Het dagboek van Anne Frank", 8 juli 1942 - anne-in-de-buurt.nl

Absoluut was Anne Frank al op jonge leeftijd een voortreffelijk schrijfster. Zeer beeldend en volwassen geschreven relaas vanuit een opmerkelijk perspectief, de epiloog zorgt voor een ongekende emotionele lading. Iconisch, ja. Een iconisch meesterwerk.

Ik loop toch al snel warm voor autobiografiëen e.a. levensverhalen. Derhalve was dit werk dan ook als 'verplichte kost' aangemerkt op mijn lijst van verlangen. Maar dat ik een tienermeisje zou treffen met zulk een besef van dingen en intelligentie heeft mijn stoutste droom niet in het vizier gehad. Ik dien er dan wel rekening mee te houden dat het de weergave betreft van een allemans toenmalige realiteit weergegeven in monologe context ; de waarde van een bewustzijn verhoudt zich immers doorgaans gespiegeld aan de van beide zijden geslagen munt, en zeker omtrent een onderwerp als de tweede wereldoorlog welk, nu zeventig jaar na dato nog altijd actueel is.
Maar dat neemt niet weg dat Anne idd, zoals ze ook zelf veronderstelt, verder ontwikkeld was dan haar leeftijdgenoten: haar humor, inlevend vermogen, de zelfspiegeling, een ontwikkeld EQ (haar omgang met angst, stress en andere ontberingen), nieuwsgierigheid, gevoel voor taal (getuige ook vele stukken van schrijfvaardigheid).....ze was als tienermeisje een jonge vrouw, een bijzondere jonge vrouw die onder bijzondere omstandigheden een bijzondere kijk had op mensen met diens handelen en denken, in hun tranen en hun lach in de zoektocht naar het 'zelf' in onszelf......ze wilde schrijfster worden, iets dat ze dus al was in hart en nieren.

De aantal sterren is gebaseerd op ook Anne zelf, de vrouw die ze was zover de biografie ons vertelt. Ik maak er dan ook vijf enorme sterren van.

Vrij saai oorlogsdagboek dat het met name moet doen door de stille manier van schrijven en vertellen en de dreiging die er constant heerst voor de karakters. Natuurlijk heeft dit boek iets van historische waarde en het idee erachter is ook wel iets heel erg bijzonder maar verder heeft het echte personage, Anne Frank, mij nooit echt geboeid. Ik weet niet: het voelt zo'n troetelvrouwke. De manier van schrijven zorgt echter wel voor een soort vorm van realisme.

Om vrij eerlijk te zijn, lees eens In de Mist van het Schimmenrijk: Fragmenten uit het Oorlogsdagboek van de Student Karel R. - Willem Frederik Hermans (1993) . Is natuurlijk niet zo accuraat als Het Achterhuis, maar nochtans veel vermakelijker.

Vorig jaar in Amsterdam naar het Achterhuis geweest onder het mom van: nooit geweest, wordt eens tijd en kom nu gratis binnen met mijn Museumkaart. Wat ik zag was een aantal lege kamers en wat stukken van de originele dagboekbrieven. Aardig eens gezien te hebben, maar meer ook niet. Diegenen die daarna lopen te roepen helemaal ondersteboven te zijn snap ik dus echt niet, want er valt vrij weinig te zien. Wel heb ik nog een versie van het boek gekocht, met plakkertje erin van het museum en heb die nog lang laten liggen, angst hetzelfde te hebben als met het museum, dat de legende groter is dan de echte kwaliteit. Maar dat viel me dus alleszins mee.

Want Anne Frank kan dus wel degelijk schrijven, is vaak boeiend, eerlijke en open, weet leuk de mensen te beschrijven en in haar eigen psyche te kruipen. Af en toe wat interessant filosofisch geneuzel, een heel behoorlijke en informatieve inkijk in het leven van onderduikers en ook gewoon vermakelijk. De stijl is prima en wat is het heerlijk een jong meisje nog volzinnen te kunnen zien schrijven. Het leukste is nog wel dat ik leer dat woorden als 'bakvis' blijkbaar toen al bestonden, ik dacht echt dat dat een fenomeen uit de laatste jaren is. Wel mis ik de echte emotie die tot de kijker wordt overgebracht, of de echte spanning, want dat lukt Frank nog niet. En heel briljant wordt het eigenlijk echt nergens. Ik ben dus niet ondersteboven of emotioneel helemaal geraakt, maar wel is het boek an sich van een niveau goed genoeg. 4,0*.

Heb je er ooit wel eens bij stil gestaan dat dit een dagboek is van een meisje van amper 14 lentes jong? Ik geef het je te doen om op die leeftijd zo wijs en eloquent je gevoelens te verwoorden. Ik snap overigens niet waarom een boek per se vermakelijk zou moeten zijn. Het zijn gewoon de eerlijke zielenroerselen van een bakvis, toevallig van een vervolgd jodinnetje in haar pubertijd. Dat je dat als jongen van wellicht diezelfde leeftijd niet echt boeit is overigens logisch, maar kun je je niet verplaatsen in haar?
W.F. Herman's "De Donkere Kamer van Damokles" is in mijn ogen althans veel vermakelijker dan het boek dat jij noemde, maar smaken verschillen meestal.

Die "stille manier van schrijven en vertellen en de dreiging die er constant heerst voor de karakters" is nu juist waar dit boek om draait, mijnheer. Of dacht je soms dat Anne Frank haar dagboek aankondigde bij het equivalent van "De Wereld Draait Door" in 1943?

Er zijn overigens jammer genoeg verscheidene versies van dit dagboek en soms ontbreekt het een en ander van het origineel. Het is maar dat je het weet.

Gebonden editie 2017 besteld. 29 september kan ik hem ophalen. Let the countdown begin!

Ik vind het allemaal nogal ongeloofwaardig overkomen.

Waar doel je nou op?

Dat dit boek al vaker op deze manier in het nieuws kwam. Eerst waren er bepaalde passages gecensureerd door de vader van Anne, die dan later toch maar weer wel in een nieuwe herziene druk waren geplaatst.
En nu dit weer.

Ik vraag me af hoe ze weten dat Anne zelf die passages heeft doorgestreept. Dat zou bijv. haar vader toch ook hebben kunnen gedaan, gezien de inhoud?

Overigens is het dagboek een samenstelling van een heleboel verschillende documenten en zijn er naderhand keuzes gemaakt om het te comprimeren tot alleen de kern. Het is dus ook weer niet zó vreemd dat er nieuw materiaal aan toe wordt gevoegd, of dat men nieuwe dingen vindt die relevant kunnen zijn voor de publicatie zoals we die inmiddels kennen.

En juist die relevantie zit me een beetje dwars. Het is een dagboek van een meisje in de puberjaren, die noodgedwongen moest onderduiken vanwege haar joodse afkomst.

Alle respect voor Anne, maar ik begin echt walging te voelen voor die gasten die steeds opnieuw op cruciale momenten met 'nieuwe' fragmenten aan komen.
Ja, we weten nou zo onderhand wel dat joden het meest vervolgde volk op deze planeet zijn..
Moeten we steeds opnieuw geconfronteerd worden met de ellende door dit dagboek steeds meer met stukjes en beetjes bloot te geven?

De geest van Anne Frank wordt op deze manier wel langzaam maar zeker vermoord.

Maar ik snap het verband niet helemaal tussen de kleine autobiografische toevoegingen rond haar persoonlijkheid en de sleets geworden ellende (?) rond de holocaust!?

“Denkjaren” noemt Anne Frank de tijd in het Achterhuis ergens. De spanning van het onderduiken gaat hand in hand met de verveling van een inactief bestaan. Het zijn jaren van noodgedwongen reflectie, want wat is er tussen de huishoudelijke karweitjes en het studeren anders te doen dan na te denken? Het Achterhuis heeft daarmee iets welhaast spiritueels; Anne’s steeds verder tot de kern doordringende denkwerk, daarbij vooral reflecterend op haar morele ‘ik’ in verhouding tot de andere personen in het Achterhuis. Juist de situatie van algehele stilstand schept die ruimte, terwijl het natuurlijk schrijnend is dat een opgroeiende tiener dergelijke onvrijheid ondergaat.

Ofschoon er haast niets gebeurt in de jaren op het onderduikadres, is er toch sprake van progressie. We maken de psychologische weg (jammerlijk afgebroken) naar volwassenwording mee. Het eerste deel staat vol van de kinderlijke verwijten aan klasgenoten, haar zus, moeder en andere onderduikers. De adoratie voor haar vader is onbegrensd, terwijl haast geen brief verschoond blijft van beschrijvingen van conflictsituaties met haar moeder. Gaandeweg treedt er steeds meer rust in de brieven, als zich een liefde in Anne’s leven aandient waarmee het gemis aan warme ouderlijke relaties gecompenseerd kan worden. De thema’s worden abstracter, met als ontroerend sluitstuk de laatste brief voordat ze opgepakt werden:

“(…) tenslotte draai ik m’n hart weer om, draai het slechte naar buiten, het goede naar binnen en zoek aldoor naar een middel om te worden, zoals ik zo erg graag zou willen zijn en zoals ik zou kunnen zijn, als… er geen andere mensen in de wereld zouden wonen.”

Hier en daar gaat de discussie over de vraag of het knap geschreven is ‘voor iemand van 13 jaar’, of dat dit los van leeftijd gezien moet worden. Wat mij betreft is dat het punt niet. Het is de weerslag van de (innerlijke) leefwereld van een puber, met een stijl die daar dus mee in lijn is. Taalkundig is het niet zo verfijnd als van een gearriveerde schrijver, de ideeën soms onvolgroeid en naïef, het gedrag van de verteller vol inconsistenties: maar dat maakt het helemaal het authentieke en zeer boeiende werk van een jonge schrijfster in ontwikkeling. Dit (zelf)portret had nu eenmaal niet met dezelfde impact door een meer ervaren en levenswijze schrijver opgetekend kunnen worden.

Ook voor mij was Het Achterhuis zo’n icoon dat ik wel dacht ongeveer uit te kunnen tekenen. Gelukkig heb ik het nu toch gelezen, want het werk is heel veel meer dan een ‘oorlogsboek’, sterker, het blijft zelfs buiten die context prima overeind.

1 augustus 1944 schrijft Anne Frank voor de laatste keer in haar dagboek:

“Het snikt in me: Zie je wel, dat is er van je terechtgekomen, slechte meningen, spottende en verstoorde gezichten, mensen die je antipathiek vinden, en dat alles alleen omdat je niet naar de goede raad van je eigen goede helft luistert. Ach, ik zou wel willen luisteren, maar het gaat niet, als ik stil en ernstig ben, denkt iedereen dat het een nieuwe komedie is, en dan moet ik me wel met een grapje eruit redden, nog niet eens over m’n eigen familie gesproken, die beslist denkt dat ik ziek ben, me hoofdpijnpillen en kalmeertabletten laat slikken, m’n hals en voorhoofd voelt of ik koorts heb, naar m’n ontlasting vraagt en m’n slechte bui bekritiseert, dat houd ik niet vol, als er op me gelet wordt, dan word ik eerst snibbig, dan verdrietig en ten slotte draai ik m’n hart weer om, draai het slechte naar buiten, het goede naar binnen en zoek aldoor naar een middel om te worden, zoals ik zo erg graag zou willen zijn en zoals ik zou kunnen zijn, als... er geen andere mensen in de wereld zouden wonen.

Je Anne M. Frank”

De relevantie van het boek is boven discussie verheven, het schrijftalent van een kind van 13-15 eveneens. Hoewel de afloop bekend is, zijn er momenten dat je je bijna afvraagt of het misschien toch goed gaat aflopen. Bijna...

Toch blijf ik wat aan de zuinige kant met de score, omdat ik een aantal hierboven al geventileerde bedenkingen ook wel wat deel (niet in de laatste plaats dat Anne Frank mij persoonlijk eigenlijk ook niet zo bijzonder sympathiek voorkwam; ze heeft het althans wel erg met haar eigen gevoeligheid getroffen).

Het Achterhuis zelf nog nooit bezocht. Daar moest ik binnenkort maar eens verandering in brengen; wie weet wat er dan nog op zijn plek valt.

Na het achterhuis bezocht te hebben een tijdje geleden, toch nieuwsgierig geraakt naar het boek en vervolgens voor kerst, voor onder de boom, als cadeau gevraagd. En verrassing, het boek was vanaf dat moment in mijn bezit.

Wat mij vooral aangreep is dat het boek een inkijkje geeft in de laatste jaren van een ondergedoken Joods meisje in de bloei van haar leven. Je merkt gedurende het boek de steeds volwassener wordende schrijfstijl en de verandering van onderwerpen. Vanaf het moment dat Anne beseft dat ze haar dagboek wil gebruiken om later eventueel te gebruiken om een boek mee te schrijven merk je ook dat het aangenamer wordt om te lezen.

Het einde van het boek vond ik dan ook het meest interessant, waarbij ze schrijft over de vorderingen van de oorlog en de hoop die ze daarbij hadden, angsten om gevonden te worden door de Duitsers en de hoop om weer te kunnen leven door bijvoorbeeld naar school te gaan. Zeer heftig is dan ook om te beseffen dat van alle dromen die ze had, en telkens dat ze over “later” begon, uiteindelijk niet de werkelijkheid is geworden.

Vooral in het historisch besef vond ik het boek mooi om te lezen, maar als Anne nooit was komen te overlijden is het maar de vraag in hoeverre dit dagboek zo populair zou worden, want veel passages in het boek gaan over irritaties jegens de medeschuilers, wat eigenlijk niet heel interessant is. Aan de andere kant tekent het wel weer de menselijke aard van het zo op elkaars lip zitten in een huis, en welke ergernissen dat kan oproepen. Daarnaast wist Anne nog niet op het moment van schrijven dat ze bezig was met een wereldberoemd boek te produceren dus daar valt haar eigenlijk niks te verwijten.

Al met al echter een zeer aangrijpend boek waar ik nog vaak aan zal denken.

Ik vind het heel moeilijk hieraan sterren te geven omdat dit zo iets apart is en compleet onbedoeld om deze geladenheid te hebben. Het is heel mooi geschreven en op verschillende momenten echt wel grappig. Maar naarmate je dichter bij het einde komt weet je wat er gaat gebeuren, of beter: gebeurd is. Het is ongelooflijk emotioneel dat het abrupt stopt. Ik krijg nog altijd de krop in de keel als ik eraan denk. Blij dat ik het gelezen heb en ben nu ook van plan het achterhuis eens te bezoeken.

Wat ik apart vind: dit internationaal veel geprezen dagboek komt in géén enkele toplijst voor hier op boekmeter...

Terwijl auteurs die in de 19e eeuw boeken schreven min of meer oververtegenwoordigd zijn in de lijsten.

Urgentie van het dagboek van Anne Frank?