Les Liaisons Dangereuses - Pierre Choderlos de Laclos (1782)

De nummer 9 van mijn voorlopige Top 10. Zonder de filmadaptatie, had ik het boek waarschijnlijk nooit gelezen. Dat komt gedeeltelijk omdat ik niet zo houd van de beperkingen van een brievenroman (jawel, dit is een brievenroman) en deels omdat de Nederlandse titel spontaan eczeem opwekt: 'Gevaarlijk Spel met de Liefde'.

De roman vertelt over de morele verrotting die onder de gekunstelde omgangsvormen en conversatie van de Franse adel schuilging. Het is de tijd van duels, van verbale virtuositeit en van tot op de millimeter vastgelegde omgangsvormen. Maar onder het oppervlak van al die gekunsteldheid vind je verlangen, passie en een heleboel verveling.

Die dubbelzijdigheid komt perfect tot uiting in de vorm van deze roman. De brieven zijn volledig volgens de regels van de etiquette geschreven, maar wie tussen de regels leest, vindt jaloezie, hartstocht en gekmakende verveling.

De roman is geschreven in een taal die allang is uitgestorven: ellenlange zinnen, kunstig geconstrueerd en met vele aftakkingen en uitweidingen. Even wennen, maar daarna is het genieten.

Ondanks de Nederlandse boeketreekstitel krijgt 'Gevaarlijk Spel met de Liefde' natuurlijk een dikke 5*

Misschien dat ze daarom later de titel veranderd hebben in 'Gevaarlijke Liefde', is ook niet alles, maar het dekt de lading.
Verder vind ik dit een geweldig boek. Ongelooflijk hoe vals mensen kunnen zijn, heerlijk!

Dit is literatuur. Voor schrijvers die een voorbeeld zoeken...

Ga ik gisteren goedgemutst naar de bibliotheek toe om er dit boek te lenen, huppelend zowat,
is het er niet meer.

De eerste 50 bladzijden moet je doorheen bijten, maar dan gaat het als een trein.

Wordt heruitgegeven in een nieuwe vertaling door Martin de Haan bij Arbeiderspers.

Verwacht op 30 maart 2017.

Hoewel een deel van de bekendheid die Les liaisons dangereuses nog steeds geniet ongetwijfeld op het conto moet worden geschreven van de verfilming, is het toch vooral de vernieuwingsdrift van De Laclos die dit boek zal blijven beschermen tegen de tand des tijds.

Een vuistdikke roman die louter en alleen wordt verteld in brieven, vanuit een personage of acht. Dat je er in de 18e eeuw er al opkomt om zo’n gewaagde vorm te kiezen, terwijl de roman als kunstuiting nog in de kinderschoenen staat zou je kunnen zeggen, dat verdient veel respect. Het is overigens niet alleen de briefvorm: er wordt ook creatief gespeeld met de betrouwbaarheid van de vertelinstantie (er zijn twee woorden vooraf die dit adresseren, maar ook spelen de brieven zelf een rol in het boek en komt de hele verzameling bij één van de personages terecht, waarbij dus de vraag is of dit de persoon is die alles achteraf uitgeeft).

Les liaisons dangereuses veroorzaakte in zijn eigen tijd nogal wat opschudding. Burggraaf De Valmont werd gezien als het alterego van de schrijver, zodat De Laclos in bepaalde kringen niet meer welkom was. Overigens valt die opschudding nog wel te begrijpen ook, want vooral in het begin is de verdorvenheid van de twee hoofdpersonen best wel even slikken. Nadien blijft het boek wat te lang hangen in de geleidelijke verovering van een gehuwde vrouw door De Valmont (ze had overigens gewoon met één zin kunnen volstaan in haar aanvankelijke afwijzing: “ik heb met de liefde die u voelt niets te maken, goedemiddag”). De hoogdravende gevoelsuitingen die volgen zijn nogal taaie kost. Van een aantal bijpersonages lijken de brieven aanvankelijk niet erg nuttig, maar tegen het slot weet De Laclos juist van deze figuren voortreffelijk gebruik te maken om zijn verhaal af te ronden.

Het einde van het boek is echt sterk. Uiteindelijk gaan De Valmont en De Merteuil ten onder aan een teveel aan gevoel, niet een tekort. De burggraaf is echt verliefd maar te ijdel om dat toe te geven, en de markiezin is hierdoor gekwetst en jaloers. Uiteindelijk richten ze elkaar te gronde. Van alle personages blijft alleen de persoonlijke situatie van een oude vrouw aan het einde van het boek eigenlijk hetzelfde als het was, omdat zij de enige is die veilig was voor de verwoestende kracht van wat hier liefde wordt genoemd.

Een boek dat niet vergeten zal worden, en dat de klassieker status helemaal waarmaakt. Nu de film eens opzetten.

Voor het eerst in ruim zestig jaar is dit boek opnieuw in het Nederlands vertaald, ditmaal door Martin de Haan. Wordt uitgegeven door De Arbeiderspers op 28 november.

*****

Volkskrant recensie

Nou, ik kan hem aanraden, die nieuwe vertaling. Hij leest als een trein. Heerlijk boek, heerlijk vileine hoofdpersonen.

Wat. Een. Meesterwerk.
Hoe kan een boek uit 1782 nog steeds zo spannend en meeslepend zijn? Alle lof aan de vertaler Martin de Haan voor de laatste Nederlandse vertaling met de titel 'Riskante Relaties' - in een radio-interview bij de VPRO vertelt hij uitgebreid mede over zijn noeste arbeid als vertaler van dit boek.

Interessant interview. Knap werk deze vertaling, want voor een roman die meer dan twee eeuwen geleden is geschreven, is het erg aangenaam leesbaar. Beloning is doorgaans een kwestie van vraag en aanbod, het marktmechanisme. Dat vertalers nauwelijks fatsoenlijk worden betaald voor hun werk, dat soms van hoog niveau is, is eigenlijk een beetje krom. Maar ja..vraag en aanbod. Wie leest Les Liaisons Dangereuses nog? Een enkele literatuurgek, zoals bewoners van Boekmeter.

Ik ken de film Cruel Intentions, met Buffy the Vampire Slayer (Sarah Michelle Gellar dus) en toen ik op Boekmeter over het boek las werd ik nieuwsgierig. Slechte boeken vind ik zonde van mijn tijd, dus een klein beetje research vooraf kan geen kwaad.

Mijn bevindingen:

Les Liaisons Dangereuses is door Boekmeter ingedeeld in de categorie 'erotisch'. Dat vind ik dus niet helemaal passend. Het is eerder een psychologische roman, waarin de twee kwaadaardige hoofdpersonen voortdurend spelletjes spelen met hun soms naïeve slachtoffers. Het gaat over verleiding, macht, liefde..etc. Maar erotisch? De suggestie van erotiek wordt zeker gewekt, maar expliciet is het nooit.

Vicomte de Valmont en marquise de Merteuil zijn twee rasechte sociopaten: gewetenloos maar met een hoog ontwikkeld EQ. Zij zijn ook meteen de meest interessante personages, hun brieven waren het meest prettig om te lezen.

De wereld die Choderlos de Laclos beschrijft is voor ons modernere lezers wezensvreemd, evenals het hoogdravende gezwollen taalgebruik in de brieven. Daar prikt marquise De Mereuil ook doorheen in een brief aan Danceny, dus kennelijk waren zij zich toen ook bewust van het pathetische aspect. Tijdens het lezen vroeg ik mij af of een verhaal zoals Les Liaisons Dangereuses in die tijd echt zou kunnen plaatsvinden, of dat het een 'sociopatische fantasie' is van de auteur, een voor die periode shocking roman waarin hij de verrotting van de Franse adel observeerde en blootlegde.

Het boek deed me een beetje denken aan Le Rouge et le Noir van Stendhal, dat zo'n 50 jaar later werd geschreven. Ook Stendhal legt in een 'realistische' stijl de psyche bloot van de personages en omgangsvormen. Het zou mij niet verbazen als Stendhal door Les Liaisons Dangereuses is beïnvloed.

Al met al was het een fijn boek, met veel mooie quotes (geen zin om die op te zoeken.) Soms lees je een boek dat al lang op de lijst stond, soms kies je er een die je toevallig tegenkomt. Les Liaisons valt in de laatse categorie. Weer een klassieker die we kunnen afvinken. 4 sterren.