Valčík na Rozloučenou - Milan Kundera (1976)
Alternatieve titels: Afscheidswals | La Valse aux Adieux
Tsjechisch
Ideeënliteratuur / Psychologisch
280 pagina's
Eerste druk: Gallimard,
Parijs (Frankrijk)
In 'De afscheidswals' zijn een aantal personen bijeengebracht in een badplaats van vergane glorie. Allemaal zijn ze op zoek naar geluk, waardoor ze eens worden aangetrokken en dan weer worden afgestoten. De figuren die meedoen aan de dans van het leven worden bespeeld met humor, sarcasme en tederheid. De verpleegster Růžena ziet in seksualiteit een mogelijkheid om zichzelf te bevrijden. Ze beeldt zich in dat ze zwanger is van de beroemde trompettist Klíma, maar al snel blijkt dat de vrijheid waarnaar zij verlangt, noch die welke hij wil behouden, bestaat. Terwijl zij hun spel van list en bedrog spelen, worden het ongewilde vaderschap en het gewenste moederschap twee oncontroleerbare krachten die het leven van iedereen gaan beheersen. Ieder doet al het mogelijke om het te manipuleren, zoals dokter Škréta, die het algemeen welzijn dient door de zogenaamd onvruchtbare vrouwen die voor behandeling in zijn kliniek komen, te injecteren met zijn sperma. De personages worden achtervolgd door spijt over verloren kansen, maar zodra ze er een keer in slagen een kans te grijpen, blijkt de oorspronkelijke inhoud ervan verdwenen. Alle figuren leven in een klucht waaruit ze niet kunnen ontsnappen.
Het voordeel van Kundera is dat hij zijn filosofische ideeën rechtstreeks in de romans verwerkt: vaak slaat er iemand (personage of verteller) aan het nadenken, waardoor je als lezer makkelijk kunt aanhaken. Hier zit voor mij ook een knelpunt: hoewel zijn gedachtes vaak (zeer) interessant zijn, worden ze af en toe wat te veel uitgekauwd. Soms is het gewoon mooier als een idee blijkt uit de gebeurtenissen, in plaats van dat het expliciet wordt opgetekend.
Ook is de verteller hier en daar té aanwezig. Voorbeeldje, helaas even zelf verzonnen, maar het geeft wel ongeveer de stijl aan: 'Karel (want zo heet hij) loopt naar de tafel.' Voor mij hoeft er niet bij te staan dat het personage Karel heet, want dat is logisch als de verteller hem Karel noemt...
Maar ondanks deze aanmerkingen is Afscheidswals erg aangenaam en interessant om de botsingen tussen de verschillende belangen van de personages. Een dokter die vrouwen die niet zwanger konden worden bevrucht met zijn eigen zaad is zowel tragisch als komisch; vooral als een ander personage ineens in alle kinderen de dokter herkent. Een oudere man is trots dat hij toch nog een kind heeft kunnen krijgen, maar het kind lijkt wel erg op iemand anders...