Terug tot Ina Damman - Simon Vestdijk (1934)

Indrukwekkend boek over een jongen in de pubertijd, en het dominante gepest op school. Maar dan is er altijd nog de liefde, die hier op een wel erg wrange manier op de hoek komt kijken.

Een van mijn lievelingsboeken, destijds.

4.5*

In 1934?

Neu, toen ik 14-15 was ofzo.

Erg mooi. Prachtig hoe de wereld van de jonge Anton wordt weergegeven. Als vanuit Ina Damman's perspectief een boek over Anton werd geschreven zou het hooguit een bladzijde of twee vullen, en dat maakt het juist zo ontroerend. Sublieme weemoedige en zielige sfeer wordt er geleverd door Vestdijk. Dikke 4*

Ik herinner me geen details meer, maar nog genoeg in grote lijnen om met zekerheid te kunnen zeggen dat ik dit boek prachtig vond. Ik zat goed in het verhaal, wat sowieso al erg interessant is.
Bovendien kon ik ook goed meeleven met de hoofdpersoon. Erg ontroerend.

Haarfijn beschrijft Vestdijk het gevoel van Anton Wachter en de talrijke gradaties van zijn emoties, met behulp van zijn vlijmscherpe beeldtaal. Bij mij bleef het nog lang nabranden deze prachtige roman, in al zijn helderheid en inzicht. Maar niet alleen Anton Wachter kwam zo goed uit de verf, ook een aantal bijpersonages vond ik zeer geslaagd; net zoals Anton werd hun binnenste, vooral hun zwaktes in dat grote verborgene van het onderbewustzijn of –bij bewustzijn- wat men zo angstvallig probeerde te verbergen, weergaloos in het daglicht gezet. Daarbij komt nog dat de grootste humoristische waarde van de bijpersonages moest komen, als een soort tegenwicht voor de ernstigheid van Anton Wachter en de tragiek van het verhaal, wat het boek ook wat lichtheid meegeeft (dat kan het boek goed gebruiken). Neem bijvoorbeeld Jan Breedevoort, voegt een enorme humoristische waarde aan het verhaal toe, of Greve, of Jelle Mol (ik noem de meest geslaagde, voor mij).

Mijn eerste kennismaking met Vestdijk, zal dan ook niet mijn laatste zijn, ook niet met het personage Anton Wachter, want er zijn nog 7 andere delen. Een tijd geleden heb ik dan ook bij de Slegte 4 boeken in 1 boek gekocht, dus er ligt nog wat van hem op de plank.

Vestdijk wellicht een van de meest geweldige nederlandse schrijvers van ons land.. Men zei ooit dat hij sneller kon schrijven dan god kon lezen. Kijkend naar zijn uitgebreide euvre zou dat best nog eens kunnen kloppen.

Dit is het tweede boek wat ik van hem las. Het boek heeft veel indruk op mij gemaakt. Het personage Anton Wachter is gewoon perfect weergegeven, veel van zijn acties voelen vrij natuurlijk aan( wanneer hij wat boos wegloopt nadat Ina tegen hem zei dat hij vervelend was bijvoorbeeld). Er zijn erg leuke bijpersonen(meneer Greve ) en de algemene sfeer van het boek is erg prettig.

de beste scene uit het boek is de eerste fietstocht. deze is gewoonweg briljant omschreven.

kortom een geweldig boek. een van de beste die ik tot nu toe heb gelezen. 5*

In het derde deel van de Anton Wachter cyclus 'Terug tot Ina Damman' gaat Anton naar de HBS. We volgen de eerste drie jaar van Anton op deze school en beleven met hem zijn eerste liefde en dat hij wordt gepest.

Ik had in deel 1 en 2 de nodige moeite om me echt goed in te leven vanwege de nogal analytische geest van Anton en het ontbreken van sommige basale emoties. Dit derde deel begon niet anders. Het boek is makkelijk geschreven, de thema's passen goed bij Anton's leeftijd, maar het verhaal raakte me niet echt. Ondanks dat deze keer Anton's emoties beter beschreven en vooral beter gebalanceerd zijn.

Maar dit veranderde in het derde deel van het boek. Eindelijk had ik het gevoel dat ik Anton begreep. Misschien ook juist wel omdat dit deel het minst analytisch is van het hele verhaal. Hierdoor vind ik dit voorlopig het beste boek uit de reeks.

Verder weet Vestdijk een aantal krachtige figuren neer te zetten in de klasgenoten en leraren van Anton. Het is een verdienste om zoveel personen in zo weinig zinnen levensecht neer te zetten.

Indrukwekkend boek over een verliefde jongen, dat bij menigeen wel iets van herkenbaarheid zal oproepen; een compliment daarom aan de schrijver. Veel platonische liefde, een goede psychoanaylse van de hoofdpersoon en een prettige schrijfstijl, waar de schrijver door steeds iets om de kerngedachte heen te zweven de lezer ruimte biedt tot verder nadenken. Weinig plot, maar een intrigerend thema. 4,0*

De Anton Wachterreeks van Simon Vestdijk, waar Terug tot Ina Damman het derde boek van is, is een sterk autobiografische reeks. Vestdijk heeft dit niet geprobeerd te verbloemen: zo speelt Terug tot Ina Damman zich af in Lahringen, een anagram van Harlingen, de plaats waar Vestdijk opgroeide. Dit boek is naar het verluidt het meest autobiografisch. Dit lijkt te worden bevestigd door het feit dat Ina Damman ook echt bestaan heeft - ze heette alleen Lies Koning. Dit vond ik in een artikel door Thera Coppens uit een Nouveau van juni 1998. (bron: theracoppens.nl/artikelen/181-ina-damman-in-harlingen.html) In 1934 tipte een vriendin van Lies Koning het boek Terug tot Ina Damman van Simon Vestdijk, een oud-klasgenoot van haar. Tot haar schrik herkende Lies zichzelf in de personage Ina Damman: die tengere, bleke Simon had altijd met haar meegelopen naar het station en haar uitgezwaaid. Dat zijn verliefdheid zo hevig was, had ze echter nooit begrepen. Lies Koning las in het boek opnieuw hoe zij op een gegeven moment de jongen zat was en hem resoluut afwees. Pas in 1971, toen de schrijver overleden was, deed Lies wat met haar schuldgevoel en bood ze de weduwe Vestdijk haar excuses aan. Lies Koning was trouwens getrouwd en ze was moeder van drie dochters.

De titel Terug tot Ina Damman vind ik een schitterende titel.
In de eerste plaats wellicht vanwege de naam Ina Damman: een mooie naam. Het heeft iets mystieks, en tegelijkertijd een prachtige klankkwaliteit. Ook veel a's, met een goede afwisseling tussen lange en korte a's. Het is mij helaas nog altijd niet geheel duidelijk hoe de klemtoon op "Damman" ligt. Ik zeg zelf altijd "Da-mman", maar laatst hoorde ik ook iemand "Da-mman" zeggen. Vanzelfsprekend vind ik "Da-mman" mooier - anders zou ik het natuurlijk ook zelf niet zo uitspreken, ik ga mezelf niet kwellen. Als je "Da-mman" zefgt, heeft de naam ook een ritme. "I-na Da-mman". Enfin, een mooie naam, en in elk geval stukken beter dan Lies Koning.
Een ander aspect dat maakt dat de titel wat mij betreft tot de verbeelding spreekt, is het woordje 'tot'. Dat niet voor de hand liggende woordje maakt de titel mijmerbaar. Want waarom 'tot'? Als dit werk gewoon Terug naar Ina Damman had geheten, was het vrij saai geweest. Nee, het woordje 'tot' is echt belangrijk, en als je het boek gelezen hebt, weet je ook dat 'naar' niet zou kloppen. 'Tot' maakt deze titel tot de perfecte titel voor dit boek. Het had ook andere titels mooier kunnen maken. 'Terug tot Oestgeest' of 'Terug tot de kust'...

De schrijfstijl van Simon Vestdijk kenmerkt zich door lange zinnen met veel bijzinnen. Een typerende zin van Vestdijk is de volgende: Soms lijkt Vestdijk meer vanuit Anton te schrijven. Ik vond het zelf wel interessant om bij sommige passages daarover na te denken. Neem het volgende stuk: Deze, op het eerste gezicht wellicht, platte, banale metafoor is zeer sterk en effectief, omdat deze uiteraard niet zo zeer is geschreven vanuit de auteur, maar vanuit Anton Wachter. Het is een ietwat puberale vergelijking, maar daarom past hij juist zo goed bij de personage. Eigenlijk is het een soort onderonsje tussen de lezer en de schrijver: hij weet wel dat de lezer weet dat hij die woorden in zekere zin niet zelf gekozen heeft, maar dat hij nu in de vocabulaire van Anton spreekt. De veelzeggende drie puntjes lijken de lezer erop te willen wijzen dat ze die lompe woorden niet als woorden van de schrijver moeten zien, maar dat ze er meer achter moeten zoeken. Deze metafoor is zeer geslaagd: het schetst namelijk twee beelden tegelijk. Allereerst is het beeld (braken in de verkeerde richting) dat de vergelijking maakt heel duidelijk, maar tegelijk geeft deze metafoor een beeld in de gedachtewereld van Anton Wachter.
Een ander voorbeeld is het volgende fragment: In deze zin is duidelijk de vertellende stem te horen. Al die “en”-nen maken de zin stamelig, als een enthousiast kind dat heel veel wil vertellen, waardoor een soort chaotisch, surrealistisch tafereel ontstaat. Dus wat dat betreft lijkt deze zin geschreven vanuit Anton. Ook het zweet dat er “gezellig en voedzaam” uitzag, is eerder een observatie van de jeugdige protagonist: dit soort betekenisvolle details passen beter bij kinderen. De woordkeuze daarentegen lijkt van een volwassene.
De schrijver sijpelt tussen deze ‘kinderlijke observaties’ door met zijn licht ironische observaties. Als je ervan uitgaat dat de schrijver zijn jeugdherinneringen optekent, zou je kunnen zeggen dat hij terugdenkt en zijn herinneringen aanvult met achteraf beredeneerde ideeën. Het stukje over meneer Couvée is humoristisch: deze docent fietst als een klein, zwart fauntje en krijgt het eerste honger. De licht spottende toon van deze waarneming maakt het aannemelijker dat de volwassene spreekt, in plaats van Anton.

Het boek bevat niet veel symboliek, voor zover ik heb kunnen ontdekken. Als Anton in het derde deel gaat fietsen met Marie lees je hoe hij in zekere zin zijn verliefdheid voor Marie speelt. Marie maakt duidelijk niet zo’n indruk op hem als Ina dat deed. Anton is eigenlijk verveeld door Marie, al laat hij haar dat niet merken. In deze zin lijkt wel symboliek te zitten. Wat de precieze symboliek is, is nu de vraag. De nadruk ligt op de “nieuwe wegen”. In boeken stelt het landschap soms ook de tijd voor. Neem het einde van A. A. Milne’s The house at Pooh Corner: Christopher Robin ziet het einde van zijn kindertijd naderen, om het maar zo uit te drukken, en neemt van Winnie-the-Pooh afscheid. Milne schrijft het volgende: Hier symboliseert de wereld dus duidelijk de tijd die Christopher Robin staat te wachten. Misschien dat de nieuwe wegen staan voor de nieuwe dagen in Antons toekomst, dat Anton kijkt naar de dagen die hem in het verschiet liggen. Dit zou heel goed kunnen, want dagen kunnen nieuw zijn, maar toch weinig afwisselend: hoe veel de dagen ook op elkaar lijken, ze blijven nieuw. Wellicht dat Anton Wachter op de fiets naast Marie al “de sleur van de relatie” voelt.

Terug tot Ina Damman is net zo mooi als haar titel. Het boek is ontzettend herkenbaar. De verliefdheid, de tegenstrijdige gevoelens, de bewijsdrang, de zoektocht naar erkenning, de relatie tot zijn moeder, de klasgenoten... Het boek gaat eigenlijk verder waar Kees de jongen ophoudt. Onvoorstelbaar knap hoe Vestdijk zich heeft weten in te leven in zijn hoofdpersoon. Of hoe hij heeft teruggegraven in zijn eigen herinneringen. Terug tot Ina Damman.

Geweldige recensie Ted Kerkjes! Ondanks de lengte heb ik het betoog met zeer veel plezier gelezen. . Sterker nog, ik krijg welhaast zin om het boek nogmaals te lezen.

Dankjewel voor het compliment! Erg leuk om te horen!

Indrukwekkend debuut, tevens mijn eerste kennismaking met Vestdijk. De wereld van een onzekere tiener wordt overtuigend tot leven gebracht. Daar doorheen worden de beschouwingen en observaties van de volwassen verteller geweven, naadloos. En dat alles in een mooie stijl, met lange zinnen die telkens nieuwe afslagen nemen. Er staat me nog veel moois te wachten, mijn verwachtingen over de rest van Vestdijks oeuvre zijn hooggespannen.

In het eerste boek van z'n achtdelige romancyclus introduceert Simon Vestdijk z’n alter ego Anton Wachter. Het is grotendeels autobiografisch, maar het blijft een herweven van herinneringen tot een samenhangend geheel. Lahringen is een anagram van z’n Friese geboortestad Harlingen. Anton Wachter is een anagram van “Wacht, o tranen” of “Rot na wachten”.

Wat opvalt, is de eerlijkheid. Anton is geen onversaagde held voor wie de meisjes in zwijm vallen, maar een onzekere jongen die z’n plaats in de wereld probeert te vinden. Het eerste deel gaat over gepest worden op school en het haantjesgedrag tussen jongens onderling. Het centrale deel gaat over z’n kalverliefde voor Ina Damman. Het derde deel speelt zich een jaar later af, wanneer hij zich verder ontwikkelt en het gebeurde een plaats moet geven.

Ina Damman heeft als initialen I.D. Eigenlijk is hij verliefd op een idee in z’n hoofd - een projectie van z’n romantische verlangens. Hun gesprekken blijven oppervlakkig. Ironisch genoeg ontdooit ze in de winter en bevriest ze in de lente. Kalverliefde mag dan onbeduidend lijken, maar er komen heftige gevoelens bij kijken.