Storia della Bambina Perduta - Elena Ferrante (2014)

*****

NRC Recensie

Elena's toon in gedachten tegen Lila is gezet op pagina 11:
Jij zou je in mij hebben vergist? Nee, mijn liefje, ik heb me vergist, ik heb me in jou vergist: je zult je hele leven blijven kijken naar de vrachtwagens die over de grote weg langsrijden.
Ik hóor Lila bijna "Stomme trut" zeggen.
Want ja, alsof Elena zulke briljante keuzes maakt ...

Ik ben benieuwd waar die ***** NRC recensie op gebaseerd is. Nog maar even aan me voorbij laten gaan.

Wat een spannend deel is dit! Nog 58 zo langzaam mogelijk te lezen bladzijdes ...

Met Het verhaal van het verloren kind heeft Elena Ferrante meer dan waardig het vierluik over Lila en Lenu rond afgesloten.
Al lezend dacht ik er aan waarom Lenu (ofwel Elena) het verhaal over beide vrouwen begon te schrijven. Een geschiedenis vanaf hun jonge kinderjaren tot ouderdom, een geschiedenis die ik met wisselend genoegen las. Met name had ik tijdens deel III moeite met de beschreven (herinnerde) chaos in Lenu's hoofd, dit riep bij mij weinig begrip op. Volgens mij was daar een slordige stijl debet aan. Daar was in deel I en II geen sprake van.
Gelukkig begint Ferrante deel IV met veel meer afstand en misschien daardoor wel, meer orde.

Beide qua intelligentie briljante meisjes worden geboren in een wijk in Napels waar de Camorra het voor het zeggen heeft; Lenu zal Napels verlaten, studeren, de wereld over reizen, bekend schrijfster worden. Lila blijft achter en schopt het in haar omgeving zo ver als je het, denk ik, in een dergelijke omgeving kunt schoppen. Beide meisjes en later vrouwen gedragen zich eigenlijk veelvuldig onsympathiek maar dat maakt het lezen niet onaangenaam. Hoe te overleven? Wat m.i. treffend wordt weergegeven is dat Lenu heel graag 'iemand' wil worden, wil zijn; maar juist doordat ze haar afkomst uit het volkse Napels verloochent blijft ze lang 'niemand'.
Hij spotte met mijn halfslachtige feminisme, mijn halfslachtige marxisme, mijn halfslachtige freudisme, mijn halfslachtige foucaultisme, mijn halfslachtige subversisme.

Vervreemding is een groot thema in het leven van Lenu. Op het moment dat Lenu terugkeert naar haar wortels, met haar kinderen terug in Napels gaat wonen, wordt het verhaal m.i. met de pagina krachtiger. De haat/liefde relatie tussen Lila en Lenu viert hoogtij.
Zonder al te veel te verklappen heb ik, naarmate de vrouwen ouder worden, veelvuldig teruggedacht aan 'het begin'. Hoe de poppen van de twee meisjes in de kelder van een Camorra baas verdwenen en onvindbaar bleven. Ik dacht ook: wat een naar gedrag had Lila als kind, of misschien beter gezegd, niet normaal.
Het kon geen toeval zijn dat wanneer Lila en Lenu beide nogmaals moeder worden, Lila's dochter dezelfde naam krijgt als éen van de poppen: Tina. De titel van dit boek wordt allengs gruwelijk duidelijk. Ook wordt duidelijk dat het in Lila's hoofd inderdaad goed mis is.
Ik vond het verdere verloop verschrikkelijk spannend, met een zeer goed psychologisch inzicht van Ferrante.
De laatste woorden knallen naar binnen. Ze maken verdrietig zonder sentimentaliteit. Ik ben bijna verdrietig dat 'dit het was' en overweeg volgend jaar als leesproject alle vier de delen nog eens te lezen.

5*

Komt op de lijst!

Elena Ferrante sluit haar Napolitaanse romancyclus af met een knaller. Een boek geschreven in een zeer directe taal, dwingend en verslavend.

In 1700 pagina's beschrijft Elena Ferrante, maar ook tevens het hoofdpersonage, het wel en wee van 2 vriendinnen, geboren en getogen in een volkswijk in Napels. Corruptie, geweld, afpersing, het eigen profijt en uitbuiting zijn schering en inslag.

Het eerste deel opent met het gegeven dat één van de twee vriendinnen is verdwenen, nl de onstuitbare, intelligente maar ongeschoolde furie Lila, zij die al haar talenten heeft aangewend om te ontsnappen aan haar wijk( maar daar nooit echt in slaagde). Die verdwijning was voor Elena de aanzet om te beginnen aan de kroniek die je als lezer voorgeschoteld krijgt. Alle delen die volgen zijn dus de schrijfsels van de geschoolde, geniale Elena. Zij is diegene die zich door een portie geluk fysiek heeft kunnen bevrijden van haar wijk. Ze studeerde, huwde met iemand uit de hogere klasse, reisde, werd moeder en gevierd schrijfster.

In dit laatste deel keert ze terug naar Napels in het zog van een geliefde en wordt de vriendschap en het samen-zijn met Lila terug aangehaald. Elena Ferrante haalt hier alles uit de kast om die liefde/haat verhouding uit te diepen maar eveneens wordt tijd en aandacht besteed aan de geschiedenis van Napels maar ook aan de evolutie van de hele wereldorde en de beginnende digitalisering. Elena wil met dit schrijven voor zichzelf haar verhouding met Lila onder woorden brengen, ze tracht ze te begrijpen. Maar ..... Door de eenzijdige invalshoek, de herinneringen van Elena, weet noch Elena, noch de lezer de juiste toedracht. Was hun verhouding evenwichtig of juist manipulatief? Was er sprake van liefde of enkel van een levenslange concurrentie? Hoe goed kennen mensen elkaar, zelfs na een levenslange vriendschap?

En wat te denken over de manier waarop deze 2 personen met elkaar omgingen? Meermaals heb ik gedacht: "Dit is een soort vriendschap die mij niet bevalt: die hardheid, die jaloezie, die concurrentiedrang" Maar eveneens moest ik wel vaststellen dat, als puntje bij paaltje komt, ze er wel waren voor elkaar. Dit afsluitend deel geeft de hoognodige stem aan Lila (door de ogen van een ander), het personage dat in deel 3 nauwelijks aan bod kwam. Beide vrouwen zijn tegenpolen die een levensnoodzakelijke aantrekkingskracht in elkaar vinden. Ze zijn elkaars hemel en hel tegelijkertijd. Elkaars rem en motor.

De uitdrukking: "Napels zien en sterven" krijgt na lezing van dit beklijvende 4 luik toch wel een andere dimensie. De naam van die stad en de twee personages zullen voor mij altijd met elkaar in connectie worden gebracht. Dit klaarspelen als schrijfster is mi toch wel een unieke verdienste.

Gelukkig komt er een serie

Elena Ferrante neemt de tijd om alles uitgebreid te beschrijven in dit deel dat bijna vijfhonderd bladzijden telt. De korte hoofdstukken zorgen ervoor dat ik er vlot doorheen kom, maar de verslaving van de eerste twee delen komt helaas niet terug. Een echte ontknoping komt er ook niet, al wordt het verhaal wel netjes afgerond.

Het verhaal van het verloren kind – Elena Ferrante | Lalagè leest - lalageleest.wordpress.com

In februari 2018 plaatste ik mijn stem bij De geniale vriendin en sindsdien heb ik elk jaar een deel van 'de Napolitaanse romans' gelezen. Nu dus het laatste, dat ik eveneens met 4 sterren beloon. Eigenlijk is dit 1500 pagina's lang lezen op 4*-niveau en als je dat gegeven optelt bij de in mijn ogen unieke stem die uit deze boeken opklinkt, dan weet je al dat de serie als geheel bij mij in nog hoger aanzien staat dan de beoordeling van de losse boeken doet vermoeden. Elders noemde ik Ferrantes vierluik het meest bepalende literaire werk van het afgelopen decennium en daar blijf ik bij.

Het verhaal van het verloren kind bestaat uit drie delen. Het eerste is 'Volwassenheid', waarin Lenu en Lila elkaar weer, voor mij onverwacht, heel na komen te staan. Dit is het langste en ook beste gedeelte van dit boek. Dan volgt 'Ouderdom' en nog een 'Epiloog', die zorgen voor een treurig, melancholisch slot.
De welhaast obsessieve zoektocht van ik-persoon Elena naar zichzelf en haar positie ten opzichte van Lila (en in mindere mate van anderen, haar moeder, Nino, jeugdvrienden en 'de wijk') blijft te allen tijde boeiend. Ferrante verkent de diverse aspecten meticuleus en speelt daarnaast nog met een subjectieve vertelinstantie. Lenu lijkt meermaals te concluderen dat anderen haar gebruiken, maar als lezer zie je dat ze zelf evengoed anderen gebruikt (en overigens realiseert ze zichzelf dit ook best, soms weer leidend tot een onzeker zelfbeeld). Zie tevens het mooie bericht van liv2.
Over de gehele linie zijn de schommelingen in de verhoudingen misschien iets te extreem, hoewel dit binnen de Italiaanse cultuur waarschijnlijk beter past dan in een Nederlandse omgeving. Door het lezen van de boeken uit te spreiden over vier jaar heeft dit bij mij ook nooit een onoverkomelijk probleem opgeleverd trouwens.

Naast de inhoud, die het beste valt samen te vatten als een verkenning van de vrouwelijke ervaring, is het ook de stijl die 'de Napolitaanse romans' een onderscheidende positie geeft in het literaire landschap. Elena Ferrante schrijft met een losse toets (een term uit de schilderkunst) en dat past perfect bij het beschrevene en zorgt voor een proza dat levend voor je staat. De warboel van het leven wordt op deze manier verbeeld. Frantumaglia dus, in het Napolitaanse dialect. Het leest heerlijk en je vliegt werkelijk door de pagina's. Een boek van Ferrante is het type literatuur dat je 's avonds na een werkdag met veel plezier op kan pakken.

Ja, ik vind dit geweldig goed. Lina en Lenu zullen me zeker bijblijven: hun worstelingen hebben me meer inzicht gegeven, een persoonlijke blikverschuiving die ik ook na het omslaan van de laatste pagina's meeneem.