Kamera Obskoera - Vladimir Nabokov (1933)

Geweldig boek.
Op een bepaald moment wordt het zo beklemmend/beangstigend en zo goed beschreven dat het moment supreme je nog jaren zal achtervolgen.
Dit is trouwens wat mij betreft 1 van de meer toegankelijkere boeken van Nabokov.
Het boek is minder surrealistisch dan we van hem gewend zijn.

Dit boek is nu bij de Bezige Bij gebundeld in de Russische Romans van Nabokov.

Prachtig boek over de teloorgang van een man, zielsmooi beschreven door Nabokov.

4.5*

Sterk, maar net iets minder dan gehoopt en ook wel duidelijk minder dan Lolita. Sowieso minder goed geschreven. Wel helder en af en toe fraai, maar zonder die bijzondere touch. Gewoontjes haast. Het is Nabokov echter wel gelukt weer sympathie voor iemand te krijgen die dat bij mij normaal niet snel heeft, bij Lolita was dat voor een pedofiel en in deze Laughter voor een vreemdganger. Alle rotzooi die Albinus over zich heen krijgt zou normaal een enorm karma-moment zijn, maar in dit geval heb je met hem te doen. Hij is ook enorm sterk beschreven als goeiige naïeveling die gewoon een klein foutje heeft begaan. De beste momenten zijn echter als Nabokov in het hoofd kruipt van zijn personages en levensecht hun angsten en lusten weet te beschrijven, bijvoorbeeld Albinus' angst betrapt te worden door zijn vrouw.

Wat dit boek niet een echt topwerk maakt, is dat het voor mij te kaal is. De film speelt in Berlijn in de filmwereld in de jaren 30, maar eigenlijk had het boek overal kunnen spelen. Noch met dat milieu, noch met de omgeving wordt ook maar iets gedaan. Daardoor mist het boek wat sfeer. Dat wordt aan het eind wel beter of in enkele korte geschiedenissen van de verschillende personages, maar in de rest miste ik dat wel degelijk. 4,0*.

Zo kan je dus ook een boek beginnen:

Er was eens een man, Albinus genaamd, die in Duitsland woonde, in Berlijn. Hij was rijk, respectabel, gelukkig; op een dag liet hij zijn vrouw in de steek voor een jonge maîtresse; hij had lief; werd niet lief gehad; en zijn leven eindigde rampzalig.
Dat is het hele verhaal en we zouden het er verder bij hebben kunnen laten, als aan het vertellen ervan geen profijt en plezier verbonden was; en hoewel een grafzerk ruimschoots groot genoeg is om, ingebonden in mos, de verkorte versie van een mensenleven te bevatten, zijn details altijd welkom.

En zo begint die in het Engels: “Once upon a time there lived in Berlin, Germany, a man called Albinus. He was rich, respectable, happy; one day he abandoned his wife for the sake of a youthful mistress; he loved; was not loved; and his life ended in disaster.

This is the whole of the story and we might have left it at that had there not been profit and pleasure in the telling; and although there is plenty of space on a gravestone to contain, bound in moss, the abridged version of a man's life, detail is always welcome."

Vooral die eerste zin is korter en krachtiger, loopt soepeler ook, en had wat mij betreft in het Nederlands veel beter vertaald kunnen worden. Die tweede zin is al beter maar had ook iets korter gekund.
Juist met dit soort auteurs lees ik mits mogelijk het origineel omdat het gewoon net wat beter is dan de vertaling.

Wat vond je er verder van eRCee? Want voor inhoud maakt het niet uit welke taal wat was.

Een berichtje volgt nog, maar wilde dit alvast plaatsen.

Ik zie overigens niet in waar deze vertaling steken laat vallen in dit stukje, want Nederlands heeft gewoon een andere zinsstructuur dan Engels. Niks mis met deze vertaling. Ik vind het begin ook niet zozeer bijzonder vanwege het taalgebruik maar vanwege de dedramatisering.

Nou ja, niet echt steken laten vallen. En gelukkig al helemaal niet dat je gewoon leest dat men geprobeerd heeft het Engels vast te houden wat je weleens ziet, vooral met veel adjectieven. De Meisjes van Emma Cline was zo'n vertaling en deed me na één bladzijde al besluiten de Engelse versie te lezen bijvoorbeeld. Maar voor m'n gevoel is de vertaling niet fijn.

Maar die eerste zin: "Er was eens een man, Albinus genaamd, die in Duitsland woonde, in Berlijn", die loopt gewoon niet lekker. Elke keer stopt het en gaat verder na een komma, niet echt vloeiend. Eens leefde in Berlijn, Duitsland, een man genaamd Albinus. Zoiets vind ik veel meer recht doen aan de stijl van dit werk. Die tweede zin heeft dat al veel beter, waar de stijl wel wordt vastgehouden. Die derde zin loopt weer iets minder, maar dat ligt inderdaad aan de andere zinsbouw en de werkwoordplaatsing in het Nederlands. Daar valt weinig aan te doen.

De formulering "once upon a time" verwijst naar hoe je begint met het vertellen van een sprookje. In het Nederlands is de gelijkaardige formulering "er was eens", daar kan je niet omheen als vertaler.

Overigens is de Engelse tekst zelf een vertaling, weliswaar van de hand van Nabokov, van het originele Russisch. Het boek verscheen voor het eerst in periodiekvorm in Sovremennye zapiski (Contemporary Annals) tussen 1932-33 in Parijs. In 1933 werd het als boek, ook in het Russisch, gepubliceerd in Berlijn. Een Franse en Engelse vertaling volgden. Nabokov was niet tevreden over de Engelse versie en vertaalde het boek zelf opnieuw, waarbij er mogelijkerwijs ook het een en ander herschreven werd. Dit is de versie die in 1938 uit kwam. Hier na te lezen, waarin ook interessante dingen worden gezegd over hoe Nabokov zelf aankeek tegen vertalingen. (Een correctie met bovenstaande gegevens is ingediend.)

Alles wat je nodig hebt voor een verhaal zijn een mooie vrouw en een pistool. Deze uitspraak wordt vaak toegeschreven aan Jean-Luc Godard, de Franse regisseur, maar is ook van toepassing op Nabokovs Kamera Obskura. Sowieso moest ik wel een beetje aan de Nouvelle Vague denken, hoewel Nabokov 25 jaar eerder is, vanwege de sterke dedramatisering. Het verhaal van Nabokov is daardoor bijna schematisch. Maar het knappe is dat je er als lezer toch in meegetrokken wordt, en vooral de slotscène is echt spannend te noemen.
Qua taal én inhoudelijk vond ik het wel aanzienlijk minder bijzonder dan Lolita. Ook met Pnin in het achterhoofd begin ik te denken dat Nabokov het niveau van dat meesterwerk misschien wel niet meer haalt in de rest van zijn oeuvre.

Ja, het is lekker met je, heb ik ineens een extra boek tussen mijn stemmen staan met taal Russisch.
Ik heb de transcriptie trouwens nog omgezet naar de Nederlandse (u=oe) zoals veelal op deze site wordt gehanteerd, als we dan toch bezig zijn. (En als we dan toch echt bezig zijn, Albinus heette dus Bruno Krechmar in de originele, zegt de Engelse wiki, maar daar heb ik nog niets mee gedaan)

Opvallend trouwens dat dit boek dan eerst in het Engels erop stond, als je inderdaad maar even zoekt zie je direct dat dit origineel in het Russisch was.

Interessante link ook wel.

En wat betreft jouw commentaar op de vertaling, ik kan je begrijpen en zou normaal ook de basis moeten zijn van de vertaling (vertalen wat er staat), maar soms vind ik stijlvast mooier dan exact hetzelfde zeggen, zeker als voor mijn gevoel een zin echt niet lekker loopt.

Volgens mij zijn ongeveer alle uitgaves, inclusief die van De Bezige Bij onder de titel 'De Russische romans' (waar zelfs de originele titel en verschijningsdatum niet in vermeld wordt), gebaseerd op de Engelse versie uit 1938. Dus ik zou de naam van de personages in de plotomschrijving zo laten.

Dat laatste is prima, vaak wordt dat aangehouden hier. Harry Potter is ook steeds met de Nederlandse namen. Kan ook weleens beleid zijn.

Nabokov windt er in die eerste zinnen geen doekjes om. Wat volgt is een prachtige roman. Van begin tot eind op het puntje van de denkbeeldige stoel gezeten. Zo nu en dan achterover leunend, inwendig lachend om de spitsvondige vondst van een beeldspreek of een prachtige omschrijving.

"Ook haar opgewektheid was als die van haar moeder - een eigenaardige, bescheiden opgewektheid. Het was niet meer dan een kalm plezier in het eigen bestaan, met een vleugje luimige verbazing over het feit dat ze leefde - ja, daar kwam het op neer: sterfelijke opgewektheid."

Het vertelplezier spat van de bladzijden. Daarnaast is het verhaal spannend, geestig, zonder een moment aan kracht te verluezen; het deed het me af toe denken aan een script van een Woody Allen film.

Nabokov weet de lezer heel sterk mee te slepen, benoemt vaak niet wat er gebeurt en ook al vult de lezer het al in, de spanning blijft. Het ongenoemde zo zomaar anders kunnen zijn.

Ik heb genoten en pak snel weer een boek van deze begenadigde schrijver.