For Whom the Bell Tolls - Ernest Hemingway (1940)

Hemingway is een figuur die me op een of andere manier weet te boeien, maar gaandeweg moet ik erachter komen dat dat minder geldt voor de titels die ik van hem lees. Voorlopig ‘dieptepunt’ is For Whom The Bell Tolls, die me teveel aanvoelde als een Alistair MacLean in status quo modus. Ruim 400 pagina’s over de aanloop naar een missie waarbij een Amerikaanse explosievenexpert in dienst van Spaanse Revolutionairen ten tijde van de Burgeroorlog een strategische brug wil opblazen. In de praktijk komt die aanloop neer op wachten, wachten, wachten. Tijdens dat wachten een romance die ten volle geleefd wordt, en spanning tussen de Amerikaan en de Spaanse leider van de partizanen. De motivatie van de Amerikaan mee te doen aan de oorlog blijft naar mijn smaak onderbelicht, of het moet gezocht worden in een typerende Hemingway motivatie als het bewijzen van moedigheid en mannelijkheid. Het stierenvechten wordt er maar weer eens bijgehaald, in vergelijking met de strijders in oorlog. En tja, dit nijgt al snel wat naar de onverschrokken helden uit MacLeans oorlogsthrillers.

Ik zie ook parallellen met The Old Man And The Sea, waar juist het intieme van de zelfoverwinning in moedigheid indruk maakt. De solist, die vrijwel onttrokken aan het oog van de wereld die strijd aan gaat, zich niet bekommerend om de afloop. Tragischer en dramatischer dan deze veel letterlijker setting van oorlog, die inherent gepaard gaat met winst of verlies, heroïek en de keerzijde daarvan.

Ook de bondigheid van Old Man is een sterk punt, want Bell is ronduit langdradig en boordevol herhaling. Eigenlijk heeft het 5 maal zoveel pagina’s nodig om tot hetzelfde te komen. Irritant is de geforceerde wijze waarop Hemingway de lezer er van bewust wil maken oorspronkelijk niet-Engelse dialogen te lezen; niet alleen veel Spaanse termen, maar ook veel archaïsch taalgebruik. Ondanks dat het allemaal wat teleurstellend is een aantal indrukwekkende passages, zoals een tweetal slachtingen die beschreven worden.

Burgess noemt dit, in weerwil van het New York Times artikel van hierboven, "the best fictional report on the Spanish Civil War that we possess".

Naast onbeschrijfelijke gruwelijkheden bevat de Spaanse burgeroorlog ook heroïek en idealisme; dat zovele buitenlandse vrijwilligers hier hun leven opofferden is bijna niet te bevatten. En dat terwijl de rest van de beschaafde wereld (een paar uitzonderingen, zoals Mexico, daargelaten) de democratisch verkozen linkse republiek liet stikken en de Fascisten ruim baan gaf om hun wapenarsenaal op de Spaanse bevolking uit te testen.

For whom the bell tolls vertelt het verhaal van een Amerikaanse vrijwilliger, Robert Jordan. Deze protagonist is een soort Hollywoodheld uit de in die jaren populaire film-noir ("the strong, silent type"), maar met extra diepgang door de interne dialogen die Hemmingway veelvuldig opvoert. Met weinig woorden en zonder narratieve trucs weet dit boek je vanaf het begin aan de zijde van Robert Jordan te plaatsen. Alle personages en hun onderlinge verhoudingen zoals hij die als buitenstaander beleeft komen buitengewoon levendig van het papier.
De langzame opbouw en de zorgvuldig gedoseerde spanningselementen culmineren in een bloedspannende ontknoping, waarin de grootsheid en de tragiek van de Spaanse burgeroorlog in volle hevigheid samenkomen.

Er is niets dat oorlog zo bevattelijk kan maken als literatuur. Abstracte gruwel krijgt in de roman een menselijke dimensie. For whom the bell tolls is daarvan een schitterend voorbeeld.

Degene die mij hier een beetje volgen weten dat ik een grote fan ben van Ernest Hemingway. Ik heb meer van hem gelezen dan ik hier laat doorschijnen (ik ben een tijdlang niet actief geweest op Boekmeter en had toen besloten om met een schone lei te beginnen) maar hij is naast Stephen King de enige auteur die al meerdere keren een 4.5* heeft weten te verzamelen en laat ons eerlijk zijn, hij doet dat op een oeuvre dat qua hoeveelheid heel wat minder imposant is dan dat van King. Het zijn echter niet altijd de meest eenvoudige boeken en ik laat er dan ook graag wat tijd tussen.

Vooral ook om niet te snel door zijn oeuvre te fietsen maar het kriebelde opeens om nog eens iets van Papa Hemingway te gaan lezen. De keuze viel op deze For Whom the Bell Tolls omdat mijn grootvader (die ik nooit heb gekend trouwens) hier een Nederlandse vertaling van had in zijn indrukwekkende bibliotheek en het me wel leuk leek om zo een connectie met hem te kunnen maken. Ik heb er dus geen idee van wat hij hier nu exact van vond, maar ik hoop dat hij er meer plezier aan heeft gehad dan ik. Op zich is dit wel perfect vintage Hemingway. Die dialogen, die stijl, dat sporadische Spaans ertussen maar waar ik The Old Man and the Sea juist roem om zijn voortkabbelend verhaal, is dat hier het grote breekpunt. For Whom the Bell Tolls is namelijk bijna het viervoudige aan aantal pagina's en het sleept zo enorm hard.. Tegelijkertijd wil je ook wel weten hoe het nu juist afloopt met Robert Jordan, Pilar, Pablo en natuurlijk Maria maar het was soms echt op de tanden bijten.

Vreemd dan ook dat hij soms een compleet ander niveau weet te benaderen dan een paar pagina's ervoor. Want zo is het verhaal van Pilar over de terechtstelling van de fascisten in het stadje gewoon nagelbijtend goed. Ook het fameuze chapter 27 (liefhebbers van het zwaardere muziekgenre moeten sowieso het nummer For Whom the Bell Tolls van Metallica eens checken, dat baseert zich op de strijd van El Sordo) is bijzonder sterk en het is dan ook jammer dat Hemingway zich soms gewoon teveel in zijn eigen gimmick verliest. Het archaïsche "thou" en het vermommen van obsceniteiten zoals "fuck" door "milk" onder andere.. Na een tijd had ik het er wel wat mee gehad eerlijk gezegd. Het einde daarentegen maakt dan wel weer veel goeds. Het laatste hoofdstuk is er één van lange adem, maar dat lees je dan ook wel in één ruk uit.

Het was trouwens het enige boek van Hemingway in de collectie van mijn grootvader dus of hij echt een fan was? Hij las wel graag oorlogsboeken maar ook in die categorie heeft Hemingway wel wat geschreven en dat had hij niet liggen. Ach, we zullen het nooit weten vrees ik. Ik heb er een gemengd gevoel bij alleszins. Ik ben blijkbaar bij één van de weinigen aangezien dit algemeen toch wordt beschouwd als één van zijn beste boeken..

2.5*