Jevgeni Onegin - Alexander Poesjkin (1833)

Deze roman in verzen is het meesterwerk van poesjkin.
Prachtig hoe hij een simpel verhaal zo doeltreffend kan schrijven.
Deze roman lag aan de basis van de moderne russische literatuur.
Natuurlijk zou je vooral dit boek in het russisch moeten lezen aangezien er in de vertaling toch veel verloren gaat.

Zonde dat de man een paar jaar later overleed tengevolge van een duel.

Klinkt alsof de beste man slachtoffer is geworden van zijn eigen succes, duels zijn immers voorbehouden aan de high society?

Is niet echt bekend waarom het duel heeft plaatsgevonden dus wil nu niet direct zeggen dat hij slachtoffer is geworden van zijn eigen succes.

Ik moet toch zeggen dat ik erg onder de indruk was van de vertaling. Natuurlijk weet ik niet of het in het Russisch nóg beter is, maar zo vond ik het echt prachtig.

Tuurlijk was het een prima vertaling. Dat kan je ook wel aan W. Jonkers over laten.
Toch heeft die man zich in bochten moeten wringen om toch het ritme en de rijm vast te houden.
Dit is naar zeggen toch ten koste gegaan van wat er in het orgineel beschreven staat. Sommige verzen vertellen soms toch iets anders dan hoe Poesjkin het beschreven had.
Dit is m.i. ook onvermijdelijk als je een boek in verzen of gedicht gaat vertalen. Hetzelfde geldt voor een Faust of Goddelijke komedie.

Luister naar Tchaikovsky's gelijknamige opera, daar gaat niks verloren; de muziek voegt alleen maar toe.

Ik zal hem eens een keer opzetten

Tot mijn verbazing heb ik Jevgeni Onegin met veel gemak en plezier gelezen. Ik heb niet heel veel 'ervaring' met poëzie en een roman in verzen leek dan ook een uitdaging. Al snel bleek echter dat Poesjkins stijl en ritme heel meeslepend zijn: na een paar regels leest het net zo gemakkelijk als proza. Af en toe moet de schrijver/vertaler zich in een rare bocht wringen om de woorden mooi in het metrum te laten passen, maar meestal lijkt het alsof Poesjkin geen enkele moeite heeft moeten doen om een verhaal compleet in verzen te vertellen.

Wat moet dit moeilijk zijn om te vertalen, en wat zou het fijn zijn om niet in vertaling te hoeven lezen. Ik heb vanzelfsprekend geen idee in hoeverre de door mij gelezen vertaling recht doet aan het origineel, en dat weet je denk ik ook pas als je het origineel wel kunt lezen. Poesjkins stijl met zijn ironie en weemoed lijkt me nog beter uitkomen in de oorspronkelijke taal - poëzie komt vanzelfsprekend altijd beter uit in de oorspronkelijke taal.

Het verhaal is wellicht wat ondergeschikt aan stijl en vorm maar is desalniettemin interessant. Tot mijn eigen verwondering kon ik het vrij abrupte eind wel waarderen (Poesjkin geeft hier zelf een mooie verklaring voor), andere gaten in het verhaal vond ik dan weer jammer. Ik had toch iets meer willen lezen over Tatjana's keus om met een ander te trouwen. Dat vind ik dus minder, maar over het algemeen overheerst de bewondering.

Voor nu vier sterren, wellicht na een herlezing in de toekomst hoger.

Knap werk van Poesjkin. In een fijn rijm is dit werk geschreven - steeds bestaande uit vier strofen: drie kwatrijnen in de volgorde gekruist, gepaard en omarmend en een distichon, waardoor er immer een afwisselend tempo in de blokken zit en dat is wel zo prettig. Zeker in een lange roman in verzen is dit zo, doordat het niet zo kinderlijk overkomt en doordat de aandacht er makkelijker bij blijft. Poesjkins taalgebruik verder is aardig. Nu stelt de vertaler dat Poesjkin zowel archaïsch schrijft als zeer modern en een soort van straattaal. Ik heb geen idee hoe dat in het Russisch is, maar in de vertaling vond ik dat niet altijd even mooi.

Het verhaal zelf is niet heel bijzonder, tamelijk simpel zelfs. Maar daar lijkt het niet echt om te draaien. Wel is het genoeg voor een hele roman in verzen. Daarnaast zegt Poesjkin genoeg zinnige dingen om de aandacht erbij te houden.

En toch, in puur proza kan dit gewoon allemaal net wat beter. Dit proza op rijm is mooi om te lezen, met een redelijk leesplezier maar mist een volledige betrokkenheid bij het verhaal. Ook vond ik de overgang naar het laatste hoofdstuk wat abrupt waardoor een echte emotionele impact uitblijft. Maar zeer zeker 4,0*.

Voor de Russen is Poesjkin nog vele malen groter dan Tolstoj of Dostojevski, met op elke straathoek wel een standbeeld of plein dat naar de grondlegger van de moderne Russische literatuur is vernoemd. Anders dan de latere generatie in het Westen veel gelezen grote schrijvers, staat Poesjkin nog duidelijk onder invloed van de Romantiek. In Onegin een rondtrekkende jongeman die natuurlijk de liefde van zijn leven misloopt, een duel uitvecht met zijn vriend omwille van de eer, en zoals zo vaak in literatuur uit dit tijdperk wordt de tegenstelling tussen stad en platteland breed uitgemeten. De vertelling loopt veelal analoog aan Poesjkins eigen leven en is geschreven in versvorm. Dat laatste is wennen, het aantal handelingen en dialogen is zeer beperkt, poëtische uitweidingen des te meer. Het gaat dan ook meer om de stijl en het poëtische bouwwerk dan het verhaal. Nee, was het toch niet helemaal voor mij.

Gelezen en geschreven in 2012

Jaja.

Ha ha. Mooi dat ons dezelfde dingen zijn opgevallen bij onze bezoeken aan Rusland

Jevgeni Onegin (“Onjégin”) was de eerste Russische antiheld, gemodelleerd naar de byroniaanse held. Poesjkin gebruikte zelf het woord povesa (losbol, wildebras). Op het eerste zicht lijkt Onegin de ideale schoonzoon, want hij is rijk, knap, intelligent en welbespraakt. Op moreel vlak ligt het anders. Hij is steeds op zoek naar oppervlakkig genot en opwinding. Na z’n duel met Lenski, een uit de hand gelopen vorm van haantjesgedrag, vertrekt de rusteloze ziel op reis.

Tatjana is een schuchter plattelandsmeisje. Ze groeit op op een typisch Russisch landgoed waar de njanja, de samovar en de kvas niet ontbreken. Door liefdesromans te lezen laat ze zich het hoofd op hol brengen. Het siert Onegin dat hij geen misbruik maakt van haar verliefdheid. In het laatste hoofdstuk zijn de rollen omgekeerd. In Sint-Petersburg zit ze opgesloten in een gouden kooi.

Poesjkin schreef deze roman in verzen in jambische tetrameters (4x licht-zwaar). Elke strofe heeft de vorm van een sonnet met het rijmschema abab ccdd effe gg. De kwatrijnen zijn dus afwisselend in kruisrijm, paarrijm en omarmend rijm. Er zitten heel wat citaten en verwijzingen in naar schrijvers als Shakespeare, Rousseau en Lord Byron. In de laatste strofen wordt de lezer rechtstreeks aangesproken.

Om deze narratieve poëzie ten volle te kunnen waarderen moet je eigenlijk Russisch kennen. Toch leest de vertaling van Michel Lambrecht, die het oorspronkelijke metrum en rijmschema volgt, verrassend vlot. Er bestaan ook mooie theaterversies, en Tsjaikovski maakte er een opera van.

Te lezen? Te horen? De prettige, vaardige dictie van Hans Boland ontsluit diens bijwijlen moderne, speelse, erudiet flirtende vertaling meer dan gedrukte tekst, althans wat mij betreft. Het is alleszins genieten van deze voorgelezen ‘Jevgeni Onegin’ (Storytel, leesgenoten!). Met zijn zinderende beelden, treffende psychologie en hilarische portretten van onbenullige figuranten is dit hoe dan ook een romanesk gedicht of gedichte roman die bij mijn weten zijn gelijke niet kent.

Anderzijds ervoer ik geen laaiend enthousiasme. Poesjkin schrijft zichzelf nogal onhandig in de tekst, die bokkig heen en weer stuitert, met andere woorden focus mist. Lang niet alle uitweidingen zijn even relevant, wat betekent dat de auteur nogal lang doet over wat in Tchaikovsky's prachtige opera ook erg compact verhaald kan, zonder aan diepgang in te boeten...wel integendeel!

Kortom bij vlagen meeslepend, doch niet immer betoverend. Misschien is het de vorm? Want zeg nu zelf: een roman in verzen, dat is toch vragen om problemen? Ah wat, te herlezen of wederom beluisteren over een decennium of wat…

3,25*