Alles is olifant
'
Jannes' en '
Teunis' vormen samen een zeer interessant tweeluik, misschien wel het interessantste olifantentweeluik dat ik tot nu toe heb gelezen.
In '
Teunis' is de protagonist de enige olifant in mensenwereld en in '
Jannes' is de titelfiguur een olifant in een wereld vol verschillende olifanten. In beide boeken wordt de relatie van het individu ten opzichte van de groep geproblematiseerd.
In '
Jannes' is dus alles olifant: de mensen zijn olifanten, maar ook de vogels in de bomen zijn olifantjes en de kikkers in de plas en ga zo maar door. Tellegen omschrijft dit alles als een vanzelfsprekend gegeven, zoals hij dat altijd doet met de meest absurde zaken. Geweldig leuk. De beelden van Peter Vos zijn ook perfect voor het boek. Sowieso ken ik geen andere illustrator die het beter had kunnen doen - natuurlijk is Vos ook gespecialiseerd in dierenmetamorfosen, met name met vogels.
Het boek is misschien op het eerste gezicht een ‘standaard opgroeiboekje’: de kleine Jannes is een peuter die van alles ontdekt en zich continu verwondert over de wereld om zich heen. Ondertussen probeert zijn moeder de wereld uit te leggen en duidelijk te maken - maar natuurlijk ontwricht Tellegen alles weer.
Op een dieper niveau problematiseert Tellegen met dit boek volgens mij ook de relatie tussen cultuur en natuur en dan met name het zogenaamde onderscheid tussen mens en dier. Dat onderscheid is fictief, lijkt dit boek te zeggen: in de wereld van Jannes zijn alle wezens olifanten in verschillende vormen (vogel-olifanten, vissen-olifanten, et cetera) en in de wereld buiten het boek zijn alle wezens dieren in verschillende vormen (mens-dieren, kat-dieren, hond-dieren, et cetera). Door van alle wezens een olifant te maken, legt Tellegen in mijn ogen deze problematische verhouding bloot. Alsof hij wil zeggen: het maakt niet uit welke vorm je bent, iedereen is een olifant. Dit lijkt Tellegen te onderstrepen met het hilarische, ontwrichtende einde als
Jannes en de rest van de wereld van de één op de andere dag nijlpaard is geworden.
Maar goed, dit is slechts mijn interpretatie, ik heb geen flauw idee of Tellegen dit ook zo bedoeld heeft. Allicht zegt de interpretatie meer over de lezer dan over het werk.
Dit boek lijkt dus samen met '
Teunis' een tweeluik te vormen. De vraag is dan natuurlijk hoe deze twee boeken zich precies tot elkaar verhouden. De boeken verschillen nogal van toon. Teunis is duidelijk de treurige van de twee. Waar Jannes zich geborgen weet in een groep, ervaart Teunis veel gevoelens van eenzaamheid. Voor mij voelen de boeken als een soort coming of age- verhaal: ik zie '
Teunis' als een soort vervolg op '
Jannes', waar de kleine Jannes de peuterjaren bestrijkt en Teunis de puberteit.
'
Jannes' en '
Teunis' vormen samen wat mij betreft het leukste coming of age-tweeluik met olifanten!