menu

Lieveling, Boterbloem - Margriet Heymans (1988)

mijn stem
geen stemmen

Nederlands
Jeugdboek
Psychologisch

38 pagina's
Eerste druk: Querido, Amsterdam (Nederland)

Knuffelend en babbelend legt Berthe haar lieve Poppeleia te slapen. Ze vertelt nog een laatste verhaaltje en loopt op haar tenen de kamer uit om haar pop niet weer wakker te maken. Maar ze is nog niet weg of daar klimt een boze feeks door het raam, die woedend tegen Poppeleia te keer gaat, haar uitscheldt en haar slaat. als Berthe even later komt kijken naar haar slapende poppekind, schrikt ze van de overhoop gehaalde kamer. ze moet een heel lang verhaal vertellen voor Poppeleia weer kan slapen. Wie is de heksenfee, die Poppeleia zo mishandelt? En hoe komt het dat ze altijd pas verschijnt als Berthe weg is, en dat Berthe nooit terugkomt voordat de fee alweer een tijdje verdwenen is?

zoeken in:
Ted Kerkjes
Bij boeken die ik heel goed vind, vind ik het altijd lastiger om iets origineels op te schrijven. Maar goed, laat ik toch maar in superlatieven uitbarsten: wat een geweldig boek!

De vorm van het boek heeft iets theatraals. Dit begint al met de prenten, want bovenaan iedere pagina is een tekening te zien waarop hetzelfde decor is afgebeeld: een bed, een nachtkastje en een open venster. (Later verandert dit beeld heel even.) Ook door het consequente zijaanzicht-perspectief lijken de tekeningen een podiumbeeld te tonen: de lezer lijkt in de zaal te zitten bij een toneelstuk.

Ook in de vorm van de tekst wordt duidelijk naar het theater verwezen: de regels hebben allemaal een ritme en bevatten veel (vrije) rijm, zoals in het klassieke theater. Bovendien zijn er regelmatig cursief gedrukte regels waarin een vreemde vertelinstantie de gebeurtenissen in het verhaal becommentarieert, zoals een Grieks Koor.

Maar ook in het verhaal zélf is het theaterthema aanwezig. Het verhaal begint met Berthe die haar pop Poppeleia naar bed brengt. Ze vertelt dat ze zelf nog strafregels moet schrijven: de juf van school heeft haar onterecht beschuldigd van diefstal en strafwerk gegeven. Als Berthe de kamer verlaat, komt "de boze heksenfee" door het open venster naar binnen geklommen. De feeks smijt Poppeleia woedend in het rond, scheldend en tierend.
Laat haar los fee,
laat haar gaan!
Poppeleia is onschuldig.
Nooit heeft ze nog van haar leven
aan iemand iets misdaan.
(11)
Als de heks verdwenen is komt Berthe bezorgd terug om haar pop te troosten en terug in bed te leggen. Dit herhaalt zich een keer, en de lezer heeft natuurlijk al meteen door dat Berthe en de boze heksenfee dezelfde persoon zijn: Berthe verschijnt in de gedaante van de heks om haar wraakgevoelens jegens de schooljuf te botvieren op haar onschuldige Poppeleia. De verhouding tussen Berthe en Poppeleia is ontzettend dubbel en naar: als heks zegt Berthe de meest gruwelijke en nare dingen tegen de pop, maar vervolgens komt ze terug vol berouw en liefde. Berthe speelt in het verhaal een wrange dubbelrol, waarmee de theater-achtige vorm van het boek zeer functioneel is. Ook in de prenten is dit prachtig verwerkt: als Berthe door de deur de scène heeft verlaten, verschijnt de feeks door het open venster op het toneel.

Wat voor mij het boek zo schitterend maakt, is de prachtige taal. Het rijm en metrum en de mysterieuze zweem om de taal vind ik gewoon fantastisch, maar ik heb daar ook gewoon een enorme zwak voor. Er zijn heel veel (onbegrijpelijke) regels die ik in een ander boek waarschijnlijk niet zou pikken, maar doordat dit boek zo'n heerlijke sfeer en muzikaliteit heeft, vind ik het prachtig. Neem nou het volgende fragment:
'Dat de bomen 's nachts verdwijnen
en mijn voetjes zijn versleten
voor de winter is vergaan,
kan niet schelen, maar dat jij me
niet kwam troosten, toen ik huilde,
me niet hoorde, toen ik riep;
ach, hoe zou ik dat vergeten!
Blijf je voortaan altijd bij me?'
'Altijd, dat kan niet Poppeleia,
maar wel voor de duur van één verhaal.' (15)

Dit boek was in 1989 de tweede winnaar van de Woutertje Pieterse Prijs, en net zoals de eerste winnaar, Annetje Lie in het holst van de nacht van Imme Dros en met tekeningen van dezelfde Margriet Heymans, bracht dit boek heel wat teweeg. Het zou te naar en bevreemdend zijn voor kinderen, de relatie tussen Berthe en Poppeleia te complex en de taal te onbegrijpelijk. Mij kan het uiteraard niet zoveel schelen wat kinderen hiervan vinden. Ik vind het in ieder geval schitterend van taal en ook de tekeningen hebben een geweldig vervreemdingseffect, om maar een theaterterm te droppen. Allicht zullen kinderen niet alles direct doorhebben, maar ik begrijp zelf ook lang niet alles. Bovendien vind ik begrijpen ook maar een heel klein onderdeel van het genieten van kunst. Neem nou Berthe's slotmonoloog:
'Later als ik groot ben, neem ik
kinderen met houten koppen,
die je zo in bed kunt stoppen:
dat ze niet meteen gaan huilen,
als je niet met ze wilt spelen,
of geen liedjes voor ze zingt.
Brood gegeten en gezwegen
over wat je niet kunt weten:
schemering, herinnering;
paardebloemen afgesneden,
hemel om een ziel gebeden.
Zij is een pop,
maar wie ben ik?' (38)
Hiermee eindigt het boek ook nog in een theaterstijl: Berthe bevraagt de rol die ze zelf speelt. Er zijn zoveel schitterende aspecten in het boek: het gaat over fantasie en werkelijkheid (Echt is goed en vals is slecht. / Kan een valse klikspaan echt zijn? / Kunnen echte leugens vals zijn?), over schuld en onschuld, liefde en haat, maar ook gevoelloosheid (Als je huilt van pijn, maar je voelt het niet, / heb je dan wel verdriet?).

Maar de betekenis van die paardenbloemen? Of die boterbloem uit de titel? Géén idee - maar alleszins prikkelend.

Gast
geplaatst: vandaag om 15:52 uur

geplaatst: vandaag om 15:52 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.