menu

Fortune Smiles - Adam Johnson (2015)

Alternatieve titel: Als het Lot Lacht

mijn stem
3,45 (11)
11 stemmen

Engels
Verhalenbundel
Psychologisch

272 pagina's
Eerste druk: Doubleday, New York (Verenigde Staten)

In zes verhalen duikt Johnson in het leven van gewone mensen in ongewone situaties. Een programmeur die troost vindt in een digitaal evenbeeld van de president van de Verenigde Staten; een jonge man die naar de moeder van zijn zoon zoekt in een door de orkanen totaal geruïneerd Louisiana; een beklemmend perspectief van een vrouw met kanker die tussen slaap en wake leeft; een voormalige bewaker van een Stasi-gevangenis in Oost-Duitsland die fel zijn verleden ontkent, zelfs als de stukjes daarvan voor zijn deur gelegd worden. En last but not least twee deserteurs uit Noord-Korea die zich proberen aan te passen in het Zuid-Koreaanse Seoul terwijl een van hen de vrouw die hij heeft achtergelaten maar niet kan vergeten.

zoeken in:
avatar van dutch2.0
4,0
Het was ergens halverwege dit boek, dat ik plots van oor tot oor grijnsde. Simpelweg omdat ik me de titel voor de geest haalde, en bedacht hoe heerlijk ironisch die is. Ga maar na, de 6 verhalen van Fortune Smiles behandelen de volgende onderwerpen: verlamming, natuurramp, kanker, medewerkers en slachtoffers van Stasi-gevangenissen, kinderporno en Noord Koreaanse overlopers.

Ondanks die ellendige onderwerpen is dit boek enorm genietbaar. Dat komt in de eerste plaats omdat de verhalen over veel meer gaan dat die onderwerpen zelf. Het verhaal over verlamming (dat me sterk aan sommige verhalen van George Saunders deed denken) gaat ook over drones, Nirvana, het hologram van de Amerikaanse president en de troostende gedachte dat de deur van het leven altijd op een kiertje staat. Het verhaal over de natuurramp is vooral een verhaal over onverantwoordelijke ouders (en verantwoordelijke artsen).

Wat deze verhalen verder zo boeiend maakt is dat ze vaak spelen in een ethisch grijs gebied. De medewerker van de Stasi-gevangenis lijkt een heel redelijk mens, terwijl zijn slachtoffer misschien wel overdrijft (of hebben ze beiden een beetje gelijk?). Nog grijzer is het verhaal over kinderporno, waarin het hoofdpersoon een man is die naar kinderen verlangt en tegelijk die kinderen wil beschermen. Die de politie helpt bij het aanpakken van pedofielen en pedofielen helpt met het kinderpornovrij maken van hun computers. En het allerbelangrijkste, die steeds net zo menselijk klinkt als jij en ik.

Wat dit boek dan helemaal een feest maakt is dat Johnson ook nog een prima schrijver is. Op zijn Amerikaans, dat wel. Geen gebruik van metaforen, vergelijkingen of soortgelijke versieringen, wel proza dat in een paar regels een complete persoon of een complete situatie schetst. Proza dat wel van je verlangt dat je tussen de regels door kunt lezen (zodat je bijvoorbeeld in het verhaal Hurricanes Anonymous begrijpt dat Geronimo zijn vader en stiefmoeder nooit terug zal zien). Proza dat zo knap is dat je tijdens het lezen van het verhaal Interesting Facts (over een vrouw met borstkanker) nooit precies weet waar de mens ophoudt en de geest begint.

Is er dan niks op dit boek aan te merken? Weinig. Hooguit probeert Johnson in het verhaal Nirvana wel erg veel ballen in de lucht te houden en eindigt het (geweldige) verhaal over de Noord Koreaanse overlopers een beetje ongeloofwaardig. Maar goed, het zijn uiteindelijk verzinsels, en als ze zo worden verteld als Adam Johnson het doet, heb ik daar geen enkel probleem mee.

avatar van psyche
3,5
psyche (crew)
Wat zou ik nog kunnen toevoegen aan wat al gezegd is? Ook ik vind de verhalen in Fortune Smiles van wisselende kwaliteit en zeker niet allemaal meesterlijk zoals ik op de achterflap lees.
Wel klopt het dat het verhalen zijn over gewone mensen in ongewone situaties.
Dat maakt dat sommige verhalen me een unheimisch gevoel geven. Ik wil me helemaal niet inleven in een voormalig bewaker van een Stasi-gevangenis of een pedofiel.
Laten dat nu net de verhalen zijn die ik het sterkst vond. Want wat mij betreft klopt juist daar wel wat op de achterflap staat. Deze verhalen bieden (mij) een van de meest ware voldoeningen van het lezen: de mogelijkheden om weg te zinken in werelden die we niet of nauwelijks kennen.

Nirvana: 2* AJ heeft zich m.i. nogal verloren in technische details, wat me afleidt. Het verhaal raakt me niet.
Anonieme Orkanen: 3* Wat een rot slot
Interessante feiten: 3,5* Knap surrealistisch en licht ontroerend.
George Orwell was een vriend van me 4*: Maar de drank had haar dan al weggevoerd. Ik streelde over haar haren en liet mijn hand langs haar schouder glijden. Ik geloofde dat ze die gebaren kon waarnemen ... Dat is de reden waarom ik, als haar vage snurken begon, haar kamerjas opende en langzaam en teder met haar begon te vrijen waarmee de voormalig bewaker van een Stasi-gevangenis zowel binnen als buiten die muren van die gevangenis vrijwel direct treffend wordt neergezet.
Dark Meadow: 4,5* Hoe gewone mensen in ongewone situaties meesterlijk verontrusten.
Als het lot lacht: 4* Gelukkig maar dat ik aan de andere kant van de aarde woon. Mooi slot van de hele bundel.

Gemiddeld 3,5*

avatar van Donkerwoud
3,5
In zijn debuutroman ‘The Orphan Master’s Son’ (2012) beschreef Adam Johnson hoe Noord-Koreaanse vissers systematisch bedreigde haaiensoorten vangen, hun vinnen eraf snijden en de nog levende haaien terug de diepte in gooien. Een gruwelijke dood tegemoet, eenzaam wegzakkend in de beklemmende duisternis. Met de mismoedige verhalenbundel '‘Fortune Smiles’ (2015) beschrijft hij een soortgelijke (innerlijke) donkerte waarin de personages zich geconfronteerd zien met hoe zij afgesloten raken van de maatschappij. Mensen die slachtoffer én dader geworden zijn door onmenselijke, brute systemen of het noodlot, die door omstandigheden geen gezond menselijk contact meer hebben met hun geliefden. De lezer treft hen op beslissende sleutelmomenten waarop er voor de personages hoop gloort aan de horizon, maar tussen de regels door blijkt dat hun ogenschijnlijke verlossing misschien juist een nakende ondergang inluidt.

Het mooie aan deze selectie verhalen van Adam Johnson is dat hij losse eindjes open laat voor de lezer. Zoals de karakters moreel ambigu en onpeilbaar zijn, zo blijft er in de meeste verhalen een definitieve climax uit waardoor je de personages niet helemaal rond krijgt. De suggestie wordt gewekt dat hun lot een accumulatie gaat zijn van de verschrikkelijke levenskeuzes die zij eerder gemaakt hebben, maar het bitterzoete 'fortune smiles' en lonkt hen weg van hun alledaagse misère.Het tweede verhaal (‘Hurricane Anonymous’) is daarin het meest radicaal omdat het verhaal van de dakloze pakketbezorger met een zoon (of is hij het kind van een ander?) meer vragen oproept dan dat ze bevredigend worden beantwoord. Het derde verhaal ('Interesting Facts') is mijn favoriete titel. Een kankerpatiënte voelt zich steeds verder wegzakken in een schijnwereld waarin niemand anders dan zij nog begrip heeft voor de positie waarin ze verkeert: het geruisloos verdwijnen uit de levens van anderen, een herinnering worden en het mens-zijn zelf verliezen. Des te wranger dat Johnson zich liet baseren op de kanker van zijn eigen vrouw en het niet schuwt om vanuit 'haar blik' terug te kijken naar 'zichzelf' als een egocentrisch (want gezond) mens.

Minder interessant zijn de twee verhalen 'Nirvana' en 'Dark Meadow' die expliciet ingaan op de moraliteit van (internet-) technologie. In het eerste verhaal probeert een topprogrammeur zijn vrouw met locked-in syndroom te behoeden voor suïcide of euthanasie door te experimenteren met artificiële intelligentie die met haar communiceert. In het vierde verhaal blijkt een pedofiele computerexpert een netwerk te hebben van pedoseksuelen en andere pedofielen die kinderporno met elkaar uitwisselen om aan hun lusten te voldoen. Redt de digitale pornografie hem van de mogelijke consequenties van zijn geaardheid, of is het een levensgevaarlijke stimulans? In allebei de verhalen wordt de vaart eruit gehaald met veel ICT-jargon en de opzet is naar mijn smaak een tikkeltje geforceerd opgebouwd om de morele thema's mee te kaderen.

“George Orwell Was a Friend of Mine” en het titelverhaal 'Fortune Smiles' zijn meer in lijn met de debuutroman waarmee hij eerder een 'Pulitzer Prize' won. Ook hier gaat het om mensen die radertjes zijn geweest in een totalitair regime, waarin mensen uit vrije wil of gedwongen terechtkomen aan de verkeerde kant van de geschiedenis. Vooral het tragikomische verhaal rond een ex-Stasi medewerker, een eenzame oude man die nog altijd fier met de sleutelbos van een voormalig gevangeniscomplex rondloopt, spreekt tot de verbeelding. Het is een knorrige oude zakkenwasser die geschiedkundigen, slachtoffers en een nieuwe generatie Duitsers wil overtuigen van hun ongelijk. Hilarisch en intens triest, omdat het beeldend maakt hoe weinig rechtvaardiging daders - en vooral slachtoffers- voelen als een totalitair systeem is gevallen en het de overlevenden dwingt om rekenschap af te leggen over het beladen verleden.

'Fortune Smiles' (2015) heeft een fijne mengeling van tristesse en hilariteit, waarbij de zware ondertoon nooit de overhand krijgt op het speelse van de verhalen. Wel proef ik in deze bundel steeds dat Adam Johnson meer een romanschrijver is die zijn ideeën in het kort weergeeft, dan dat hij specifiek goed is in het vertellen van korte verhalen. Daarvoor propt hij teveel details, zijlijntjes, plotwendingen en verschillende personages in het beperkte aantal bladzijdes dat hij voor de vertellingen heeft. In die zin hoop ik dat er weer een lijvig werk in de pijplijn zit waarmee hij zijn debuut van de troon kan stoten, want het is een auteur die de tragikomische ironie van Kurt Vonnegut en de ideologiekritiek van George Orwell waardig vertaalt naar contemporaine onderwerpen. En dat terwijl er hard mee gelachen kan worden!

Gast
geplaatst: vandaag om 21:58 uur

geplaatst: vandaag om 21:58 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.