Zendülők - Sándor Márai (1930)

Marai schijnt dit zelf te beschouwen als zijn beste roman. Dat ben ik niet met hem eens, hoewel het een goed boek is. De lusteloosheid van jongeren die leven aan het eind van een tijdperk komt sterk naar voren. De personages hebben allemaal wel een vreemd trekje, vooral de pandjesbaas die slechts vlees eet: 's avonds, bij het middageten en zelfs als ontbijt.
Het hoofdstuk op het toneel is echt heel goed. Typisch Marai; mensen die zich verkleden en wanneer ze compleet iemand anders zijn hun diepste wezen onthullen.
De schrijfstijl is vrij sober. Misschien dat De Opstandigen daardoor wat minder makkelijk leest als andere romans van Marai. 3,5*

Tegenvaller. Ik vind Márai een meester in het neerzetten van melancholie en vooral het verdwijnen van het verleden. Juist de Eerste Wereldoorlog als einde van een tijd is daar zeer geschikt voor. Alleen kiest Márai ervoor op heel andere zaken in te zoomen. De jeugd en een soort van nihilisme, en dat is gewoon allemaal minder interessant. Hij begint nochtans zeer sterk maar vervalt in jongensachtige ongein en een scène met een acteur die mij allerminst wist te boeien. Jammer, want dat is bijna de helft van het boek, en resulteert enkel in plichtmatig doorploegen, ook door de wat droge stijl. 2,5*.

Zeker niet Márai's beste voor mij, eerder zijn minste. Ook in deze roman zijn prachtig getypeerde figuren aanwezig, maar misschien zijn ze met wat te veel. De kracht van Márai's beste werken zit volgens mij in een confrontatie tussen een beperkt aantal mensen die met veel gevoel wordt uitgediept, en in De opstandigen wordt naar mijn idee te veel uitgewaaierd tussen Ábel, Tibor, 'de acteur' en in mindere mate de pandjesbaas en andere vaak genoemde personen als Ernö, Béla en de vader van Ernö. Dat leidt tot een mooi portret van een door oorlog ontwrichtte dorpsgemeenschap, maar ik voelde me niet zo betrokken als bij romans van Márai die 'het kleiner houden'.

Qua sfeer en typeringen was Márai bij het schrijven van De opstandigen weer in vorm. De tante van Ábel bijvoorbeeld: "Ze was een oude vrijster die in plaats van honden of katten mensen hield." En over de acteur: "In lange en overtuigende vertogen hield hij bekenden en onbekenden voor dat hij eigenlijk helemaal niet dik was. Onder die verhandelingen legde hij met behulp van meetlinten en medische tabellen uit dat hij zo slank als een den was en in elk opzicht een ideaal mannenfiguur had. Intussen logenstrafte zijn uitpuilende buik, die hij in het vuur van zijn betoog vergat in te houden, alles wat hij zei." In dit soort scènes schrijft Márai niet droog (of het moet droge humor zijn), maar ik geef direct toe: ik heb wel eens spetterender boeken van hem gelezen.

'De Opstandigen' sla ik hoger aan dan de bovenstaande users. De thematiek is immers sterk vormgegeven: een viertal jongeren staat op het punt om hun intrede te doen in de weide wereld der volwassenen. Hoewel normaliter de overgang van jeugd naar volwassenheid feestelijk van natuur is, krijgt deze transitie een wrange bijklank aangezien het resulteert in deelname aan de eerste wereldoorlog. Bij één van de jongeren heeft deze oorlog zelfs al een deel van hem (een arm) weggenomen. In zo'n situatie vind ik het niet ongeloofwaardig dat de karakters een soort nihilistisch spel bedenken om te kunnen ontsnappen aan de verstikkende realiteit. Verval en nostalgie zijn klaarblijkelijk van meet af aan constanten in het werk van Sandor Marai.

Wel is de schrijfstijl een stuk hakkeliger dan ik van Marai gewend ben. Door het soms verschuivende perspectief verliest het verhaal bovendien focus. Verder voelt het boek te lang aan. De combinatie van deze factoren zorgt er voor dat het verhaal halverwege spanning verliest. Gelukkig revancheerde het boek zich uitstekend richting het einde, waar het enkele geweldige scènes verbergt: Zo is lommerdhouder Havas een luguber en pervers karakter. De poging van de hoofdkarakters om bij deze wanstaltige creatuur het familiezilver terug te krijgen, mondt uit in een heftige onthulling . Niet het beste boek van Marai, maar toch zeker een overtuigend werkstukje!

“de Opstandigen” was mijn vierde boek van Sándor Mária en tegelijkertijd het minste boek tot nu toe. Het boek leest als een coming of age roman, waarin vier jongens de stap naar volwassenheid proberen te zetten. Terwijl hun vaders ver weg in een oorlog zitten, richtten de jongens een geheime club op die allerhande kattenkwaad uithaalt. De jongens lijken bij afwezigheid van hun vaders, anderen te zoeken om zich tegen af te zetten op het eind van hun pubertijd.

Op het eind van het boek verwacht je daarom een climax waarin de jongens definitief hun jeugd vaarwel zeggen. En hoewel die climax wel komt, vond ik de plotselinge thematiek van de sociale ongelijkheid een beetje onverwacht. Het geeft het boek een beetje hakkelende stijl, mede door de wisselende perspectieven. Márai lijkt het verhaal niet echt in balans te krijgen. Zonde!

Ik vond het een rommelig boek. Wisselende vertelperspectieven, hetgeen de loop van het verhaal niet ten goede komt. Meer beschrijvend dan verhalend. Bij wijle erg traag. Toch af en toe wel mooie, rake omschrijvingen zoals Marai dat kan. Behoorlijk absurdistisch, soms. Helaas ook weer een voor Marai typische, lange monoloog, dit keer in de vorm van een door de pandjesbaas verteld verhaal. Dit was mijn vierde of vijfde roman van Marai, en voor mij de minste.