Smert Ivana Iljitsja - Lev Tolstoj (1886)

geweldig hoe hier het stervensproces van een mens vanuit de persoon zelf wordt beshreven.
Het boek lijkt 1 grote angstkreet(met vleugen van hoop) van een mens die weet dat er binnenkort niets meer zal zijn.

Mooie novelle inderdaad. Wat ik me nog kan herinneren is hoe Tolstoj beschrijft hoe ieder mens wel weet heeft van zijn eigen dood, maar het eigenlijk nooit echt beseft (zodat de aankondiging van de dood in de vorm van een ziekte, voor de zieke volkomen onbevattelijk is). De dood is iets wat een ander overkomt en niet jijzelf.

Wat ik me ook nog kan herinneren is de prachtige toneelbewerking van de novelle, gespeeld door Henk van Ulsen, zo begin jaren 90. Het was eigenlijk wel bizar, het hele stuk ging over de dood en de zaal was tot de nok gevuld met stokoude mannetjes en vrouwtjes. Die hebben waarschijnlijk niet goed geslapen, die nacht. Ikzelf was nog relatief jong, dus ik had er minder last van.

Hoe dan ook, prachtig boek!

4,5*

Een vol punt meer dan De Kreutzersonate?

Vrij sterk boekje wat mij betreft, hoewel ik het meeste al wel eens was tegengekomen. "Dood gaan altijd de anderen", wellicht dat Mulisch deze zin stal van Tolstoj. Verder een mooie, tegen het eind ook indringende beschrijving van het stervensproces en de psychologische (zoniet existentiele) aspecten die daarbij een rol kunnen spelen. Daarom een aanrader voor elke arts in spe.

Achteraf is het begin van De Dood van Iwan Iljitsj overigens behoorlijk verrassend. Prachtige wisseling van tijd en personage! 3,5*

Yup. Beide boeken zijn even goed geschreven (hoewel Tolstoj qua stijl mijn minst favoriete ouwe Rus is) maar het onderwerp van deze novelle sprak me veel meer aan dan dat van De Kreutzersonate. De dood van Iwan Ilijitsj had naar mijn idee ook wat meer diepgang (hoewel De kreutzersonate natuurlijk allesbehalve een oppervlakkig werk is).

Dat vond ik helemaal niet. De Kreutzersonate biedt voorafgaand aan het verhaal juist een expliciete, inhoudelijke discussie. Daarbij is het echt op het scherpst van de snede geschreven. Wat mij betreft dus nog een klasse beter dan deze.

Overigens is de schrijfstijl sec (dus alleen het taalaspect) van Tolstoj toch wel wat beter dan die van Dostojewski, lijkt me.

Allicht dat Tolstoj een wat meer gedegen schrijver is dan Dostojewski, maar ik vind zijn stijl niet echt prettig. De andere ouwe Russen waarmee ik bekend ben (Dostojewski, Tsjechow, Toergenjew, Gogol) hebben alle een wat lossere stijl, met wat meer ruimte voor humor. Tolstoj daarentegen vind ik eerlijk gezegd maar een droogstoppel. Kwestie van smaak dus.

Dit is mijn eerste kennismaking met Tolstoj. Ik dacht eerst een kort boek te lezen voordat ik aan het epos Anna Karenina begin. Qua schrijfstijl is dit gewoon rechtoe rechtaan, geen moeilijke kronkels en heel helder geschreven. Het thema is erg duister, iemand van zo dichtbij volgen in zijn sterfprocess is ergens wel wat luguber. Wat mij vooral heeft getroffen is de ogenschijnlijk accurate beschrijving van hoe een mens in zo een situatie heel zijn houding laat varen en tot een jammerend wezen verkomt. Alhoewel hij zelfs in zijn doodstrijd nog slechts weinig gevoel heeft voor zijn familie doch meer terugblikt op wat hij zelf in het leven heeft bereikt.

Je zult maar je hele leven je best hebben gedaan om aan de verwachtingen te voldoen: school, studie, huwelijk, carrière, en dan ben je waar je zijn wilt, en dan begint de twijfel of je daar eigenlijk wel wilt zijn. Iwan Iljitsj moet eerst de dood in de ogen zien om te bedenken dat hij misschien liever zijn eigen geweten gevolgd had dan de verwachtingen van zijn omgeving. Jammer maar te laat.
Tegenwoordig krijg je van minder ingrijpende gebeurtenissen al een midlifecrisis, maar ik betwijfel of het ooit nog zo mooi wordt opgeschreven.

Dankje Pythia, op mijn lijst 'te lezen' gezet.

Leuk. Ik ben benieuwd wat je er te zijner tijd van vindt.

Waarom vond je die zo prachtig? Verrassend was hij zeker, en ik vond hem ook niet onaardig, maar uiteindelijk zag ik de toegevoegde waarde er niet volledig van in.

Verder deel ik je mening overigens helemaal: mooi, indringend, maar ik had wel het idee dat ik veel gedachtes al eens elders had gelezen.

Sorry, dat weet ik niet meer. Maar alleen al dat je je deze wisseling eigenlijk pas achteraf realiseert is leuk.

Hoe bedoel je precies 'dat je hem pas achteraf realiseert'? Je realiseert hem je toch gewoon als je hem leest ?

Hmpff, praat lastig als je eigenlijk niet meer precies weet waar het over gaat. Een poging: de wisseling van tijd en plaats uit het begin wordt verrassend als je de verhaalafloop kent, dus aan het einde. Dat vond ik bijzonder.

En vraag alsjeblieft niet door.

Uiterst origineel om eens vanuit de stervende het proces te beschrijven en eens niet vanuit de rouwende (of soms opgeluchte) nabestaanden. Wat denkt de stervende, hoe denkt hij over zijn familie, zijn leven, zijn nut. Daar worden een aantal goede vragen opgeworpen.
Tolstoj schetst ook een mooi portret, van de man, zijn leven en het hogere leven waarin hij verkeert.
Toch begon halverwege de klad er een beetje in te komen. Veel herhaling, meer van hetzelfde. Ondanks dat je in het hoofd van een stervende man kijkt, wist hij steeds minder te boeien en te interesseren.
Verder wel in een mooie stijl geschreven, en het leest redelijk vlot. Tevens lijkt het onderwerp en wat daarbij hoort, van alle tijden te zijn.

Nou, dit was 'm niet hoor. Wat een vlakke beschouwing, het biedt geen nieuwe inzichten onder de zon. Ik denk dat de beste man in zijn laatste seconden hier ook smakelijk om heeft moeten lachen.

Zijnde mijn Tolstoj-debuut was ik toch een beetje teleurgesteld in de diepgang van dit boek. Een zeer leuk thema, dat wel; en bij momenten speelde er wel een glimlach om mijn lippen vanwege de leuke gedachtegangen van de man. Maar ik zag te veel herhalingen en miste toch iets speciaals... Het leek een beetje alsof de plaat bleef hangen.
Dit 'speciaals' heb ik achteraf wel in andere Tolstoj-boeken gevonden, dus het is een jammere zaak dat hij het er hier niet in kreeg.

Het cynisch realisme waarmee Tolstoj de verstoorde relatie tussen hoofdpersoon en vrienden/familie beschrijft is interessant en verfrissend. Het lijden en sterfproces is bij vlagen ontroerend en zet de lezer zelf ook aan het denken over de gevolgen en het eigenlijke nut van het leven. Prettige, volle en beschrijvende zinnen; goed leesbaar. 3,5*

Zoals eRCee al opmerkte, was de wisseling van standpunt ook voor mij gewoon adembenemend: in het begin gaat er een of andere onbekende dood, gezien vanuit het standpunt van de omgeving, maar gaandeweg komt diezelfde persoon tot leven, komt het leven van die persoon dichter en dichter, ga je je er meer en meer mee identificeren, tot je op het einde... bijna mee dood gaat...
Meesterlijk, ik heb er geen ander woord voor, thomzi50...

Heb hem eens herlezen en verhoog naar vier sterren. Zeer indringend en psychologisch volmaakt beschreven. De toenemende "verpersoonlijking" van het verhaal (wat ik in mijn eerdere berichten probeerde aan te duiden) is inderdaad zoals ThomasVV al zegt adembenemend. Tijdloos in vorm en thematiek, zoals je mag verwachten bij Tolstoj.

"De dood van Iwan Iljitsj" is een intense novelle. Het hoofdpersonage heeft zijn leven geleefd naar de verwachtingen van anderen. Op het moment dat zijn laatste ogenblikken zijn aangebroken, ondervindt hij hoe weinig dit hem heeft opgeleverd. De overgang van de reacties van de buitenstaanders, naar de interne strubbelingen van Ivan is- zoals hier vaker wordt vermeld- erg sterk en effectief. Het strakke taalgebruik resulteert bovendien in een beklemmend verhaal. De paniek, angst en uiteindelijke verlossing zijn zo heftig beschreven dat het geheel welhaast voyeuristisch aanvoelt. De epiloog was daarentegen saai en onnodig. Desalniettemin bleek dit een goede introductie tot het werk van Lev Tolstoj. Dit smaakt zeker naar meer!

Misschien wel een van de grootste angsten die je als mens kan hebben: er achter komen dat je een betekenisloos leven hebt geleid. Ivan Iljits vraagt zich al stervende af wat zijn leven voor betekenis heeft gehad. Heeft hij niet altijd dat gedaan wat op dat moment juist was? Tolstoj brengt het leven van de stervende man in beeld, eerst vlak na zijn dood, door de reacties op zijn dood uit zijn omgeving, vervolgens zijn levensgeschiedenis en in het bijzonder, het moment vanaf zijn ziekte tot zijn dood. Het is een tijdloos verhaal geworden. De schrijver lijkt zich in het hoofd van de zieke man te hebben genesteld. Zelden heb ik iets gelezen dat zo dichtbij kwam, dat de gedachtes en de pijn van een ter dood veroordeelde zo tragisch nauwkeurig beschrijft. Als lezer benauwde het me, deed het me af en toe letter puffen en dan weet je dat je goede literatuur leest.

Behalve dat is het ook het alledaagse wat het tijdloos en dus weer bijzonder maakt. Bijvoorbeeld hoe het is als je een nieuwe woning betrekt:

“En zo begon het leven in de nieuwe woning, waarin, zoals dat altijd gaat, toen ze er goed en wel woonden toch nog net één te kort was, en met het nieuwe inkomen dat, zoals dat altijd gaat, toch net een beetje – zo’n vijfhonderd roebel – te krap was, en het ging heel goed. (…) Toen er niets meer te regelen viel werd het wat saai, het was of ze wat misten, maar toen kwamen er nieuwe kennissen en nieuwe gewoonten, en het leven vulde zich.”

Dit lijkt zo eenvoudig geschreven, maar het is zo dodelijk raak, zoals zoveel zinnen, zoveel passages precies goed zijn. Het boek komt uit 1886 maar zou ook nu geschreven kunnen zijn omdat Tolstoj (zoals ook Dostojevski dat kon) de essentie weet te raken. Ja, en zoveel woorden heb je dan niet nodig om iets historisch neer te zetten.