La Septième Fonction du Langage - Laurent Binet (2015)

Goed nieuws, de jongste roman van Binet komt in april 2016 uit in vertaling bij Meulenhoff. Het boek won in Frankrijk al twee prijzen (de Prix Interallié en de Prix du Roman Fnac) en er is ook reeds een lovende recensie in het Nederlands, zie hiervoor de auteurspagina.

Mijn nieuwsgierigheid is gewekt. Ik ben niet zo'n liefhebber meer van enorm intellectuele boeken, maar Binet's debuut beviel mij toentertijd erg goed.

Geweldige quote van Binet uit een interview dat op 15 april in het ND stond:

- U experimenteert met de vorm. Is de literatuur van de laatste jaren te weinig vernieuwend?
Dat is de definitie van literatuur, dat je nadenkt over de vorm. Als je alleen een verhaal wilt, ga je maar naar de film.

En naar aanleiding van eerdere discussies hier het verlossende antwoord omtrent eventuele schatplichtigheid aan Kundera:

Een boek moet een conversatie met de lezer zijn. Ik hou van de boeken van Milan Kundera; hij spreekt geregeld plots de lezer aan.

Vorm en inhoud en verhaal zijn nou juist overlappende elementen van film en boek. Er zijn ook genoeg filmliefhebbers die het andersom zeggen: als je voor het verhaal komt dan ga je maar een boek lezen.

Dus ik vind het helemaal geen goede quote. Filmmakers denken ook na over vorm. Er zit hier alleen maar een neerbuigendheid in naar films.

Vind het inderdaad ook niet zo sterk, temeer experimentele cinema waar vorm/inhoud samenvallen óók in cinema een lange traditie hebben (surrealisme, dadaïsten, etc)

Natuurlijk, dat is ook de grap die Binet hier wil maken. Het wordt altijd precies andersom gezegd en gedacht, ten onrechte, en dat maakt Binet hier enigszins ludiek duidelijk.

Het vervolg van de quote was overigens: "Nee, dat is niet eerlijk, de ene film is de andere niet."

Ah. 2-0 voor Binet!

Aan de boeken van Binet valt in ieder geval een hoop te beleven. Ik heb me ermee geamuseerd.
De zevende functie van taal zit vol met verwijzingen naar boeken en films en het loopt over van bekende, bestaande personen. Onderweg heb ik nog wat opgestoken van taalwetenschap.
Het is niet het diepgravende werk dat ik verwachtte. Een toch wat dun verhaaltje is opgehangen aan een paar echte gebeurtenissen en de bestaande personen volgen vaak de werkelijkheid van 1980, maar Binet laat ze ook soms jaren te vroeg doodgaan. Feiten zijn lastig van fictie te onderscheiden.
Een beetje een rommeltje. Daar moet je van houden.

Nee, dit is niet wat ik ervan hoopte. Waar HhhH een trefzekere combinatie is van een historisch onderwerp, een schrijfspel én een spannend verhaal, weet Binet zich in De zevende functie van taal niet te beteugelen. Het boek is overladen met historische figuren, spitsvondigheden en plotwendingen, waardoor de eerder genomen elementen (onderwerp, meta-roman, roman) geen van drieën uit de verf komen. Zoals Pythia al zegt is het boek een rommeltje en Binet rechtvaardigt dat door zijn hoofdpersoon meermaals te laten verzuchten dat hij het gevoel heeft in een slechte roman verzeild te zijn geraakt. Deze truc is afgezaagd en ook geen excuus, zoals Binet zelf met HhhH heeft geïllustreerd. Veel bravoure dus maar weinig diepgang, helaas, in een boek dat ik gerust mislukt durf te noemen.

Stoeien met een brok heilig verklaard cultureel erfgoed – faut le faire! Allicht meer dan gelijk welk ander volk, zijn de Fransen gevoelig voor het ridiculiseren van hun intellectueel nalatenschap – het cliché van hun chauvinisme reikt verder dan louter de obligate vin en boursin, dat spreekt. Laurent Binet had met ‘Hhhh’ weliswaar al wat krediet verworven, maar doorheen ‘De zevende functie van taal’ durft hij het wel erg bont te maken. Eigenlijk betreft het een hedendaagse schelmenroman: narratief gedreven met weinig psychologie en vegeterend op de charmes van de humoristische franjes die de auteur van zodra het mogelijk is de roman in schrijft, excessieve seks en dito geweld incluis.

Een schelmenroman? Of ook weer een postmoderne pastiche daarop? Binet verklapt immers voortdurend dat de personages van allerlei handelingen niet op de hoogte zijn. De alwetende verteller maakt zijn publiek evenwel niet alwetend, alleen vindt hij het nodig de lezer daar van te doordringen, waardoor de detective eigenlijk geen detective meer is. Het boek betracht zodoende de grenzen van de roman zelf op te zoeken, en wie weet te verleggen. De zogezegde zevende functie van taal definieert oervader Jakobson nog als een magische functie (althans dat beweert Binet, ik heb het niet nagetrokken), hetgeen de schrijver doortrekt naar de roman: taal als instrument om de schemerzone tussen fictie en realiteit – de verbeelding, de droom, de kunst? – gestalte te geven…

En zoals het de postmoderniteit betaamt: aan het slot gekomen relativeert Binet het discours van zijn roman. Simon Herzog kent de zevende (performatieve) functie van taal niet, maar past haar wel toe. Verklaart dit de queeste nietig, verwijst het dat papieren manuscript naar de prullenmand der hopeloze illusies? Of is het de queeste zelf die het personage tot het inzicht brengt, en de lezer met hem? Laat ons van dat laatste uitgaan, en ‘De zevende functie van taal’ bijgevolg appreciëren om wat het boek vermag: de veelvoudige potentie van de roman blootleggen (van ernstige bespiegeling tot groteske parodie op de detectiveroman, met andere woorden van cerebrale inspanning naar viscerale ontspanning), en tegelijk het belang en de verwonderlijke kracht van de taal zelf in al zijn facetten belichten (van onderwerp van studie tot onbewust gebruikte entiteit)…

Graag gelezen dus? Ja. En nee, omdat – vooral initieel – de nogal zelfvoldane toon waarmee Binet van de integrale Franse intelligentsia een karikatuur maakt, een beetje puberaal aandoet. Dat effect ebt op termijn weg, maar feit blijft dat de auteur in een lacherig register blijft hangen. Weinig ideeën blijven echt bij, kortom ‘De zevende functie van taal’ voelt aan als een prettige komedie, maar meer ook niet.

3,25*

Ik vond het destijds een combinatie van "Fritz the Cat", "The Pink Panther" en Kuifje. Misschien bedoelde Binet een uitgeschreven stripverhaal te maken.

Ik kan mij heel goed vinden in de bovenstaande reacties van eRCee en JJ_D. Met name de term "puberaal" vond ik heel treffend. De kwalficaties "groteske parodie" en "prettige komedie" lijken mij zelfs een eufemisme voor een soms echt onvolwassen slapstick. Zoals eRCee al aangaf, had ook ik hier veel meer van verwacht. Of tenminste gehoopt. De nogal willekeurige en buitenproportionele smakeloosheid doen me bij nader toezien wat aan Binets laatste roman denken, Civilizations, en staan voor mij in schril contrast met zijn debuutroman HhHH.