De Ontdekking van de Hemel - Harry Mulisch (1992)

Het vooralsnog beste werk van Mulisch! Zo hoort literatuur in elkaar te zitten. Een goed vlottend verhaal waar je als lezer mee de diepte in wordt gesleurd. Er zijn maar weinig Nederlandse auteurs die dit ook doen of misschien kunnen. Na het boek te hebben gelezen blijft het nagloeien van binnen. Daarnaast is het heerlijk om mee te reizen door Nederland/ Cuba/ Italie en Israel. De Hoofdpersonen zijn prachtig compleet. Kortom een absolute aanrader! Maar goed, ik ben wel een Mulisch-fan.

Ik vond het een mooi verhaal, geweldig clou, en de dialogen in het boek zijn ook prachtig, maar ergens kan het me niet zo pakken. Ik denk veel terug aan boeken die ik eerder heb gelezen, maar dat heb ik bij dit boek totaal niet. jammer.
Maar goed, alsnog een goed verhaal.

Twee maal gelezen, maar nog nooit een fatsoenlijk bericht neergezet op dit forum over het naar mijn mening beste boek ooit geschreven. Al is dat ook vooral omdat dit één van de eerste echte literaire werken was die me volledig kon boeien. En vermaken. En vooral aan het denken kon zetten. Ruim 900 bladzijden lang.

Mulisch is God in zijn eigen universum. Dit komt niet alleen inhoudelijk aan bod, maar ook zeker stylistisch. Mulisch lijkt alwetend te zijn. Pretendeert dit ook. Vooral in het vierde deel waarin eindeloze feiten en wetenswaardigheden worden rondgestrooid alsof het niets lijkt. Maar hij weet het gelukkig wel binnen het verhaal te houden. Ook op de manier van het vertellen van het verhaal is de auteur de God. Hij laat twee engelen het grootste deel vertellen. Maar hijzelf schrijft over die engelen. En er is er maar één die boven Engelen staat. In dit geval Mulisch zelf.

Maar het inhoudelijke -het verhaal zelf- intrigeert ook. Alle thema’s die in Mulisch oeuvre langskomen, worden hier behandeld. En niet alleen uit zijn oeuvre, het lijkt wel of de hele wereld wordt behandeld, in een veelgelaagde vertelling. Natuurlijk is er het verhaal van Onno en Max en uiteindelijk Quinten. Wat zij doen, wat zij moeten doen. Dan is er het tijdsbeeld van Nederland in de jaren 60, 70 en 80. De geschiedenis van de Westerse Wereld. De vriendschap tussen Max en Onno. De familiaire verhoudingen. De eeuwige strijd tussen religie en wetenschap. De strijd tussen God (goed) en Lucifer (kwaad). De vergelijking tussen de kerk en de politiek. En zo zijn er vele lagen en thema’s te vinden.

Gelukkig is de plot zelf ook interessant. Max en Onno’s vriendschap is oprecht. Maar deze is dan ook afgeleid van Mulisch’ eigen vriendschap met de schaker Donner. Liefde wordt eveneens mooi beschreven, en het decor is prachtig. De vaart blijft erin. De thema’s en handelingen lopen natuurlijk in elkaar over, zonder dat het lijkt dat Mulisch moeite moest doen om zo een thema te verwerken. Er lijken geen werkelijke kunstgrepen nodig te zijn geweest.

Elk van de vier delen heeft daarnaast zijn eigen speerpunten, waardoor er constante verandering is, en er werkelijk geen moment verveling in komt. Het begint met de mooie vriendschap tussen Onno en Max. Hun gesprekken. Hun overpeinzingen. Hun handelingen. Daarna komen ook de geboorteperikelen, de opvoeding van een kind, en zelfs een reisverhaal. Het laatste deel heeft zelfs wat weg van een thriller. En ik vind dat volledig gerechtvaardigd. Alle stijlen en tempo’s zijn geweest. Waarom niet als pageturner eindigen. Mulisch had van alles al bewezen dat hij dat kon, dit bleef nog over. Een compleet boek, inhoudelijk en stylistisch.

Beste hoofdstuk is De Gouden Muur. In een lange monoloog beschrijft Onno wat macht is, hoe men dit verkrijgt, en vooral behoudt. Hij kent de politiek van binnen uit, van achter de gouden muur, en beseft dat het daar net zulk een ongeorganiseerde janboel is als daarvoor (buiten de politiek dus). Maar zolang het volk maar denkt dat het erachter goed georganiseerd is, dan blijft de macht, en sodemietert niet de gehele samenleving in elkaar. En dat geldt ook voor het geloof (althans, ik neem aan dat Mulisch dat ook denkt.) Zolang die Hemel niet ontdekt wordt blijft de mensheid blij. Karl Marx noemde tenslotte religie al eens het opium des volks. Daarom moest in het boek Max Delius dood. De ontdekking zou de werkelijke overwinning zijn van de wetenschap en haar schenker Lucifer.

Samenkomend en samenvattend maakt dit alles De Ontdekking van de Hemel een absoluut meesterwerk, vijf sterren met een griffel, en een werk voor de eeuwigheid. Vlot en duidelijk geschreven, inhoudelijk veelgelaagd, thematisch zeer rijk, vermakelijk en vol filosofie om ook nadien er nog eens rustig over na te denken.

Ik heb 'm zojuist uitgelezen. In een opvallend tijdsbestek van zes weken. Ter vergelijking: Het Rad des Tijds, waar ik mij als kruipende door modder doorheen worstelde, nam vier á vijf maanden per boek in beslag.

Het wil wat zeggen. Ik vroeg mij tijdens het lezen af hoe ik in hemelsnaam altijd bij de fantasy- en filmgerelateerde boeken was blijven hangen. Wellicht was ik nog niet klaar voor dit soort werk. Mijn interesses evolueerden tot een uitgebreider geheel waarin filosofie, religie, wetenschap en realiteit een (zeer) bescheiden plaats op de achtergrond kregen. Dit gezegd te hebbende, begon ik aan Nooit Meer Slapen van W. F. Hermans, waar ik enthousiast over was. Vrij snel daarna begon ik aan De Ontdekking van de Hemel, onder het mom: niet geschoten is altijd mis.

Deze keer was het bijna meteen raak. Ik kan mij vinden in de hierboven opgeschreven reacties. Het boek las geheel tegen de verwachting in als een trein, ondanks de vele informatie die ik voor mijn kiezen kreeg. Informatie waar ik niet direct in geïnteresseerd was. Maar ik had hetzelfde als bij 2001: A Spacy Odyssey. Ondanks de technische details, waar ik zeer weinig van begreep, bleef ik geboeid doorlezen. Van de vele filosofische, religieuze, politieke en architectuur-gerelateerde dialogen en beschrijvingen boeiden de laatste twee me minder, maar het zat het leesplezier nooit in de weg. Waarschijnlijk dankzij de open mind die ik in de loop der jaren heb ontwikkeld, en die nu dus blijkbaar op een acceptabel niveau is gekomen.

Het boek kent vele lagen, volgens mij, en dat is prima. Ik werd vooral gegrepen door het drama en enkele opvattingen van de (hoofd)personages. Ik was het hele boek door geïnteresseerd: de gebeurtenissen, de dialogen, de opvattingen... Het kon niet op. Ik heb het idee dat ik mijn top 10 binnenkort grondig ga veranderen als dit zo doorgaat. Zeer indrukwekkend.

Ik vind dit een redelijke roman. Het verhaal is zeer sterk, het plot en de karakters zijn goed uitgewerkt. Toch blijf ik steken op 3,5 sterren. Dit komt voornamelijk omdat ik mij voortdurend erger aan Mulisch' pretentie alwetend te zijn. Mogelijk is dit aspect bewust door Mulisch gecreëerd, maar toch, mede omdat ik hem ik interviews om dezelfde reden erg vervelend vind, blijft dit mij storen. Daarnaast denk ik dat Harry Mulisch stilistisch gezien gewoon een middelmatige en overschatte schrijver is, maar dat is misschien iets persoonlijks.

Woorden schieten tekort voor een meesterwerk als deze. Harry Mulisch’ zijn kennis is eindeloos, zijn schrijfstijl pakkend. Het verhaal is grandioos, evenals de uitwerking; talloze interessante feiten, gedachtegangen, filosofieën, theorieën, emoties, werkelijk alles komt aan bod. Dit wordt perfect afgewisseld met interessante intermezzo’s. Het was een goede beslissing om op de intermezzo’s na het niet door de ogen van de engelen te vertellen, dan zou het waarschijnlijk wat eenzijdig worden. Vele personages worden eindeloos uitgediept en de relaties onderling zijn razend interessant. De vriendschap tussen Onno en Max geeft het boek werkelijk vleugels. Het lijkt eeuwig te duren in een zee van gebeurtenissen en ontwikkelingen. Later merkte ik wel dat ik dit gegeven zeer miste. Aan de ene kant de vergankelijkheid van alles, tegelijkertijd met de herinneringen, zorgde af en toe voor een golf van melancholiek die over me heen kwam. Alle gebeurtenissen die op het eerste gezicht niet erg belangrijk lijken voor het plot, smelt aan het eind allemaal samen tot een grootse climax. Werkelijk alles klopt. Een perfecte mix tussen filosofie, politiek, liefde, etc. Vrijwel alle onderwerpen komen hier aan bod, zonder een enorm zwaar boek te worden; van begin tot het eind las het heerlijk weg. Een waar meesterwerk.

Deze quote geeft mijn gevoel van dit boek tot op heden weer. Het lijkt soms of Mulisch het gepeupelte graag het gevoel wil geven 'dom' te zijn; het is hier en daar echt een diarree van intellectuele kennis. Het irriteert mij en ik krijg dan de neiging om te gaan schreeuwen: 'JAHAAA, nu weet ik wel dat je slim bent, Harry!'

Ergens hoop ik dat Mulisch ooit eens gaat zeggen dat dit boek inderdaad een hoop pretentie bevat, en zo de vloer aanveegt met alle pseudointellectuelen die dwepen met dit boek.

Mulisch is inderdaad een ontzettend arrogante kwal, maar schrijven kan ie zeker. Ik heb één ander boek van 'm gelezen, De Procedure, en die vond ik behoorlijk matig en zou ik ver mee kunnen gaan met jouw argumenten. Maar dit boek leest zo lekker en bevat zulke goede ideeën en een enorme hoop kennis dus van mij mag ie z'n status houden. Pretentieus? Misschien, maar zoiezo verdraaid goed.



Die kwal zal dat nooit van zijn leven doen, hij heeft het te druk met zeggen hoe geweldig hij zelf wel niet is. Trouwens als ie de laatste tijd op tv is dan is dat vrijwel altijd behoorlijk inhoudsloos, die man wordt ook al een dagje ouder...

Liever een beetje pretenties dan altijd maar weer de middelmaat.

Dat is een waardeoordeel; dat zou betekenen dat intellectualiteit superieur is aan een middelmatig cognitief vermogen. En wie ben jij dan om dat zo te stellen!

Ok, valide punt. Ik ben nu een eind op weg in dit boek maar ik snap nog steeds niet waarom iedereen het zo geweldig vind. De helft van de intellectuele feitjes zeggen mij niks, en andere zaken als verwijzingen naar de kwantummechanica kan ik al helemaal niks mee. Ben ik dan echt gewoon te dom om dit boek echt leuk te vinden of doet de rest gewoon alsof zij zo slim zijn?

Dat is in het schrijverschap wel het geval. Net als dat topvoetballers nou eenmaal een bepaald niveau moeten hebben, geldt dit ook voor auteurs. Waar dat niveau ligt is aan jou en mij, oftewel de lezers, om te beoordelen. En dat doen we hier dan ook.

Voor mij omdat hij inzoomt op diverse takken van de wetenschap (sociologie, ethiek, natuurkunde, geschiedenis, filosofie, esoterie, etc) en dat ook nog eens koppelt aan een spannend jongensboek-verhaal. Het is voor mij de ultieme manier van schrijverschap. De roman barst inderdaad uit zijn voegen van de pretenties, maar juist bij dit werk is dat de charme ervan.

Het ene boek kun je als beter waarderen dan het ander, maar intellectualiteit an sich boven middelmatig intellect stellen als zijnde meerwaardig riekt naar nationaal socialisme. Zo zal het niet bedoeld zijn, maar toch

Uiteindelijk ging het om de uitspraak liever pretentieus dan de eeuwige middelmaat. Nu ik dit nog eens terug las leek mij dat eigenlijk een contradictie in terminis. Immers, wanneer iets pretentieus is, doet het zich enkel voor als zijnde de middelmaat ontstijgend, maar doet het dit uiteindelijk niet.

Daarom gebruikte ik het woord 'pretenties' en niet 'pretentieus'. Liever nog spreek ik over 'ambitieus' schrijverschap. Ik vind dat zelfs een opdracht voor elke schrijver, om de ambitie te hebben iets te schrijven wat de middelmaat overstijgt. Ik hou er van als een schrijver probeert een meesterwerk te schrijven. Misschien vliegt Mulisch daarbij een paar keer uit de bocht, maar het resultaat is in elk geval nog tien keer interessanter dan veel modale romannetjes uit de (Nederlandse) literatuur.

Nee, met de wetenschappelijke feitjes kon ik ook weinig en ga ik ook niet doen alsof ik dat wel doe. Maar het leuke vond ik dat alpha en beta elkaar ontmoeten. De alpha en de filosofische kennis vond ik wel weer geweldig interessant. Maar naast dit alles vind ik de personages heel goed (geschreven). Het hele idee erachter vind ik ook bijzonder sterk.

De personagers staan idd als een huis. Ik heb het boek nog niet uit maar die Onno vind ik fantastisch, al snap ik de helft niet van wat hij zegt

Lees ik wel net dit, en kreeg kippenvel:

Harry Mulisch Ernstig Ziek - Algemeen - Video - Zie.nl

Aardig concept, sterk eerste deel (Onno-Max), mindere afronding. Wel een van de betere Mulisch-boeken en eigenlijk ook wel een van de betere boeken uit de Nederlandse literatuur.

Ja, hij is nu echt overleden.

Net nu ik midden in dit boek zit en mijn mening over zijn persoontje aan het spuien ben. Kippenvelmoment. Het boek wordt steeds leuker moet ik schoorvoetend toegeven. Ik moet zelfs hardop lachen hier en daar om de mooi uitgewerkte levensbeschouwlijke potsierlijke verhalen van Onno Quist.

U bent sterfelijk gebleken, meneer Mulisch. Rust in vrede.

Nou ik heb hem uit.

Ik moet toch eens wat naslagen van dit werk gaan lezen, want veel gaat aan mij voorbij. Ik lees ook te snel, anders duurt het wel erg lang, want het blijft een diarree van intellectuele weetjes.

Het is bij vlagen wel prachtig geschreven. Met name een aantal beschouwende relazen van Onno Quist blijven mij voorlopig wel bij.

Het boek leest als een sneltrein. Ik ben nu bijna halfweg de reis. Soms is het een beetje voorspelbaar, maar toch blijft het mij boeien en benieuwen.

In de kern is het toch een behoorlijk simpel verhaal? Ik zou er vooral niet al te veel achter gaan zoeken, ook al zou Harry dat vast graag gewild hebben...

Het verhaal is in de kern inderdaad niet vreselijk complex. Maar er zijn toch wel veel samenhangen die gemist kunnen worden en redeneringen die onbegrepen kunnen blijven. Misschien is het dat wat drezic bedoelt. Er veel achter zoeken is inderdaad wat zinloos. Of Harry Mulisch dat graag gewild zou hebben weet ik niet. Wel is het leuk de diepgang eruit te halen die de schrijver er heeft in gelegd.

Zonet de laatste bladzijde omgeslagen. Goed boek!

Ja Mulisch ... Net zoals ik 'het verdriet van België' niet het mooiste boek in de vlaamse litteratuur vind, vind ik 'De ontdekking van de hemel' helemal niet het beste wat ooi in nederland werd geschreven. Geef mij maar W.F. Hermans, dit is andere koek.

Frank (ergens uit Vlaanderen)

Zoals oa. dhgveldhuizen, drezic en ruben al opmerkten: arrogant, m.i. op het pedante af. En naar mijn smaak ook soms vergezocht, op het potsierlijke af. Mulisch mag dan al een groot auteur zijn, die twee dingen gaven mij toch voortdurend een onprettig gevoel. Ik moet wel eerlijk bekennen dat ik het boek las toen ik volop in een Kundera-fase was, en wellicht daarom het gevoel had van... een gemiste Kundera...

Maar ja, Mulisch is wel een groot schrijver en daar doet geen moedertjelief wat aan . Persoonlijk vind ik dit een van de beste boeken die ik ooit heb gelezen. Heerlijk veel verwijzingen naar onder andere griekse mythologie en een werkelijk groots verhaal!

Net de laatste bladzijde van dit boek omgeslagen - en toch vind ik het einde (lees: het einde van het einde) toch wat jammerlijk, op de een of andere manier. Juist de stukken in Groot Rechteren, of de stukken waar de personages zich nog redelijk veel op de aarde begeven en zich met de aarde bemoeien boeiden me juist. Niks kwaads gezegd over de nabeschouwingen door de 'hogere machten' die de aarde even in een handomdraai doen veranderen en rustig alles durven om te zetten voor het gemeenschappelijke doel. Die stukken waren erg sterk, zeker met de gedachte dat Mulisch het verleden in zijn eigen fantasie heeft kunnen verwerken, wat een erg sterk punt is. Maarrrr - de gelovige kant van dit boek trekt me niet heel erg. Het einde van het einde, dat haast verdrinkt in het 'gelovige', doet me daarom minder.

Het prachtige van dit boek is de ondergang, de verloedering, de aftakeling en uiteindelijk het einde van alles en iedereen. Dat verpulveren van het sociale contract, op kleine schaal, (denk aan de telefooncel, denk aan Helgal) de ondergang van Groot Rechteren (wat me echt raakte, de pijnlijke en langzame dood daarvan - van datgene wat haast een samenleving, een community(?) genoemd zou kunnen worden) , de aftakeling van Onno Quist, de aftakeling van de 'hogere macht', en uiteindelijk - de ondergang van de aarde.

Dat sociale contract dat door de mens wordt vergooid, waarin natuurlijk de 10 gebeden in oog genomen moeten worden, heeft op persoonlijke, op lokale, op mondiale, internationale en wie weet waar op nog meer invloed, en dat feit laat Mulisch hier zo prachtig doordringen. Het schetsen van het doembeeld kan Mulisch fantastisch, en dat maakt voor mij dit boek zo sterk.

Ach, ik moet 't misschien allemaal ook nog even laten bezinken, voordat ik fatsoenlijk uit mijn woorden kan komen..

Een mooie roman, vooral de eerste 3 delen. Naar het einde toe vind ik het - zoals ook Masimo - een wat ongrijpbare wending nemen. Misschien zijn het de goddelijke interventies die het verhaal steeds meer overheersen; ik hou het liever wat dichter bij de grond. Desalniettemin een boek om gelezen te hebben, zeker als je het niet zo hebt op een standaard ontwikkeling van (hoofd)personages...