Boze Tongen - Tom Lanoye (2002)

‘Boze Tongen’ is onmiskenbaar deel van de Monstertrilogie wegens enkele reeds genoemde gebreken, die ik niet opnieuw wil uiteenzetten om herhaling te vermijden. Toch leest ‘Boze Tongen’ vlotter, omdat elke verhaallijn duidelijk richting krijgt en al dan niet afgesloten wordt.
Het grootste probleem schuilt echter niet meer waar de vorige boeken uit de bocht gingen. Lanoye wist zich blijkbaar geen raad met bepaalde personages en laat deze dan maar gewoon doodbloeden: mijn favoriete personages Alessandra en Steven verdwijnen van het toneel op een cruciaal punt, over Kathriens broertje kom je bitter weinig te weten, de confrontatie tussen de garnalenvisser en Gille de Binche blijft uit en de laatste dialoog tussen Kathrien en Herman is al helemaal bevreemdend.
De hele Monstertrilogie is dus geen familiekroniek geworden, maar een klein, aangrijpend stuk familiegeschiedenis van een Belgisch gezin. Dat Lanoye enkele keren raak observeert is verdienstelijk, doch slaagt hij er niet in zijn hoofddoel (of wat dat zou moeten zijn) te vervullen. Een 4e deel ware welkom geweest, alhoewel...
3,5*

na zijn eerste twee boeken, vond ik dit een beetje een afsluiter in mineur. en inderdaad, als hij zich geen blijf weet met de personages, laat hij hen maar gewoon sterven. gemakkelijkheidsoplossing?
ik vond dit boek dus veel minder dan zijn eerste twee boeken, ieder zijn eigen mening natuurlijk, maar inderdaad, een vierde deel? misschien om alles nog op te klaren (maar dat dacht'k van het derde deel ook) maar las het niveau blijft dalen ... laat maar uit dan.

Schitterende Belgische trilogie.
Een uniek stuk Nederlandstalige literatuur!

Ik had van dit boek véél meer verwacht. Ik was echt benieuwd hoe de trilogie nu eigenlijk zou aflopen, maar ik zit nog steeds met veel onbeantwoorde vragen, waarvan JJ_D reeds een aantal voorbeelden gegeven heeft. Desalniettemin toch een prachtig staaltje literatuur en alsnog 3,5*.

Dit derde deel van de Lanoye's monstertrilogie bracht niet het schokkende einde waarop ik na het tweede deel gehoopt had. En ook hierboven lees ik teleurgestelde reacties na het lezen van dit boek.
De vraag die ik me echter stel is of het wel helemaal terecht was om een schokkend allesverlossend einde te verwachten?

Als je het verhaal puur leest als humoristische familiegeschiedenis ('klucht?'), dan mag je inderdaad concluderen dat Lanoye niet goed geslaagd is in zijn opzet. De doden zijn niet meer direct aan het goddelijke monster te linken en veel personages krijgen een nogal onduidelijk einde.

Maar als je het boek leest als een kritische parodie op de politiek in België en de Belgische rechtstaat, dan kan het boek niet anders eindigen dan in onduidelijkheid en mineur. Het systeem moddert verder en hetzelfde gebeurt met de karakers.

De keuze is aan u. In mijn ogen is het boek in ieder geval beter geslaagd dan het stuurloze tweede deel uit de serie en maar beduidend minder dan het duizelingwekkende eerste deel. Daarom een punt dat er tussenin ligt, 3.5*

Het was kennelijk iets teveel van het goede om dit drieluik in één ruk uit te lezen. Bij dit deel begon ik zoetjesaan een afkeer te voelen voor diezelfde schrijfstijl waar ik in de vorige twee boeken zo van ben gaan houden. Moet ik me nou weer een weg banen door dat platte Vlaams, dat geforceerd intellectuele taalgebruik en die ronduit stuitende beschrijvingen van seksuele handelingen..? Misschien had ik een langere tijd tussen de boeken moeten houden om ze enigszins te kunnen verwerken en er afstand van te kunnen nemen, of misschien ligt de oorzaak toch bij de erg pretentieuze schrijfstijl van Tom Lanoye. Hoewel het makkelijk wegleest is het namelijk geen makkelijke kost.

Het is zeer zeker geen slecht boek, want ook hier zitten er weer een paar messcherpe vondsten tussen. Het beste aspect van die derde deel is voor mij hoe de gebeurtenissen rond Katrien weer ''full circle'' komen als zij op het destructieve af haar eigen lot vorm probeert te geven. Haar verhaallijn vormt dan ook nog steeds het kloppende hart van de monster-trilogie. Wel jammer dat het einde niet zo schokkend is als ik had gehoopt. De uiteindelijke terugkeer van Herman in het leven van zijn dochter voelt afgeraffeld en gehaast aan, terwijl de boeken nou juist zo toe werken naar dat moment. Ook kreeg ik nooit bevredigende antwoorden op hoe we de surrealistische figuren als Gilles de Binche, de Garnalenvisser en de mismaakte dwerg moeten duiden. JJ_D merkt terecht op dat deze figuren in het absolute slotstuk opeens schitteren door afwezigheid.

Tom Lanoye heeft een veel te fragmentarische en associatieve stijl van schrijven om tot zijn recht te kunnen komen in iets dat van zo'n omvang is als een grootse trilogie. Daarmee blijf ik echter nog steeds interesse houden voor zijn werk en het zal zeker niet lang meer duren voor ik een ander boek van hem ga lezen.

Ik heb de trilogie nu voor de 2e maal gelezen, aan de ene kant aangetrokken door Lanoye's manier van schrijven, aan de andere kant ook wat vermoeid want het is inderdaad geen gemakkelijke kost. En zoals Donkerwoud voor mij ook al opmerkt: aan het eind zijn er geen bevredigende antwoorden. Het is mij niet duidelijk of Lanoye die antwoorden ook ergens, hoe diep ook, verborgen heeft in/tussen/onder wat hij schrijft, of dat er helemaal geen antwoorden zijn. Er zijn voortdurend verbanden/analogieën met de Belgische Staat, zeker, maar van de meest prangende vraag (wat is er gebeurd met het verdwenen broertje), weet ik niet of en zo ja, welk verband/welke analogie er dan wel zou moeten zijn. Als er iemand een idee heeft: ik hoor het graag! Wat de Gilles de Binche en de Garnalenvisser betreft: in het gebouw waar de Raad van State (hoogste Rechtscollege van België) samenkomt, hangen 2 wandtapijten: met op het linkse wandtapijt een (Waalse) Gilles de Binche, en op het rechtse wandtapijt een (Vlaamse/Oostendse) Garnalenvisser. Ik geef het maar mee, niet zeker of Lanoye daar naar wil verwijzen.

Heel wat ‘vervolgromans’ kun je perfect los lezen van de vorige delen. Boze Tongen is níét zo’n geval. Lanoye knipoogt voortdurend naar gebeurtenissen uit Het Goddelijke Monster en Zwarte Tranen. Zonder die achtergrondinformatie wordt het ongetwijfeld een verwarrende ervaring, maar wie wél mee is, krijgt een bruisend slotstuk voor de kiezen.

Lanoye trekt zich weinig aan van de gebruikelijke literaire regeltjes, nog minder dan in de vorige delen. Het boek is doorspekt met tussentaal en dialect. Er wordt ook voortdurend geswitcht tussen de ik-vorm en de hij/“gij”-vorm. Daarnaast gooit Lanoye er nog een hele reeks vage gedichten en gedachtenkronkels doorheen. Om nog maar te zwijgen van de surrealistische taferelen. Uiteindelijk culmineert dit alles in een over-the-top einde waar zelfs Jerry Bruckheimer de wenkbrauwen bij fronst.

Voor de rest deelt Lanoye opnieuw rijkelijk speldenprikjes uit aan verschillende “hoogwaardigheidsbekleders” in België, zonder namen te noemen, maar ook zonder al te veel aan de verbeelding over te laten. Af en toe moet je in je geheugen graven om mee te zijn - niet alles wat in 2002 voorpaginanieuws was, is nu nog steeds spraakmakend - maar het algemene plaatje van België als bizar en moeilijk bestuurbaar land klopt uiteraard nog steeds.

Sterke afsluiter. 4*