The Old Man and the Sea - Ernest Hemingway (1952)

Dit fenomeen zie je in principe ook bij film, muziek en kunst. Vaak krijgt een klassieker bij mij niet direct een hogere waardering, maar er is wel de wil om uit te zoeken waarom dit als “meesterwerk” bestempeld wordt. Zo gebeurde dit ook met The Old Man and the Sea, waarbij ik mij vooraf ervan bewust was dat het verhaal niet simpelweg ging om een visser en zijn avonturen op de zee.

Helaas heb ik de dubbele bodem die verscholen is in dit simpele verhaal maar moeizaam kunnen ontdekken. Uiteraard heb ik wel gelezen over een man en zijn indrukwekkende uithoudingsvermogen die vol passie bezig is met zijn beroep. Maar ook het uithoudingsvermogen van de lezer wordt op sommige momenten getest, aangezien Hemingway het verhaal te lang heeft gerekt. Dus hoewel de daad van de man mij zeker heeft kunnen inspireren, kan ik niet anders concluderen dat dit boek voor mij geen literair meesterwerk is.

The Old Man and the Sea komt helaas wat laat op gang om er echt helemaal in te komen. En als dit eenmaal gelukt is, ben je er ook al. Maar toch geen onaangename eerste kennismaking met Hemmingway. Iemand nog tips. Welke moet ik echt lezen?

Een oude man, een jongen, een zee en een vis. Meer dan deze vier simpele entiteiten heeft een goed verhaal niet nodig.

Robuust en economisch geschreven heeft dit verhaal een zeer vlot leestempo waarin ik erg vlot op sleeptouw werd genomen. De ogenschijnlijk simpele worsteling van een stugge oude man met een groot uitgevallen vis bezit een rijkdom aan karakterdiepte en zeggingskracht.

Het lijkt een eentonige setting zijn, maar Hemingway laat je op deze manier de oude man echt kénnen; alsmede zichzelf en wat kan doorgaan voor 'de mens'.

But the old man always thought of her as feminine (la mar) and as something that gave or withheld great favours, and if she did wild or wicked things it was because she could not help them. The moon affects her as it does a woman, he thought.

Samen met Stephen King is Ernest Hemingway toch één van mijn favoriete schrijvers. Meer zelfs, ik vind hem zo goed dat ik eigenlijk een beetje weigerachtig sta om nog meer boeken van hem te gaan lezen omdat ik dan dichter kom bij het moment dat ik niets meer ongelezen heb staan. Een vreemde logica, ik weet het, maar het was toch al een tijdje aan het kriebelen om The Old Man and the Sea eens vast te pakken. Uiteindelijk een paar dagen geleden dan toch eens aan gestart.

En wat een geweldige schrijver was dat toch, die Hemingway. Vanaf de eerste zin die Papa Hemingway op papier zet kom je terecht in een kabbelend verhaal. Je denkt dat er eigenlijk niet veel gebeurt maar voor je het weet zit je vast in een stroming en blijf je lezen. Sowieso een goede keuze om gewoon geen gebruik te maken van hoofdstukken, hiermee blijf je de pagina's gewoon omdraaien zonder rustpunt. Vreemd eigenlijk, want bij elk ander boek zou ik dit volgens mij als een negatief punt zien maar bij Hemingway werkt het gewoon. Het plot achter The Old Man and the Sea is nochtans simpel en eenvoudig van aard, maar er straalt een zekere tristesse/joie de vivre (een tegenstelling weliswaar maar ik kan het niet anders omschrijven) uit onze oude schipper die enorm boeiend is. Het in zichzelf mompelen, de sporadische woordjes Spaans (die dan ook zo perfect zijn gekozen dat ze een soort van mythologische status krijgen) in de tekst, de aanval van de haaien, het gissen wat DiMagio zou doen, teleurgesteld zijn dat hij de sportuitslagen niet kan volgen, ... Alles lijkt gewoon in elkaar te klikken en Hemingway slaagt er in om maar met een paar zinnen een mens van vlees en bloed neer te zetten. Heerlijk!

The Old Man and the Sea zou uiteindelijk het bekendste werk van Hemingway worden (het was het laatste boek dat nog tijdens zijn leven werd uitgebracht + hij kreeg er de Nobelprijs voor Literatuur voor) en voor mijn part mag het inderdaad één van zijn beste werken worden genoemd. Denk dat ik A Moveable Feast nog net iets beter vind dan dit maar dit komt er toch ook wel dicht in de buurt.

4.5*

Prachtig verhaal. Hemingway wist mij in het bootje te zetten. Ik was erbij en keek mee. Echt, zo voelde het voor me door al die mooie details. De eindstrijd van de dappere oude man was heroïsch en spannend, prachtig beschreven.

Bijzonder dat dit eenvoudige verhaal mij toch zo wist te boeien. Een collega van me wees me er vandaag op dat dit boek in het Engels nog mooier is. Dat ga ik nog eens proberen in de toekomst.

Een prachtig verhaal over de strijd tussen een oude visser en een immense marlijn. De wijze waarop Hemmingway met weinig woorden een wervelende impressie geeft van een weerbastige oude knar is werkelijk indrukwekkend. Een literaire uitputtingsslag! Incidenteel met ietwat christelijke metaforen. Welhaast Tolstojaans in de impressie van de mens als waar- en deelnemer aan de natuur. Men kan dit daarnaast ook zien als een parabel over de moeite, de pijn en de teleurstelling die een schrijver ondervindt als een van zijn boeken wordt verscheurd door de pers. Ik snap dat ook wel. Criticasters zijn soms net haaien die men met geen harpoen van zich af kan slaan. Gelukkig wil ik dit werk niet bekritiseren. 5* en van die beoordeling neem ik geen enkele hap!

Oorspronkelijk was deze recensie vijfmaal zo lang, maar ik heb alle overbodige woorden geschrapt.

Een individu gaat de strijd aan met de natuur. In z’n eenzaamheid praat de oude man tegen zichzelf. Hij kent menselijke eigenschappen toe aan de zee, de dieren en zelfs aan z’n verkrampte linkerhand. In de marlijn ziet hij een waardige tegenstander, een broeder zelfs, maar toch moet hij hem doden.

In een herinneringsscène wordt een partijtje armworstelen beschreven. Het gevecht met de kolossale vis komt op hetzelfde neer. Santiago wil bewijzen dat hij ondanks z’n leeftijd nog steeds de sterkste is. De harpoen en de haak zijn symbolen van mannelijkheid. De zee of La Mar ziet hij als een vrouw die geeft of neemt, en soms haar kuren heeft onder invloed van de maan. Ook christelijke symboliek komt erin voor.

Hij vaart noordwaarts vanaf de Cubaanse kust, rekening houdend met de golfstroom en de windrichting. De natuur en de visserijtechnieken worden kundig beschreven. Nogal wat zeedieren komen erin voor, van sardientjes tot stierhaaien. Een Amerikaanse fregatvogel (man-of-war bird) geeft een hint over de beste plaats om te vissen.

De verteller kent de gedachten en herinneringen van de oude man. Af en toe gooit hij er een woordje Spaans tussen. Doorheen het spaarzame taalgebruik sijpelt poëzie en emotie door. Thema’s zijn doorzettingsvermogen, koppigheid, de voedselketen en vriendschap.

Zoals gewoonlijk haalde Hemingway inspiratie uit de werkelijkheid. Hij woonde in Cuba, was zelf een goede visser, en staat op een foto met een door haaien aangevreten marlijn. De visser op wie hij de protagonist baseerde, leefde van 1897 tot 2002 en werd dus echt een oude man.